Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

2 grudnia 2014 r.

OSTATECZNY

02/03/2015

Niniejszy wyrok zyskał moc ostateczną na mocy art. 44 § 2 Konwencji. Wyrok podlega korekcie wydawniczej .

W sprawie Emel Boyraz przeciwko Turcji

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Druga Sekcja), zasiadając jako Izba w składzie:

Guido Raimondi, Przewodniczący,

Işıl Karakaş,

András Sajó,

Nebojša Vučinić,

Egidijus Kūris,

Robert Spano,

Jon Fridrik Kjølbro, sędziowie,

oraz Abel Campos, Zastępca Kanclerza Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 listopada 2014 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (skarga nr 61960/08) wniesionej do Trybunału dnia 1 grudnia 2008 r. przeciwko Republice Turcji na mocy art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) przez obywatelkę Turcji, p. Emel Boyraz („skarżąca”).

2. Skarżącą reprezentował p. İ. Solak, prawnik prowadzący działalność w Batmanie. Rząd turecki („Rząd”) reprezentował jego Pełnomocnik.

3. W dniu 1 marca 2010 r. skarga została zakomunikowana Rządowi.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżąca urodziła się w 1975 r. i mieszka w Elazığu.

5. 19 października 1999 r. skarżąca podeszła do egzaminu na funkcjonariusza publicznego. Zdała egzamin i w nieustalonym terminie została poinformowana przez Państwowy Departament Personalny przy Kancelarii Premiera, że została mianowana na stanowisko oficera ochrony w batmańskim oddziale TEDAŞ, państwowej spółki energetycznej, które było jej pierwszym wyborem z pięciu dokonanym w ramach procedury egzaminacyjnej.

6. 5 lipca 2000 r. dział kadr w oddziale TEDAŞ w Batmanie poinformował skarżącą, że nie zostanie mianowana na to stanowisko, ponieważ nie spełnia warunku „bycia mężczyzną” i „odbytej służby wojskowej”.

7. W piśmie z dnia 9 sierpnia 2000 r. adresowanym do Ministra Energetyki i Zasobów Naturalnych dział kadr TEDAŞ poprosił Ministerstwo o przedstawienie listy nowych osób do zatrudnienia zamiast pewnej liczby osób, w tym skarżącej, które nie mogą zostać przyjęte z różnych powodów. W odniesieniu do skarżącej i trzech innych osób, B.U., R.B. oraz A.O.C., dział kadr TEDAŞ poinformował Ministerstwo, że ze względu na fakt, że są one kobietami, nie mogą zostać zatrudnione na stanowisku oficerów ochrony. W piśmie stwierdzono, że zadaniem oficerów ochrony jest ochrona baz, rozdzielni i stacji transformatorowych na obszarach wiejskich z dala od centrów miast przed atakami oraz w razie pożarów i działań sabotażowych. W razie ataku są oni zobowiązani do pracy w dzień i w nocy oraz używania broni, w tym długiej, oraz siły fizycznej. Z tego powodu uważa się, że kobiety nie są odpowiednie na wspomniane stanowisko.

8. 18 września 2000 r. skarżąca wniosła pozew przeciwko dyrekcji generalnej TEDAŞ do Sądu Administracyjnego w Ankarze, prosząc o uchylenie decyzji oddziału TEDAŞ w Batmanie wraz ze wszystkimi konsekwencjami finansowymi. W swoim zeznaniu skarżąca zaznaczyła, że płeć męska nie była warunkiem zatrudnienia i że spełniała wszystkie wymagania dla tego stanowiska. Skarżąca zauważyła również, że po przedmiotowej odmowie została pozbawiona szansy zatrudnienia na jednym z pozostałych wskazanych przez nią czterech stanowisk oraz że nie mogła podejść ponownie do egzaminu w 2000 r., ponieważ zdała go w 1999 r.

9. W nieokreślonej dacie dyrekcja generalna TEDAŞ przedstawiła sądowi administracyjnemu argument, że jako jeden z warunków nominacji na omawiane stanowisko Państwowy Departament Personalny wskazał „odbytą służbę wojskową”, a zatem na stanowisko to mogą być mianowani tylko mężczyźni. Z tego powodu skarżąca jako kobieta nie może zostać zatrudniona jako oficer ochrony.

10. 27 lutego 2001 r. Sąd Administracyjny w Ankarze uchylił decyzję oddziału TEDAŞ w Batmanie. Sąd stwierdził, że należy rozumieć, że warunek „odbytej służby wojskowej” odnosi się tylko do mężczyzn i że zatrudnienie kobiet na stanowisku oficera ochrony w TEDAŞ nie podlegało żadnym ograniczeniom. Sąd zauważył również, że inna kobieta, Y.P., która także wniosła sprawę przeciwko TEDAŞ z tego samego powodu, co skarżąca, została mianowana na stanowisko oficera ochrony po tym, jak wniosła sprawę.

11. Po wyroku z 27 lutego 2001 r. oddział TEDAŞ w Batmanie zaproponował skarżącej podpisanie umowy. 11 lipca 2001 r. skarżąca rozpoczęła pełnienie obowiązków.1 marca 2002 r. została przeniesiona do oddziału TEDAŞ w Elazığu, ponieważ tam mieszkał i pracował jej mąż.

12. 8 maja 2001 r. TEDAŞ odwołało się od wyroku z dnia 27 lutego 2001 r., wnosząc do Naczelnego Sądu Administracyjnego o nakazanie wstrzymania wykonania wyroku Sądu Administracyjnego w Ankarze, a następnie o jego uchylenie. Przedstawiciel TEDAŞ przedstawił m.in. argument, że ogłoszenie o wakacie oficera ochrony w oddziale w Batmanie przewidywało warunek „odbytej służby wojskowej”, a nie „w przypadku mężczyzn – odbyta służba wojskowa”, inaczej niż w przypadku wakatu w oddziale TEDAŞ w Gaziantepie, gdzie najpierw odrzucono kandydaturę Y.P. Według prawników wyrażenie to informowało, że stanowisko jest zarezerwowane wyłącznie dla kandydatów płci męskiej i dlatego status skarżącej jest inny niż Y.P.

13. 27 czerwca 2001 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku.

14. 31 marca 2003 r. XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego uchylił wyrok Sądu Administracyjnego w Ankarze, uzasadniając, że warunek dotyczący służby wojskowej wskazywał, że przedmiotowe stanowisko było zarezerwowane dla mężczyzn i że warunek ten był zgodny z prawem, biorąc pod uwagę charakter stanowiska i interes publiczny. Dlatego wysoki sąd uznał, że decyzja administracji była zgodna z prawem.

15. 1 sierpnia 2003 r. skarżąca wniosła o rektyfikację decyzji z dnia 31 marca 2003 r. W swoim wniosku stwierdziła, że stanowisko oficera ochrony nie było zarezerwowane dla mężczyzn, a zatem decyzja wysokiego sądu narusza zasadę równości.

16. 17 marca 2004 r. skarżąca została zwolniona ze stanowiska w oddziale TEDAŞ w Elazığu. Zgodnie z pismem wysłanym przez zastępcę dyrektora działu kadr w filii TEDAŞ w Elazığu umowa ze skarżącą miała zostać rozwiązana z powodu decyzji Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 marca 2003 r.

17. 22 marca 2004 r. skarżąca złożyła wniosek do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Twierdziła w nim, że straciła swoje stanowisko i wnosiła o nakazanie przez wysoki sąd wstrzymania wykonania decyzji z dnia 31 marca 2003 r. W swoim wniosku zaznaczyła, że stanowisko to nie powinno być zarezerwowane wyłącznie dla mężczyzn, ponieważ określone czynności, takie jak przeszukanie kobiet, powinny być przeprowadzane przez oficerów płci żeńskiej.

18. 16 kwietnia 2004 r. jej wniosek został oddalony przez XII Wydział.

19. 11 października 2005 r. XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalił także wniosek skarżącej o rektyfikację decyzji.

20. 21 lutego 2006 r. Sąd Administracyjny w Ankarze oddalił sprawę skarżącej, biorąc pod uwagę decyzję Naczelnego Sądu Administracyjnego.

21. 24 kwietnia 2006 r. skarżąca wniosła apelację. W swoich zeznaniach zauważyła, że trzy inne kobiety wniosły podobne sprawy przeciwko TEDAŞ z tych samych powodów, co ona, i że jedna z tych spraw, wniesiona przez R.B., która także nie została mianowana na stanowisko oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie z tych samych powodów, co skarżąca, toczy się przed Zgromadzeniem Ogólnym Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zauważyła również, że straciłaby szansę na ubieganie się o inne stanowisko publiczne, jeżeli wysoki sąd podjąłby decyzję na korzyść TEDAŞ.

22. 6 grudnia 2007 r. Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego ( Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu) wydało decyzję na korzyść R.B. Zgromadzenie Ogólne stwierdziło, że należy rozumieć, że warunek „odbytej służby wojskowej” odnosi się tylko do mężczyzn i że odmowa mianowania R.B. na stanowisko w oddziale TEDAŞ w Batmanie jest z tego powodu niezgodna z prawem.

23. 12 lutego 2008 r. XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego podtrzymał wyrok z dnia 21 lutego 2006 r., twierdząc, że był on zgodny z prawem. W swojej decyzji sąd zwrócił uwagę na treść decyzji Zgromadzenia Ogólnego Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego, ale nie skomentował jej.

24. 17 marca 2008 r. skarżąca wniosła o rektyfikację decyzji z 12 lutego 2008r., utrzymując, że kwestionowana decyzja stanowi naruszenie zasady równości oraz prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, ponieważ Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego wydało postanowienie korzystne dla R.B. Twierdziła również, że doszło do dyskryminacji, ponieważ zgodnie z Konstytucją w przypadku zatrudnienia na stanowiskach publicznych niedozwolone było dokonywanie rozróżnienia.

25. 17 września 2008 r. XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalił wniosek skarżącej.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE

A. Konstytucja

26. Mające w niniejszej sprawie zastosowanie przepisy Konstytucji Turcji obowiązujące w danym czasie stanowią, co następuje:

Art. 10 - Równość wobec prawa

„Każdy jest równy wobec prawa bez względu na język, rasę, kolor, płeć, opcję polityczną, przekonania filozoficzne, religię i sektę czy inną przyczynę.

Mężczyźni i kobiety mają równe prawa. Państwo ma obowiązek zagwarantować istnienie tej równości w praktyce.

Żadna osoba, rodzina, grupa ani klasa nie będzie cieszyć się przywilejami.

Organy państwowe i władze administracyjne są zobowiązane we wszystkich postępowaniach do działania zgodnie z zasadą równości wobec prawa.”

Art. 70 - Wstąpienie do służby publicznej

„Każdy obywatel Turcji ma prawo do wstąpienia do służby publicznej.

Podczas rekrutacji do służby publicznej nie będą brane żadne inne kryteria niż kwalifikacje do sprawowania danego stanowiska.”

B. Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Ustawa nr 2575)

27. Zgodnie z art. 38 Ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Ustawa nr 2575) Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego jest uprawnione do rewizji decyzji sądów administracyjnych podtrzymujących ich wcześniejsze wyroki w ślad za wydaniem przez Wydziały Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzji uchylających takie wyroki.

28. Art. 39 Ustawy nr 2575 przewiduje, że jeżeli zaistnieje konflikt lub spór między decyzjami Wydziałów i Zgromadzenia Ogólnego Wydziałów Postępowania Administracyjnego lub Podatkowego Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanymi przez ten sam organ lub przez różne organy, Zgromadzenie ds. Ujednolicenia Sprzecznego Orzecznictwa po przekazaniu sprzecznych wyroków przez Przewodniczącego Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz otrzymaniu opinii głównego prokuratora Naczelnego Sądu Administracyjnego jest zobowiązane do zbadania sprawy i zdecydowania o zharmonizowaniu takich wyroków.

C. Z rewidowana Europejska Karta Społeczna

29. Art. 20 Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej, ratyfikowanej przez Turcję w 2007 r., przewiduje, co następuje:

Art. 20 – Prawo do równych szans i do równego traktowania w sprawach zatrudnienia i wykonywania zawodu, bez dyskryminacji ze względu na płeć

„W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do równych szans i do równego traktowania w sprawach zatrudnienia i wykonywania zawodu, bez dyskryminacji ze względu na płeć, Strony zobowiązują się uznać to prawo i podejmować odpowiednie środki w celu zagwarantowania lub promowania jego stosowania w następujących dziedzinach:

a. dostępu do zatrudnienia, ochrony przed zwolnieniem i reintegracji zawodowej;

b. poradnictwa i szkolenia zawodowego, przekwalifikowania i readaptacji zawodowej;

c. warunków zatrudnienia i pracy, w tym wynagradzania;

d. przebiegu kariery zawodowej, włączając w to awansowanie.”

D. Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet

30. Art. 11 § 1 Konwencji ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, ratyfikowanej przez Turcję w 1985 r., przewiduje, co następuje:

“1. Państwa Strony zobowiązują się do podjęcia wszelkich stosownych kroków w celu likwidacji dyskryminacji kobiet w dziedzinie zatrudnienia, zmierzających do zapewnienia im na zasadzie równości mężczyzn i kobiet takich samych praw, a w szczególności:

a. prawa do pracy jako niezbywalnego prawa każdego człowieka,

b. prawa do takich samych możliwości zatrudnienia, w tym również równych kryteriów doboru w zakresie zatrudnienia,

c. prawa swobodnego wyboru zawodu i zatrudnienia, prawa do awansu, stałej pracy oraz wszelkich świadczeń i warunków pracy, prawa do kształcenia i dokształcania zawodowego, w tym również do praktyk, doskonalenia zawodowego i stałego szkolenia,

d. prawa do równego wynagradzania, w tym również do świadczeń oraz do równego traktowania za pracę tej samej wartości, jak również do równego traktowania w ocenie jakości pracy,

e. prawa do zabezpieczenia społecznego, w szczególności w razie przejścia na emeryturę, bezrobocia, choroby, inwalidztwa i starości lub niezdolności do pracy z innych przyczyn, jak również prawa do płatnego urlopu,

f. prawa do ochrony zdrowia i bezpiecznych warunków pracy, włączając w to ochronę zdolności do rodzenia potomstwa.”

PRAWO

I. ZARZUT NARUSZENIA ART. 14 KONWENCJI W ZWIĄZKU Z ART. 8 KONWENCJI

31. Skarżąca na mocy art. 14 Konwencji wniosła skargę, twierdząc, że decyzje władz administracyjnych i wyroki sądów krajowych stanowiły dyskryminację wobec niej ze względu na płeć.

32. Rząd zakwestionował te zarzuty.

33. Jako organ odpowiedzialny za kwalifikację prawną stanu faktycznego każdej rozpatrywanej przed nim sprawy (zob. Akdeniz przeciwko Turcji, skarga nr 25165/94, § 88, 31 maja 2005 r.; Zorica Jovanović przeciwko Serbii, skarga nr 21794/08, § 43, 26 marca 2013 r.; i najnowsza İhsan Ay przeciwko Turcji, skarga nr 34288/04, § 22, 21 stycznia 2014 r.) i biorąc pod uwagę okoliczności bieżącej sprawy, Trybunał uznaje, że niniejsza skarga kwalifikuje się do analizy w oparciu o art. 14 Konwencji w połączeniu z art. 8 Konwencji. Art. 8 i 14 Konwencji brzmią następująco:

Artykuł 8

“1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

Artykuł 14

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

A. Dopuszczalność

1. Zgodność z art. 35 § 1 Konwencji

34. Rząd stwierdził, że skarżąca nie dochowała wymogów art. 35 Konwencji, ponieważ nie wniosła pozwu do sądu administracyjnego ani cywilnego o przyznanie odszkodowania za domniemaną szkodę poniesioną przez nią z powodu postępowania władz administracyjnych lub pracowników służby cywilnej. Alternatywnie stwierdził, że skarżąca nie wniosła skargi do Trybunału w terminie sześciu miesięcy.

35. Skarżąca twierdziła, że wyczerpała dostępne krajowe środki odwoławcze. Zauważyła, że nawet wnioskowała o rektyfikację decyzji Naczelnego Sądu Administracyjnego, chociaż zgodnie z prawem tureckim nie było to wymagane.

36. W odniesieniu do zarzutu Rządu dotyczącego niewyczerpania przez skarżącą krajowych środków odwoławczych, Trybunał zauważa, że roszczenia skarżącej dotyczą braku możliwości podjęcia obowiązków służbowych i jej późniejszego zwolnienia z publicznego stanowiska. W związku z tym zauważa, że skarżąca wnosiła o uchylenie decyzji władz administracyjnych przed sądami administracyjnymi i wnioskowała o wypłatę odszkodowania za poniesione przez nią straty finansowe. Z tego powodu Trybunał uważa, że skarżąca przedstawiła swoją skargę dotyczącą naruszenia Konwencji uwadze właściwych władz sądowych w krajowym systemie prawa. Dodatkowo Rząd nie przedstawił, w jaki sposób roszczenie odszkodowawcze wniesione do sądów administracyjnych lub cywilnych zapewniłoby zadośćuczynienie za krzywdy poniesione przez skarżącą. Nie przedstawił również żadnego przykładu, gdzie roszczenie odszkodowawcze wniesione do takich sądów byłoby w podobnym przypadku skuteczne. W rezultacie Trybunał odrzuca zarzut Rządu z tego tytułu.

37. Jeśli chodzi o zarzut Rządu dotyczący zasady sześciu miesięcy, Trybunał zauważa, że ostateczna decyzja organów krajowych została wydana 17 września 2008 r., a skarga została wniesiona 1 grudnia 2008 r. Z tego powodu Trybunał uważa, że niniejsza skarga została wniesiona z zachowaniem zasady sześciomiesięcznego okresu na wniesienie skargi i odrzuca zarzut Rządu.

2. Zastosowanie art. 14 Konwencji w związku z art. 8

38. Rząd stwierdził, że w bieżącej sprawie zastosowania nie znajduje ani art. 8, ani art. 14, ponieważ dotyczy ona prawa, które nie było zagwarantowane w Konwencji, mianowicie prawa do ubiegania się o zatrudnienie w charakterze funkcjonariusza publicznego. Odnosząc się do wyroków w sprawach Glasenapp przeciwko Niemcom (28 sierpnia 1986 r., Seria A nr 104), Kosiek przeciwko Niemcom (28 sierpnia 1986 r., Seria A nr 105) oraz Thlimmenos przeciwko Grecji ([Wielka Izba], skarga nr 34369/97, ETPC 2000-IV), Rząd stwierdził, że odmowa mianowania wybranej osoby funkcjonariuszem publicznym nie mogła jako taka stanowić podstawy skargi wnoszonej w związku z Konwencją. Stwierdził również, że skarżąca będzie mogła uzyskać zatrudnienie w służbie publicznej, o ile będzie spełniać wymagania określone dla innego stanowiska.

39. W odpowiedzi skarżąca podtrzymała, że władze krajowe przyjęły jej kandydaturę na stanowisko oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie i zatrudniły ją na tym stanowisku, mimo że wiedziały, iż jest kobietą. Oprócz tego skarżąca pracowała jako oficer ochrony w TEDAŞ od 11 lipca 2001 r. do 17 marca 2004 r., a następnie została zwolniona z zajmowanego stanowiska. Wreszcie skarżąca podniosła, że w wyniku decyzji administracyjnych i sądowych straciła szansę na przyjęcie innego stanowiska w sektorze publicznym i podejście do podobnego egzaminu.

40. Trybunał pragnie przypomnieć, że art. 14 Konwencji chroni osoby w podobnej sytuacji przed nieuzasadnionym różnym traktowaniem w odniesieniu do korzystania z praw i wolności przewidzianych w Konwencji. Przepis ten nie może funkcjonować w sposób samodzielny, ponieważ znajduje on zastosowanie wyłącznie w związku z korzystaniem z praw i wolności zapewnionych przez inne materialne przepisy Konwencji i Protokołów do niej. Jednak zastosowanie art. 14 nie zakłada naruszenia wskazanych wyżej przepisów i w tym zakresie ma on charakter autonomiczny. Aby art. 14 znajdował zastosowanie, wystarczy, aby okoliczności faktyczne sprawy mieściły się w zakresie zastosowania innego materialnego przepisu Konwencji lub Protokołów do niej (zob. Thlimmenos, op.cit., § 40, oraz Sidabras i Džiautas przeciwko Litwie, skargi nr 55480/00 i 59330/00, § 38, ETPC 2004-VIII). Z tego powodu, aby orzec w sprawie zastosowania art. 14, Trybunał powinien ustalić, czy okoliczności faktyczne mieszczą się w zakresie zastosowania art. 8 Konwencji.

41. W związku z tym Trybunał przypomina, że prawo ubiegania się o zatrudnienie w służbie publicznej zostało celowo pominięte w Konwencji. W konsekwencji odmowa zatrudnienia danej osoby w charakterze pracownika służby cywilnej nie może jako taka stanowić podstawy skargi na mocy Konwencji (zob. Vogt przeciwko Niemcom, 26 września 1995 r., § 43, Seria A nr 323, i Otto przeciwko Niemcom (dec.), skarga nr 27574/02, 24 listopada 2005 r.).

42. Trybunał uważa jednak, że kwestią, jaka ma zostać zbadana w niniejszej sprawie, nie jest to, czy skarżąca miała prawo do ubieganie się o pracę w służbie cywilnej. Skarga skarżącej nie dotyczy odmowy zatrudnienia jej w służbie cywilnej przez władze krajowe jako takiej. Nie wnosi skargi odnoszącej się np. do faktu, że nie została pracownikiem służby cywilnej ze względu na brak niezbędnych kwalifikacji wymaganych od każdej osoby ubiegającej się o to stanowisko. Przedstawiona przez nią w związku z ww. podstawą argumentacja dotyczyła różnego traktowania ze względu na płeć (por. Glasenapp przeciwko Niemcom, 28 sierpnia 1986 r., § 52, Seria A nr 104; oraz Kosiek przeciwko Niemcom, 28 sierpnia 1986, § 38, Seria A nr 105). Dodatkowo skarżąca zdała egzamin, aby zostać funkcjonariuszem publicznym, oraz została powiadomiona przez Państwowy Departament Personalny przy Kancelarii Premiera, że obejmie stanowisko oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie zanim oddział TEDAŞ w Batmanie odmówił jej przyjęcia (zob. paragraf 5 powyżej). Co więcej, 11 lipca 2001 r. po wyroku Sądu Administracyjnego w Ankarze z 27 lutego 2001 r. otrzymała stanowisko oficera ochrony na podstawie kontraktowej i pracowała w oddziałach TEDAŞ w Batmanie i Elazığu do 17 marca 2004 r. (zob. paragrafy 11 i 16 wyżej). W tych okolicznościach zdaniem Trybunału skarżąca powinna być uważana za urzędnika, który najpierw został zatrudniony w służbie cywilnej, a następnie z niej zwolniony.

43. Trybunał konsekwentnie uznawał, że osoba, która została zatrudniona w służbie cywilnej, może zaskarżyć decyzję o zwolnieniu, jeżeli zwolnienie to narusza jedno z jej praw wynikających z Konwencji, w tym art. 8. Pracownicy służby cywilnej nie są wyłączeni z zakresu zastosowania Konwencji (zob. Glasenapp, op.cit., § 49; Kosiek, op.cit., § 35; Vogt, op. cit., § 43; oraz Wille przeciwko Liechtensteinowi [Wielka Izba], skarga nr 28396/95, § 41, ETPC 1999-VII). W odniesieniu do art. 8 Trybunał w wielu sprawach rozstrzygał już, że zwolnienie ze stanowiska pracownika służby cywilnej stanowiło ingerencję w prawo do życia prywatnego (zob. Özpınar przeciwko Turcji, skarga nr 20999/04, §§ 43-48, 19 października 2010 r. oraz Oleksandr Volkov przeciwko Ukrainie, skarga nr 21722/11, §§ 165-167, 9 stycznia 2013 r.).

44. Wracając do okoliczności bieżącej sprawy, Trybunał pragnie przypomnieć, że władze administracyjne zwolniły skarżącą z pełnionego stanowiska w 2004 r. ze względu na jej płeć. Zdaniem Trybunału koncepcja „życia prywatnego” obejmuje także aspekty związane z tożsamością danej osoby, a płeć jest nieodłączną częścią takiej tożsamości. Dlatego tak radykalny środek jak zwolnienie ze stanowiska wyłącznie z powodu płci ma negatywny wpływ na tożsamość danej osoby, postrzeganie samej siebie i szacunek wobec siebie, a przez to na jej życie prywatne. Dlatego Trybunał uważa, że zwolnienie skarżącej wyłącznie z powodu jej płci stanowiło ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego (zob. na zasadzie mutatis mutandis Smith i Grady przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skargi nr 33985/96 oraz 33986/96, § 71, ETPC 1999-VI). Poza tym zwolnienie skarżącej miało wpływ na grono jej najbliższych, ponieważ utrata pracy musiała mieć namacalny wpływ na sytuację materialną jej i jej rodziny (zob. Oleksandr Volkov, op. cit., § 166). Skarżąca musiała również doświadczyć cierpienia i niepokoju spowodowanego utratą stanowiska. Co więcej, zwolnienie skarżącej wpłynęło w dużym stopniu na jej relacje z innymi ludźmi, w tym o charakterze zawodowym, oraz możliwość wykonywania zawodu odpowiadającego jej kwalifikacjom (zob. Sidabras i Džiautas, op. cit., § 48; Oleksandr Volkov, op. cit., § 166; oraz İhsan Ay, op. cit., § 31). Z tego powodu Trybunał jest zdania, że art. 8 znajduje zastosowanie w odniesieniu do skargi skarżącej.

45. Wreszcie skarżąca zarzuciła, że w wyniku decyzji administracyjnych i sądowych straciła szansę na przyjęcie innego stanowiska w sektorze publicznym i podejście do podobnego egzaminu, natomiast Rząd zaprzeczył prawdziwości tego zarzutu, przy czym obie strony nie przedstawiły argumentów na poparcie swoich tez. Trybunał nie uważa, aby istniała konieczność rozstrzygnięcia tej kwestii. W opinii Trybunału nawet jeżeli – jak twierdzi Rząd – skarżąca mogła podjąć inną pracę w sektorze publicznym, nie eliminuje to domniemanego szkodliwego wpływu zwolnienia jej ze względu na płeć oraz wynikającego z niego postępowania sądowego na jej życie prywatne (zob. na zasadzie mutatis mutandis I.B. przeciwko Grecji, skarga nr 5521/10, § 72 ETPC 2013).

46. W świetle powyższego Trybunał uznaje, że art. 14 Konwencji, rozpatrywany w związku z art. 8, znajduje zastosowanie w odniesieniu do okoliczności niniejszej sprawy, i odrzuca zarzut Rządu.

3. Wnioski

47. Trybunał pragnie zauważyć, że niniejsza część skargi nie może zostać uznana za w sposób oczywisty nieuzasadnioną w rozumieniu art. 35 § 3 lit. a) Konwencji. W opinii Trybunału nie jest też niedopuszczalna z żadnych innych przyczyn. W związku z powyższym musi ona zostać uznana za dopuszczalną.

B. Istota sprawy

48. Rząd utrzymywał, że istniało obiektywne i rozsądne uzasadnienie, dla odmowy mianowania skarżącej na stanowisko oficera ochrony przez władze krajowe. Zauważył, że omawiane stanowisko było zarezerwowane dla mężczyzn ze względu na charakter służby i potrzebę zatrudnienia personelu płci męskiej. Odnosząc się do uwag działu kadr TEDAŞ (zob. paragraf 7 powyżej), Rząd stwierdził, że wszystkim kobietom kandydującym na to stanowisko odmówiono zatrudnienia na przedmiotowym stanowisku.

49. W odpowiedzi skarżąca stwierdziła, że pracowała jako oficer ochrony w oddziałach TEDAŞ w Batmanie i Elazığu po wydaniu wyroku przez Sąd Administracyjny w Ankarze. Dodatkowo sądy administracyjne wydały wyroki korzystne dla przynajmniej dwóch innych kobiet, Y.P. oraz R.B., którym odmówiono wcześniej zatrudnienia na stanowisku oficera ochrony w oddziałach TEDAŞ w Gaziantepie i Batmanie. Skarżąca uważała, że spostrzeżenia Rządu nie były istotne w okolicznościach niniejszej sprawy.

50. Trybunał pragnie przypomnieć, że aby zaistniała kwestia określona w art. 14, osoby znajdujące się w porównywalnej sytuacji muszą zostać potraktowane odmiennie. Taka różnica w traktowaniu stanowi dyskryminację, jeśli nie istnieje obiektywne i rozsądne uzasadnienie, tj. jeżeli nie służy uprawnionemu celowi lub nie istnieje rozsądny stosunek proporcjonalności między zastosowanymi środkami a celem, który mają one realizować. Pojęcie dyskryminacji w znaczeniu art. 14 obejmuje również przypadki, kiedy osoba lub grupa jest bez właściwego uzasadnienia traktowana mniej korzystnie niż inna, nawet jeśli lepsze traktowanie nie jest wymagane Konwencją (zob. Abdulaziz, Cabales i Balkandali przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 28 maja 1985 r., § 82, Seria A nr 94 oraz Vallianatos i Inni przeciwko Grecji [Wielka Izba], skargi nr 29381/09 oraz 32684/09, § 76, ETPC 2013).

51. Układające się Państwo dysponuje marginesem oceny co do tego, czy i w jakim zakresie różnice między sytuacjami podobnymi do siebie w pozostałym zakresie uzasadniają odmienne traktowanie (zob. Ünal Tekeli przeciwko Turcji, skarga nr 29865/96, § 52, ETPC 2004-X (wyciąg), oraz Vallianatos i Inni przeciwko Grecji [Wielka Izba], op.cit., § 76, ETPC 2013, oraz cytowane tam sprawy). Zakres marginesu oceny będzie się różnił w zależności od okoliczności, przedmiotu sprawy i jej uwarunkowań (zob. Ünal Tekeli, op. cit., § 52), niemniej jednak ostateczna decyzja co do tego, czy wymogi nałożone na mocy Konwencji zostały zachowane, należeć będzie do Trybunału (zob. Kafkaris przeciwko Cyprowi [Wielka Izba], skarga nr 21906/04, § 161, ETPC 2008). Jeżeli różnica w traktowaniu opiera się na płci, margines oceny pozostawiony Państwu jest wąski i w takich sytuacjach zasada proporcjonalności nie ogranicza się jedynie do wymogu, aby wybrany środek był ogólnie dostosowany do realizacji zakładanego celu, ale należy również wykazać, że był on niezbędny w danych okolicznościach. Trybunał przypomina również, że poprawa w obszarze równości płci jest obecnie głównym celem państw członkowskich Rady Europy i należy przedstawić bardzo poważne argumenty, zanim uzna się taką różnicę w traktowaniu za zgodną z Konwencją (zob. Konstantin Markin przeciwko Rosji [Wielka Izba], skarga nr 30078/06, § 127, ETPC 2012 (wyciągi)).

52. W niniejszej sprawie Trybunał pragnie zauważyć na początku, że zarówno władze administracyjne, jak i XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego uważali, że stanowisko oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie było zarezerwowane dla mężczyzn i dlatego skarżąca, będąc kobietą, nie była odpowiednim kandydatem na to stanowisko. W opinii Trybunału jest to ewidentna „różnica w traktowaniu” osób w analogicznej sytuacji ze względu na ich płeć.

53. Jeżeli chodzi o kwestię, czy różnica w traktowaniu kobiet i mężczyzn miała obiektywne i rozsądne uzasadnienie na podstawie art. 14, Trybunał odnotowuje argumenty Rządu dotyczące charakteru służby pełnionej przez oficerów ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie oraz panujące tam warunki pracy (zob. paragraf 48 powyżej). Wyjaśnienia te zostały również złożone przez dział kadr tego oddziału Ministerstwu Energetyki i Zasobów Naturalnych (zob. paragraf 7 powyżej). Trybunał zauważa w związku z tym, że głównym argumentem w tych wyjaśnieniach jest to, że czynności oficerów ochrony były obarczone pewnym ryzykiem i wymagały wykonywania określonych obowiązków, jako że osoby te musiały pracować w nocy na obszarach wiejskich oraz używać broni i siły fizycznej w przypadku ataku na teren, który ochraniali. Wydaje się zatem, że władze administracyjne uważały, że kobiety nie są zdolne stawić czoła temu ryzyku i wykonać takich obowiązków. Przedstawiona opinia nie zawiera jednak wyjaśnień ze strony władz administracyjnych lub Rządu odnoszących się do tej rzekomej niezdolności. Co więcej, decyzje XII Wydziału Naczelnego Sądu Administracyjnego nie zawierały żadnej oceny tych argumentów ze strony administracji. XII Wydział nie przedstawił również żadnego innego wyjaśnienia, dlaczego tylko mężczyźni byli odpowiedni na omawiane stanowisko.

54. Trybunał ma świadomość, że mogą pojawiać się pewne uprawnione wymagania dotyczące określonych czynności zawodowych w zależności od ich charakteru lub kontekstu, w jakim są przeprowadzane. Jednak w niniejszej sprawie ani władze administracyjne, ani XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego nie uzasadniły wprowadzenia warunku zatrudnienia wyłącznie mężczyzn na stanowisku oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie. Brak takiej argumentacji w decyzji XII Wydziału jest szczególnie warty uwagi, biorąc pod uwagę fakt, że zaledwie trzy miesiące przed wydaniem tej decyzji Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego stwierdziło w sprawie wniesionej przez R.B., że nie istniały żadne przeszkody, aby mianować kobietę na stanowisko oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie. Trybunał ze swojej strony również przyjmuje stanowisko, że sam fakt, że oficerowie ochrony w Batmanie musieli pracować na zmianach nocnych na terenach wiejskich i mogli znaleźć się w sytuacji wymagającej użycia broni palnej i siły fizycznej, nie mógł sam z siebie uzasadniać różnego traktowania mężczyzn i kobiet.

55. Oprócz tego skarżąca pracowała w oddziałach TEDAŞ w Batmanie i Elazığu od 11 lipca 2001 r. do 17 marca 2004 r. jako oficer ochrony. Trybunał pragnie zauważyć, że powodem jej późniejszego zwolnienia ze stanowiska nie była niezdolność do podjęcia ryzyka czy wykonania obowiązków związanych z jej stanowiskiem, ale decyzje sądowe. Akta sprawy nie wskazują w żaden sposób, aby skarżąca nie wywiązała się ze swoich obowiązków jako oficer ochrony w TEDAŞ ze względu na swoją płeć.

56. Podsumowując, nie wykazano, że różnica w traktowaniu służyła uprawnionemu celowi. Trybunał uznaje, że różnica w traktowaniu, której skarżąca padła ofiarą, stanowiła dyskryminację ze względu na płeć.

Należy zatem stwierdzić, że doszło do naruszenia art. 14 Konwencji w związku z art. 8.

II. ZARZUT NARUSZENIA ART. 6 § 1 KONWENCJI

57. Skarżąca wniosła zarzut na podstawie art. 6 Konwencji dotyczący braku rozstrzygnięcia w rozsądnym czasie wniesionej przez nią skargi. Odwołując się do tego samego artykułu, twierdziła również, że sądy krajowe wydały sprzeczne decyzje w identycznych sprawach i że XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego nie przeanalizował jej argumentacji dotyczącej decyzji wydanej przez Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego w odniesieniu do R.B.

58. Rząd zakwestionował te argumenty.

59. Trybunał uważa, że należy przeanalizować te zarzuty z punktu widzenia art. 6 § 1 Konwencji, który stanowi – w zakresie, w jakim ma to znaczenie dla niniejszej sprawy – co następuje:

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego (...) rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez [a] (...) sąd (...) przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym...”

A. Dopuszczalność

1. Zastosowanie art. 6 Konwencji

60. Rząd twierdził, że art. 6 nie znajdował zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ decyzje administracyjne dotyczące skarżącej zapadły w sferze prawa publicznego.

61. Skarżąca nie przedstawiła żadnej argumentacji na ten temat.

62. Trybunał pragnie zauważyć na początku, że przeanalizuje oparty na tej podstawie zarzut Rządu w świetle zasad przedstawionych w wyroku Vilho Eskelinen i Inni przeciwko Finlandii [Wielka Izba] (skarga nr 63235/00, §§ 40-64, ETPC 2007-II). W związku z tym Trybunał zauważa, że nie jest przedmiotem sporu, czy skarżąca miała prawo zgodnie z prawem krajowym ubiegać się o stanowisko oficera ochrony, ani że występował prawdziwy i poważny „spór” („ contestation” w tekście francuskim) w rozumieniu art. 6 § 1. Trybunał pragnie także zauważyć, że jest jasne, że skarżąca miała dostęp do sądu pozwalający na zakwestionowanie zgodności z prawem jej zwolnienia ze stanowiska oficera ochrony. W rezultacie skarżąca miała prawo do zakwestionowania przed sądami krajowymi decyzji administracyjnych. Sądy krajowe rozpatrzyły istotę odwołań skarżącej i w ten sposób rozstrzygnęły spór dotyczący jej praw. Dlatego Trybunał uznaje, że art. 6 Konwencji znajduje zastosowanie w bieżącej sprawie i odrzuca zarzut Rządu (zob. na zasadzie mutatis mutandis Vilho Eskelinen i Inni, op. cit., §§ 61-62; Lombardi Vallauri przeciwko Włochom, skarga nr 39128/05, § 62, 20 października 2009 r.; Eero Penttinen przeciwko Finlandii (dec.), skarga nr 9125/07, 5 stycznia 2010 r.; oraz Juričić przeciwko Chorwacji, skarga nr 58222/09, §§ 53-56, 26 lipca 2011 r.).

2. Zgodność z art. 35 § 1 Konwencji

63. Trybunał zauważa, że Turcja wprowadziła nowy krajowy środek odwoławczy po zastosowaniu procedury wyroku pilotażowego w sprawie Ümmühan Kaplan przeciwko Turcji (skarga nr 24240/07, 20 marca 2012 r.). Trybunał pragnie przypomnieć, że w swojej decyzji w sprawie Turgut i Inni przeciwko Turcji (skarga nr 4860/09, 26 marca 2013 r.) uznał nową skargę za niedopuszczalną z powodu niewykorzystania przez skarżących krajowych środków odwoławczych, jako że można było przewidzieć pojawienie się nowego środka odwoławczego. Czyniąc tak, Trybunał w szczególności uznał, że nowy środek odwoławczy był a priori dostępny i oferował rozsądną perspektywę zadośćuczynienia w odniesieniu do skarg na czas trwania postępowania.

64. Trybunał pragnie także zaznaczyć, że w swojej decyzji w sprawie Ümmühan Kaplan (op. cit., § 77) podkreślił, że może zbadać tego typu skargi, o których powiadomił już Rząd. Zauważa, że w niniejszej sprawie Rząd nie podniósł zarzutu w odniesieniu do nowego krajowego środka odwoławczego. W świetle powyższego Trybunał podejmuje decyzję o przeanalizowaniu niniejszej skargi (zob. Rifat Demir przeciwko Turcji, skarga nr 24267/07, §§ 34-36, 4 czerwca 2013 r.).

3. Wnioski

65. Trybunał pragnie zauważyć, że niniejsza część skargi nie może zostać uznana za w sposób oczywisty nieuzasadnioną w rozumieniu art. 35 § 3 lit. a) Konwencji. W opinii Trybunału nie jest też niedopuszczalna z żadnych innych przyczyn. W związku z powyższym musi ona zostać uznana za dopuszczalną.

B. Istota sprawy

1. Co do czasu trwania postępowania

66. Rząd uznał, że czas trwania postępowania nie może być uważany za nierozsądny w obliczu stopnia skomplikowania sprawy i postępowania stron.

67. Skarżąca podtrzymała swój zarzut.

68. Trybunał zauważa, że okres, który należy wziąć pod uwagę, rozpoczął się 18 września 2000 r. i zakończył się 17 września 2008 r. Na dwóch poziomach jurysdykcji postępowanie trwało zatem osiem lat, przy czym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym sprawa toczyła się przez około siedem lat i trzy miesiące.

69. Trybunał często uznawał, że doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji w sprawach dotyczących kwestii podobnych do poruszonych w niniejszej skardze (zob. m.in. Frydlender przeciwko Francji [Wielka Izba], skarga nr 30979/96, § 43, ETPC 2000-VII, oraz İhsan Ay, op. cit., § 48).

Po przeanalizowaniu wszystkich przedstawionych materiałów, Trybunał uważa, że Rząd nie przedstawił żadnego faktu czy przekonującego argumentu, który mógłby spowodować, że Trybunał w obecnych okolicznościach wyciągnąłby inne wnioski. Mając na względzie swoje orzecznictwo w tym przedmiocie, Trybunał uważa, że czas trwania postępowania był zbyt długi i nie spełnił warunku „rozsądnego terminu”.

Należy zatem stwierdzić, że doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji.

2. Co do sprawiedliwego charakteru postępowania

70. Rząd utrzymywał, że skarżąca miała możliwość przedstawienia swoich argumentów sądom krajowym i że wszystkie decyzje podjęte w postępowaniu były zaopatrzone w wyczerpujące uzasadnienia. Stwierdził, że nic w aktach sprawy nie wskazywało, aby postępowanie zainicjowane przez skarżącą było niesprawiedliwe.

71. W odpowiedzi skarżąca podtrzymała, że XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego nie wziął pod uwagę decyzji wydanej przez Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego na korzyść R.B. i że w wyniku tego sąd najwyższy wydał sprzeczne rozstrzygnięcia w odniesieniu do dwóch osób w tej samej sytuacji.

72. Trybunał pragnie przypomnieć na początku, że sprzeczne decyzje w podobnych sprawach rozpatrywanych przez ten sam sąd, który na dodatek jest sądem ostatniej instancji w danej sprawie, mogą wobec braku mechanizmu zapewniającego spójność naruszać zasadę rzetelnego procesu sądowego, a tym samym podważyć zaufanie społeczeństwa do systemu sądownictwa, które jest jednym z najważniejszych elementów państwa opartego na zasadach prawa (zob. Balažoski przeciwko dawnej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, skarga nr 45117/08, § 30, 25 kwietnia 2013 r., oraz sprawy tam cytowanie). W sprawie Iordan Iordanov i Inni Trybunał wskazał kwestie, które należy poddać ocenie przy dokonywaniu analizy, czy sprzeczne decyzje w podobnych sprawach wydane przez ten sam sąd naruszają zasadę pewności prawa na gruncie art. 6 Konwencji: (1) istnienie „głębokich i długotrwałych rozbieżności” w danym orzecznictwie; (2) czy prawo krajowe gwarantowało mechanizm umożliwiający eliminację rozbieżności sądowych; oraz (3) czy mechanizm ten został zastosowany i jeśli tak, jakie były jego skutki (zob. Iordan Iordanov i Inni przeciwko Bułgarii, skarga nr 23530/02, § 49, 2 lipca 2009 r.). W rezultacie Układające się Państwa miały obowiązek tak zorganizować swój system prawny, aby można było uniknąć wydawania niezgodnych wyroków (zob. Nejdet Şahin oraz Perihan Şahin przeciwko Turcji [Wielka Izba], skarga nr 13279/05, § 55, 20 października 2011 r.).

73. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że na poparcie swojego zarzutu podniesionego na tej podstawie skarżąca przedstawiła tylko jedną decyzję wydaną przez Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego Naczelnego Sądu Administracyjnego na korzyść R.B., której również odmówiono stanowiska oficera ochrony w oddziale TEDAŞ w Batmanie ze względu na płeć. Chociaż prawdą jest, że XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego i Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego doszli do innych wniosków w pozornie identycznych sprawach, nie można powiedzieć, że zachodziły „głębokie i długotrwałe różnice” w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Trybunał zauważa także, że choć nie jest to bezpośrednio dostępne dla stron skarżących, zgodnie z art. 39 Ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Ustawa nr 2575) w sprawach rozbieżności między decyzjami wydziału Naczelnego Sądu Administracyjnego a Zgromadzeniem Ogólnym Wydziałów Postępowania Administracyjnego prawnie wiążącą decyzję rozstrzygającą konflikt orzecznictwa wydaje Zgromadzenie ds. Ujednolicenia Sprzecznego Orzecznictwa. Biorąc te aspekty pod uwagę, Trybunał nie znajduje uzasadnienia dla dalszego badania kwestii, czy wyżej wspomniany przepis dotyczący usuwania rozbieżności sądowych mógł zostać zastosowany w bieżącej sprawie i z jakim skutkiem (zob. na zasadzie mutatis mutandis, Arişanu przeciwko Rumunii (dec.), skarga nr 17436/09, 28 stycznia 2014 r.). W tych okolicznościach, mając na uwadze, że porównywanie różnych decyzji sądów krajowych, nawet wydanych w podobnych postępowaniach, nie jest zadaniem Trybunału, Trybunał uważa, że różnica w interpretacji XII Wydziału i Zgromadzenia Ogólnego Wydziałów Postępowania Administracyjnego nie stanowi sama w sobie naruszenia art. 6 Konwencji.

74. Trybunał pragnie jednak przypomnieć, że zgodnie z jego ustalonym orzecznictwem odzwierciedlającym zasadę związaną z właściwym wymiarem sprawiedliwości, wyroki sądów i trybunałów powinny odpowiednio wskazywać argumenty, na których się opierają. Zakres, w jakim obowiązek przedstawienia argumentów musi zostać spełniony, może się różnić w zależności od charakteru decyzji i musi być ustalony w świetle okoliczności sprawy. Chociaż art. 6 § 1 zobowiązuje sądy do przedstawienia uzasadnienia swoich decyzji, nie należy tego rozumieć jako wymogu udzielenia szczegółowej odpowiedzi na każdy argument. Stąd przy odrzucaniu apelacji sąd apelacyjny może z zasady po prostu zatwierdzić uzasadnienie decyzji sądu niższej instancji (zob. García Ruiz przeciwko Hiszpanii [Wielka Izba], skarga nr 30544/96, § 26, ETPC 1999-I; Hirvisaari przeciwko Finlandii, skarga nr 49684/99, § 30, 27 września 2001 r.; oraz Stepanyan przeciwko Armenii, skarga nr 45081/04, § 35, 27 października 2009 r.).

75. Trybunał zauważa, że strony są zgodne co do tego, że skarżąca w swojej apelacji zwróciła uwagę XII Wydziału Naczelnego Sądu Administracyjnego na sprawę wniesioną przez R.B. (zob. paragraf 21 powyżej). Co więcej w swojej decyzji z dnia 12 lutego 2008 r. XII Wydział zacytował treść decyzji wydanej przez Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego w dniu 6 grudnia 2007 r. w odniesieniu do R.B. (zob. paragraf 23 powyżej). XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego nie rozpatrzył jednak argumentacji skarżącej ani decyzji z 6 grudnia 2007 r. i po prostu zatwierdził wyrok Sądu Administracyjnego w Ankarze. Chociaż taka technika rozumowania przez sąd apelacyjny jest zasadniczo akceptowalna, w okolicznościach niniejszej sprawy nie spełniła ona wymogów sprawiedliwego rozparzenia sprawy. Po wydaniu wyroku przez sąd administracyjny i przed rozpatrzeniem apelacji skarżącej Zgromadzenie Ogólne Wydziałów Postępowania Administracyjnego wydało decyzję, która była sprzeczna z wyrokiem sądu administracyjnego. W opinii Trybunału w tych okolicznościach argumentacja skarżącej dotycząca sprawy R.B. wymagała adekwatnej reakcji XII Wydziału. Dodatkowo wniosek skarżącej o rektyfikację decyzji zawierającej wyraźne nawiązanie do decyzji z dnia 6 grudnia 2007 r. także został oddalony przez XII Wydział bez uzasadnienia (zob. paragraf 25 powyżej). Dlatego Trybunał uważa, że XII Wydział Naczelnego Sądu Administracyjnego nie wywiązał się ze swojego obowiązku przedstawienia odpowiedniego uzasadnienia swoich decyzji.

Należy zatem stwierdzić, że doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji.

III. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

76. Art. 41 Konwencji stanowi, co następuje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkody

77. Skarżąca wnioskowała o 200 000 euro (EUR) i 50 000 EUR odpowiednio z tytułu zadośćuczynienia za szkody materialne i niematerialne.

78. Rząd zakwestionował te roszczenia, twierdząc, że żądane kwoty są nieuzasadnione i nadmierne.

79. Trybunał pragnie zauważyć, że skarżąca nie przedłożyła stosownych dokumentów na poparcie roszczenia z tytułu szkód materialnych. Z tego powodu roszczenie zostaje odrzucone. Trybunał jest jednak zdania, że skarżąca musiała doświadczyć bólu i cierpienia, którego nie zrekompensuje samo stwierdzenie przez Trybunał zaistnienia naruszenia. Mając na uwadze charakter stwierdzonych naruszeń, Trybunał za sprawiedliwe uważa przyznanie jej 10 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za szkody niematerialne.

B. Koszty i wydatki

80. Skarżąca ubiegała się także o kwotę 5 000 EUR tytułem kosztów poniesionych przed sądami krajowymi oraz 7 500 EUR tytułem kosztów poniesionych przed Trybunałem, nie przedstawiwszy dokumentów na poparcie swoich roszczeń.

81. Rząd zakwestionował roszczenia skarżącej.

82. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału kwota na pokrycie kosztów może zostać przyznana jedynie, jeżeli zostały one faktycznie poniesione przez skarżącego i były nieuniknione, a ich suma jest rozsądna. W niniejszej sprawie skarżąca nie wykazała rzeczywistego poniesienia dochodzonych kosztów. W szczególności nie przedstawiła ich dokumentacji takiej jak rachunki, paragony czy wykaz godzin spędzonych przez prawnika nad jej sprawą. Dlatego Trybunał nie zasądza żadnej kwoty z tego tytułu.

C. Odsetki za zwłokę

83. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

W ZWIĄZKU Z POWYŻSZYM TRYBUNAŁ

1. Uznaje jednomyślnie skargę za dopuszczalną;

2. Orzeka sześcioma głosami do jednego, że doszło do naruszenia art. 14 Konwencji w związku z art. 8 Konwencji;

3. Orzeka jednomyślnie, że w związku z przewlekłością postępowania doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji;

4. Orzeka jednomyślnie, że nie doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji w związku ze sprzecznymi decyzjami wydanymi przez Naczelny Sąd Administracyjny;

5. Orzeka jednomyślnie, że doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji w związku z brakiem stosownego uzasadnienia w decyzjach Naczelnego Sądu Administracyjnego;

6. Orzeka jednomyślnie, że

(a) pozwane Państwo ma wypłacić skarżącej w ciągu trzech miesięcy od daty, w której wyrok stanie się ostateczny zgodnie z art. 44 § 2 Konwencji, kwotę 10 000 EUR (dziesięciu tysięcy euro) z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, która będzie przeliczona na walutę pozwanego Państwa według kursu obowiązującego w dacie wypłaty, powiększoną o wartość wszelkich podatków, jakie ewentualnie mogą być pobrane od tych kwot;

(b) że od momentu upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

7. Oddala jednomyślnie pozostałą część roszczenia skarżącej w zakresie słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 2 grudnia 2014 r., zgodnie z art. 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Guido Raimondi

Zastępca Kanclerza Przewodniczący

Zgodnie z treścią art. 45 § 2 Konwencji oraz art. 74 § 2 Regulaminu Trybunału, do niniejszego wyroku załączone zostaje zdanie odrębne Sędziego Spano.

G.R.A. A.C.

CZĘŚCIOWO ROZBIEŻNE ZDANIE ODRĘBNE
SĘDZIEGO SPANO

I.

1. Oczywistym jest, że skarżąca została skrzywdzona zwolnieniem z pracy w charakterze oficera ochrony wyłącznie ze względu na jej płeć. Jednak z racji, iż Turcja nie ratyfikowała Protokołu nr 12 do Konwencji, nie może dochodzić zadośćuczynienia przed Trybunałem, ponieważ nie uzasadniła, że fakty te w swej istocie mieszczą się w zakresie zastosowania art. 8 Konwencji. Dlatego, jak wyjaśniłem dokładniej poniżej, z pełnym szacunkiem wyrażam odrębne zdanie od orzeczenia większości w sprawie naruszenia art. 14 w związku z art. 8 w bieżącej sprawie.

II.

2. W ostatnim wyroku Wielkiej Izby w sprawie Fernández Martínez przeciwko Hiszpanii ([Wielka Izba], skarga nr 56030/07, 12 czerwca 2014 r.) Trybunał przypomniał swoje wcześniejsze orzecznictwo mówiące, że o ile z art. 8 nie wynika żadne ogólne prawo do zatrudnienia lub odnowienia umowy na czas określony, to termin „życia prywatnego” stanowi szerokie pojęcie, którego nie da się zdefiniować w sposób wyczerpujący. Uznał w ten sposób, że ograniczenie tego pojęcia do „grona najbliższych”, w którym dana osoba mogłaby wedle własnego wyboru prowadzić swoje życie osobiste, i całkowite wykluczenie z niego świata zewnętrznego niemieszczącego się w tym kręgu byłoby zbyt restrykcyjne (ibid. § 109). Wielka Izba stwierdziła zatem, że nie było powodu o charakterze zasadniczym, dla którego pojęcie „życia prywatnego” miałoby wykluczać działania zawodowe. Na tej podstawie Trybunał orzekł, że art. 8 może znajdować zastosowanie, jeżeli pracownik służby cywilnej został zwolniony, pod warunkiem, że analiza konkretnej sytuacji skarżącego wykaże, że (1) zwolnienie „odbiło się na sposobie, w jaki taka osoba tworzy[ła] swoją tożsamość społeczną poprzez rozwijanie relacji z innymi” lub (2) „czynniki związane z życiem prywatnym w ścisłym znaczeniu pojęcia [były] uważane za kryteria kwalifikujące do wykonywania określonego zawodu” (ibid. § 110).

3. W sprawie Volkov przeciwko Ukrainie (skarga nr 21722/11, § 166, ETPC 2013) Trybunał zbadał zwolnienie pracownika służby cywilnej w oparciu o dwa inne elementy, mianowicie czy zwolnienie (3) „miało wpływ na jego «grono najbliższych», jako że utrata pracy musiała mieć namacalny wpływ na sytuację materialną skarżącego i jego rodziny” oraz czy (4) „powód zwolnienia skarżącego” sugerował, „uszczerbek dla jego reputacji zawodowej”.

4. Analiza poszczególnych elementów orzecznictwa Trybunału, które są niezbędne do ustalenia zastosowania art. 8 w sprawach dotyczących rozwiązania stosunku zatrudnienia z pracownikiem służby cywilnej, jasno pokazuje, że są one z natury oparte na faktach i osobiste dla każdej takiej osoby. Tak więc oczywiste jest, że każdy skarżący, który doświadczył zwolnienia z pracy w służbie cywilnej, musi bezpośrednio lub pośrednio podnieść zarówno na poziomie krajowym, jak i w razie potrzeby przed Trybunałem, że zwolnienie wpłynęło na jego życie prywatne w sposób obejmujący konieczne elementy wskazane przez Trybunał. Trybunał nie może być zobowiązany do oceny faktu zaistnienia tych elementów w danej sprawie na własny wniosek, tj. bez dowodzenia przez skarżącą na poziomie krajowym czy przed Trybunałem, że zakończenie jej służby wpłynęło na jej życie prywatne. Jednak tak właśnie postąpiła większość w niniejszej sprawie.

III.

5. Skarżąca zarówno przed sądami krajowymi, jak i przed Trybunałem opierała się wyłącznie na art. 14 Konwencji, twierdząc, że w chwili zwolnienia z pracy w charakterze oficera ochrony doświadczyła dyskryminacji ze względu na płeć. Nie podniosła zarzutu, że w jej sprawie zaistniał co najmniej jeden z czterech elementów wymaganych zgodnie z orzecznictwem Trybunału (zob. paragrafy 3 i 4 powyżej) lub że zwolnienie wpłynęło na jej życie prywatne w rozumieniu art. 8 Konwencji.

6. Mimo że skarżąca w ogóle nie podnosiła kwestii zastosowania art. 8 w swojej sprawie, większość uznała, że ma prawo z własnej inicjatywy ocenić, czy zwolnienie skarżącej mieści się w zakresie zastosowania tego zapisu. W paragrafie 44 wyroku większość zatem dochodzi do wniosku, że, po pierwsze, „tak radykalny środek jak zwolnienie ze stanowiska wyłącznie z powodu płci ma negatywny wpływ na tożsamość danej osoby, postrzeganie samej siebie i szacunek wobec siebie, a przez to na jej życie prywatne” oraz że „zwolnienie skarżącej wyłącznie z powodu jej płci stanowiło [dlatego] ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego”.

7. Uzasadnienie większości rodzi następujące pytanie: jeżeli ta interpretacja art. 8 jest poprawna, jaka jest różnica między zakresem tego przepisu, rozpatrywanego w związku z art. 14, z jednej strony, a art. 1 Protokołu nr 12 z drugiej w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć przy zatrudnieniu? Jeżeli zwolnienie wyłącznie ze względu na płeć jest wystarczające samo z siebie, aby środek ten stanowił ingerencję w życie prywatne pracownika służby cywilnej, to czy taka interpretacja co do istoty nie sprawia, że art. 1 Protokołu nr 12 jest zbędny w tym kontekście? Nie dostrzegam różnicy.

8. Po drugie, w paragrafie 44 wyroku większość dodaje, że zwolnienie skarżącej „miało wpływ na grono jej najbliższych, ponieważ utrata pracy musiała mieć namacalny wpływ na sytuację materialną jej i jej rodziny”. Wreszcie w tym samym paragrafie większość w odniesieniu do swoich ustaleń co do zastosowania art. 8 stwierdza, że skarżąca „musiała doświadczyć cierpienia i niepokoju spowodowanego utratą stanowiska. Co więcej, zwolnienie skarżącej wpłynęło w dużym stopniu na jej relacje z innymi ludźmi, w tym o charakterze zawodowym, oraz możliwość wykonywania zawodu odpowiadającego jej kwalifikacjom”.

9. Jednak znowu skarżąca nie podniosła takich zarzutów w niniejszej sprawie. Wnioski te są oparte na abstrakcyjnej hipotezie Trybunału co do sposobu, w jaki zwolnienie z pracy w służbie cywilnej musi nieuchronnie wpływać na życie prywatnej danej osoby, czego nie potwierdzają przedstawione dowody.

10. Aby właściwie nakreślić granice między art. 8 w sprawach dotyczących zwolnienia pracowników służby cywilnej wykazujących elementy dyskryminacji zgodnie z art. 14 z jednej strony a zastosowaniem art. 1 Protokołu nr 12 z drugiej, skarżąca musi w mojej opinii w przekonujący sposób wykazać zaistnienie co najmniej jednego z wyżej opisanych elementów uznanych przez Trybunał w swoim orzecznictwie za potwierdzające wniosek, że zwolnienie musiało wpłynąć na życie prywatne danego skarżącego (zob. paragraf 2-3 powyżej). Jako że skarżąca polegała w bieżącej sprawie wyłącznie na art. 14 i nie podniosła, że stan faktyczny jej sprawy mieści się w zakresie zastosowania art. 8, nie zgadzam się ze stwierdzeniem, że fakty i dowody przedstawione Trybunałowi usprawiedliwiają wnioski przedstawione w paragrafach 44-46 wyroku.