Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

28 marca 2019 r.

Wyrok jest ostateczny, ale może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Adamkowski przeciwko Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), zasiadając jako Komitet w składzie:

KsenijaTurković, Przewodnicząca,
Krzysztof Wojtyczek,
Armen Harutyunyan, sędziowie,
oraz Renata Degener, Zastępca Kanclerza Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 marca 2019 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 57814/12) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesionej do Trybunału w dniu 31 sierpnia 2012 r. na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencji”) przez obywatela Polski, p. J. Adamkowskiego („skarżącego”).

2. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej („Rząd”) był reprezentowany przez swoją pełnomocnik, p. J. Chrzanowską, a następnie przez p. J. Sobczaka z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący utrzymywał, że był osadzony w przepełnionych celach, co stanowiło naruszenie jego praw wynikających z art. 3 Konwencji. Skarżący zarzucał również, że oddalenie jego odwołania z powodu nieprzesłania identycznego odpisu stanowi nadmierny formalizm i narusza jego prawo dostępu do sądu na podstawie art. 6 ust. 1 Konwencji.

4. W dniu 22 września 2014 r. sprawa została zakomunikowana Rządowi.

5. Rząd sprzeciwił się rozpatrzeniu skargi przez Komitet. Po rozpatrzeniu sprzeciwu Rządu Trybunał oddala go.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

6. Skarżący urodził się w 1983 r. i odbywa karę pozbawienia wolności w Rzekuniu.

A. Okres pozbawienia skarżącego wolności

7. Skarżący był osadzony w Zakładzie Karnym w Płocku od dnia 26 marca do dnia 29 sierpnia 2009 r. (pięć miesięcy i cztery dni).

B. Warunki pozbawieniu skarżącego wolności

8. Skarżący twierdził, że podczas pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w Płocku był osadzony w przepełnionych celach.

9. Zgodnie z przedłożonymi dokumentami z postępowania krajowego oraz ze stanowiskiem Rządu skarżący był osadzony w przepełnionych celach nr 400 i 402 w okresie od dnia 26 marca do dnia 29 sierpnia 2009 r. Wentylacja i warunki sanitarne w tych celach były nieodpowiednie. Skarżący miał możliwość skorzystania z prysznica raz w tygodniu i ćwiczeń na świeżym powietrzu przez godzinę dziennie.

C. Postępowanie cywilne przeciwko Zakładowi Karnemu w Płocku

10. W dniu 17 stycznia 2011 r. skarżący wniósł powództwo o naruszenie dóbr osobistych ze względu na nieodpowiednie warunki panujące w Zakładzie Karnym w Płocku. Dochodził on 10 000 złotych (PLN) tytułem odszkodowania (ok. 2 500 EUR). Wnioskował o zwolnienie z kosztów sądowych. W dniu 18 lutego 2011 r. sąd uwzględnił ten wniosek. Skarżący nie ubiegał się o pomoc prawną na tym etapie postępowania.

11. W okresie od dnia 21 stycznia do dnia 31 marca 2011 r. skarżący złożył kilka wniosków dowodowych i wniosków o dopuszczenie do udziału w rozprawach sądowych. W dniu 11 marca 2011 r. Sąd Rejonowy w Płocku poinformował skarżącego, że nie zostanie on doprowadzony na rozprawę i poinstruował go o wymogach formalnych dotyczących wniosków dowodowych, m.in. o tym, że powinno się je składać do sądu w dwóch odpisach.

12. Skarżący nie był obecny na rozprawie sądowej w dniu 23 marca 2011 r. W dniu 24 marca 2011 roku Sąd Rejonowy w Płocku doręczył skarżącemu odpowiedź na pozew z Zakładu Karnego w Płocku i wezwał go do sprecyzowania powództwa, w szczególności w odniesieniu do okresu pozbawienia wolności. Skarżącego pouczono o przesłaniu sprecyzowania powództwa i złożenie pozwu w dwóch odpisach.

13. W dniu 12 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Płocku odrzucił częściowo pozew skarżącego ze względu na powagę rzeczy osądzonej i wezwał go do wskazania, czy chce utrzymać powództwo w pozostałej części. Sąd poinformował skarżącego o konieczności składania pism w dwóch odpisach.

14. W dniu 6 stycznia 2011 r. skarżący zapoznał się z aktami swojej sprawy w Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów.

15. W dniu 2 lutego 2012 r. złożył wniosek o przyznanie pomocy prawnej. W dniu 14 lutego 2012 r. Sąd Rejonowy w Płocku oddalił wniosek, stwierdzając, że skarżący może samodzielnie występować przed sądem. Miał dostęp do akt sądowych i został przesłuchany w charakterze strony w postępowaniu (I C 31/11).

16. W dniu 28 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Płocku oddalił powództwo skarżącego. Sąd orzekł, że cele były rzeczywiście przepełnione przez około pięć miesięcy, ale skarżący nie wykazał, że działania pozwanego (właściwych władz więziennych) stanowiły bezprawne zachowanie, za które ten ostatni ponosi odpowiedzialność. Wreszcie, pozostałe zarzuty skarżącego dotyczące warunków w celach, w których przebywał, uznano za bezzasadne w świetle materiału zebranego w sprawie.

17. W dniu 29 maja 2012 r. skarżącemu doręczono wyrok wraz z informacją o terminie i sposobie skorzystania z prawa do apelacji, o następującej treści:

„Wystąpienie o pisemne uzasadnienie wyroku jest możliwe w ciągu siedmiu dni od dnia doręczenia wyroku. Od wyroku przysługuje apelacja. Apelację należy wnieść do sądu, który wydał wyrok, w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Wysłanie apelacji pocztą jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu”.

18. W dniu 22 czerwca 2012 r. skarżący wniósł apelację od wyroku sądu pierwszej instancji. W dniu 29 czerwca 2012 r. sąd zobowiązał skarżącego do złożenia dwóch dodatkowych odpisów apelacji. W dniu 9 lipca 2012 r. skarżący złożył do sądu odręcznie sporządzone pismo zatytułowane „apelacja” (w dwóch odpisach), którego treść była zbliżona do treści oryginalnego odwołania, lecz nie identyczna.

19. W dniu 17 lipca 2012 r. sąd odrzucił apelację skarżącego. Sąd wskazał, że odpis pisma procesowego oznacza odręczną kopię oryginału lub kserokopię zawierającą dokładnie te same twierdzenia i zarzuty. Sąd orzekł, że skoro skarżący rozszerzył swoją argumentację, opierając się na orzecznictwie Sądu Najwyższego, to w konsekwencji zmienił swoje oryginalne pismo procesowe, a dostarczonych przez niego odpisów nie można traktować jako odpisów oryginału apelacji.

20. W dniu 2 sierpnia 2012 r. skarżący wniósł zażalenie od postanowienia o odrzuceniu apelacji. W dniu 22 sierpnia 2012 r. sąd wezwał skarżącego do złożenia odpisu zażalenia. Skarżący nie zastosował się do tego żądania. W rezultacie w dniu 13 września 2012 r. jego zażalenie odrzucono. W dniu 20 września 2012 r. skarżący wniósł zażalenie od postanowienia z dnia 13 września 2012 r., podnosząc, co następuje:

„Powinienem był zostać poinformowany z wyprzedzeniem, że sąd zażąda ode mnie odpisów pism procesowych. Jestem prostym człowiekiem bez wiedzy prawniczej, a mój wniosek o pomoc prawną adwokata został oddalony przez sąd. Gdybym miał zapewnioną pomoc prawną adwokata, wiedziałbym, że sąd może wymagać odpisów odwołań lub zażaleń. Sąd wezwał mnie do dostarczenia odpisów dopiero po wysłaniu przeze mnie oryginału pisma procesowego, a ja nie mam pamięci komputerowej, aby odtworzyć dokładnie taką samą treść pisma, jakie napisałem miesiąc wcześniej. Gdyby sąd przesłał mi oryginał pisma procesowego, mógłbym go skopiować i odesłać z powrotem. Z powyższych powodów wnoszę o uwzględnienie przez sąd mojego odwołania i zażaleń”.

21. W dniu 15 listopada 2012 r. sąd zobowiązał skarżącego, aby w celu spełnienia wymogu formalnego złożenia zażalenia przedłożył jego dodatkowy odpis, czego skarżący nie uczynił. W dniu 24 stycznia 2013 r. sąd oddalił zażalenie skarżącego.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. Warunki pozbawienia wolności

22. Szczegółowy opis właściwego prawa krajowego i praktyki krajowej w zakresie ogólnych zasad regulujących warunki pozbawienia wolności w Polsce oraz krajowych środków odwoławczych dostępnych dla osadzonych zarzucających, że warunki ich zatrzymania były nieodpowiednie, przedstawiono w pilotażowych wyrokach Trybunału w sprawach Orchowski przeciwko Polsce (nr 17885/04) i Norbert Sikorski przeciwko Polsce (nr 17599/05), wydanych w dniu 22 października 2009 r. (zob. odpowiednio §§ 75-85 i §§ 45-88). Nowsze zmiany opisano w decyzji Trybunału w sprawie Łatak przeciwko Polsce (nr 52070/08) przyjętej w dniu 12 października 2010 r. (zob. §§ 25-54).

A. Dostęp do sądu

23. Właściwe prawo i praktyka krajowa w zakresie dostępu do sądu i wymogów proceduralnych dotyczących pism procesowych wnoszonych do sądów zostały opisane w wyroku Trybunału w sprawie Parol przeciwko Polsce (nr 65379/13, §§ 18-26, 18 października 2018 r.).

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ART. 6 UST. 1 KONWENCJI

24. Skarżący zarzucał naruszenie jego prawa dostępu do sądu zgodnie z art. 6 ust. 1 Konwencji, którego istotna części stanowi, co następuje:

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego […] rozpatrzenia jego sprawy […] przez […] sąd […] przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym […]”.

A. Dopuszczalność

25. Rząd stwierdził, że skargę należy uznać za niedopuszczalną na podstawie art. 35 ust. 3 Konwencji jako w sposób oczywisty nieuzasadnioną.

26. Trybunał zauważa, że skarga ta nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji. Nadto Trybunał zauważa, że nie jest ona niedopuszczalna na żadnym innym gruncie. Należy ją zatem uznać za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1. Stanowiska stron

27. Skarżący zarzucał, że odrzucenie apelacji z powodu nieprzesłania identycznego odpisu pozbawiło go prawa dostępu do sądu, zagwarantowanego w art. 6 ust. 1 Konwencji.

28. Rząd oparł się na ugruntowanym orzecznictwie krajowym dotyczącym art. 128 i 368 Kodeksu postępowania cywilnego, z którego wynika, że nieusunięcie braków formalnych apelacji poprzez przesłanie jego identycznego odpisu było uzasadnioną przyczyną odrzucenia środka odwoławczego. Rząd podkreślił, że odpowiednie przepisy regulujące praktykę sądów krajowych służyły prawidłowej organizacji postępowania, w tym możliwości zapoznania się przez wszystkie strony postępowania z aktami sprawy. Rząd powołał się również na wyrok Trybunału w sprawie Siwiec przeciwko Polsce (nr 28095/08, 3 lipca 2012 r.) i argumentował, że biorąc pod uwagę podobieństwo okoliczności, rozpatrywaną sprawę należy rozstrzygnąć w podobny sposób. Rząd stwierdził ponadto, że skarżący został poinformowany o obowiązku składania pism procesowych w prawidłowej liczbie odpisów. Rząd powołał się na pisma z dnia 11 i 23 marca 2011 r. i twierdził, że skarżący powinien był wiedzieć o wymogu składania dwóch identycznych odpisów.

2. Ocena Trybunału

a) Ogólne zasady

29. Trybunał przypomina, że prawo do rzetelnego procesu sądowego, zagwarantowane w art. 6 ust. 1, należy interpretować w świetle zasady państwa prawa, która wymaga, aby strony w postępowaniu sądowym dysponowały skutecznym środkiem odwoławczym umożliwiającym im dochodzenie swoich praw obywatelskich (zob. Běleš i Inni przeciwko Republice Czeskiej, nr 47273/99, § 49, ETPCz 2002–IX). W ten sposób przepis ten ucieleśnia „prawo do sądu", którego jednym z aspektów jest prawo dostępu, czyli prawo do wszczęcia postępowania przed sądem w sprawach cywilnych; jednakże jest to aspekt, który w rzeczywistości umożliwia skorzystanie z dalszych gwarancji przewidzianych w art. 6 ust. 1 (zob. Kreuz przeciwko Polsce, nr 28249/95, § 52, ETPCz 2001–VI).

30. „Prawo do sądu” nie ma charakteru absolutnego. Może podlegać ograniczeniom, dozwolonym w sposób dorozumiany, ponieważ prawo dostępu z natury wymaga regulacji ze strony państwa. Ustanawiając takie uregulowania, Układające się Państwa dysponują pewnym marginesem oceny. O ile ostateczna decyzja co do przestrzegania wymogów Konwencji pozostaje w gestii Trybunału, o tyle jego rolą nie jest zastępowanie oceny władz krajowych jakąkolwiek inną oceną tego, co może być najlepszą polityką w tej dziedzinie. Tym niemniej ograniczenia nie mogą ukracać dostępu danej jednostki w sposób powodujący lub w zakresie powodującym naruszenie samej istoty owego prawa. Co więcej, ograniczenia nie będą spójne z art. 6 ust. 1, jeżeli nie służą realizacji uprawnionego celu i jeżeli nie ma uzasadnionego stosunku proporcjonalności między zastosowanymi środkami a celem, który ma zostać osiągnięty (zob. Stanev przeciwko Bułgarii [WI], nr 36760/06, § 230, ETPCz 2012).

31. Trybunał zauważa ponadto, że intencją Konwencji jest zagwarantowanie praw o charakterze nie tylko teoretycznym i iluzorycznym, lecz praw, które mają wymiar praktyczny i są skuteczne. Dotyczy to w szczególności gwarancji zapisanych w art. 6, ze względu na znaczące miejsce, jakie w społeczeństwie demokratycznym zajmuje prawo do rzetelnego procesu sądowego z wszystkimi gwarancjami na mocy tego artykułu ( ibid., § 231). Celem zasad regulujących formalne kroki, jakie należy podjąć, oraz terminy, jakich należy przestrzegać przy wnoszeniu apelacji lub składaniu wniosku o kontrolę sądową – jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz przestrzegania, w szczególności, zasady pewności prawa. Tak więc wspominane zasady, a także ich stosowanie – nie mogą uniemożliwiać stronie skorzystania z dostępnego środka prawnego (zob. Zvolský i Zvolská przeciwko Republice Czeskiej, nr 46129/99, § 51, ETPCz 2002–IX). Stosując przepisy proceduralne, sądy krajowe muszą unikać zarówno nadmiaru formalizmu, który mógłby podważyć rzetelność postępowania, jak i nadmiernej elastyczności, która prowadziłaby do zniesienia wymogów proceduralnych ustanowionych przez prawo (zob. Frida, LLC przeciwko Ukrainie, nr 24003/07, § 33, 8 grudnia 2016 r.).

32. Trybunał ponownie przypomina swoje stanowisko, że rozwiązywanie problemów związanych z wykładnią ustawodawstwa krajowego należy przede wszystkim do władz krajowych, a w szczególności do sądów. Rola Trybunału ogranicza się do sprawdzenia zgodności z Konwencją skutków takiej wykładni. Dotyczy to w szczególności wykładni przez sądy przepisów proceduralnych, takich jak terminy składania dokumentów lub odwołań (zob. Běleš i Inni, op.cit., § 60). Ponadto na mocy Konwencji nie ma obowiązku zapewnienia pomocy prawnej we wszystkich sporach w postępowaniu cywilnym. Jednakże, wywiązując się ze swojego obowiązku zapewnienia stronom postępowania cywilnego pomocy prawnej, w przypadku gdy pomoc prawna jest przewidziana w prawie krajowym, państwo musi wykazać się starannością, aby zapewnić tym osobom rzeczywiste i skuteczne korzystanie z praw zagwarantowanych na podstawie art. 6 (zob. Muscat przeciwko Malcie, nr 24197/10, § 46, 17 lipca 2012 r.).

b) Zastosowanie tych zasad w niniejszej sprawie

33. Trybunał musi zbadać, czy decyzja Sądu Rejonowego w Płocku o odrzuceniu apelacji skarżącego narusza jego prawo dostępu do sądu. Powstaje pytanie, czy skarżący, w szczególności wobec faktu, że odmówiono mu pomocy prawnej, został dostatecznie poinformowany o właściwym prawie i czy można było rozsądnie oczekiwać od niego wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Płocku (zob. mutatis mutandis, Frida, LLC, op.cit., § 36, oraz Eşim przeciwko Turcji, nr 59601/09, § 21, 17 września 2013 r.).

34. Trybunał zauważa ponadto, że skarżący został pozbawiony wolności i że w postępowaniu cywilnym, którego dotyczy skarga, nie był reprezentowany przez adwokata; jego wniosek o pomoc prawną adwokata został oddalony (zob. paragraf 15 powyżej). W tych okolicznościach mógł on polegać jedynie na własnej wiedzy i przekazanych przez sądy krajowe informacjach na temat przepisów proceduralnych regulujących postępowanie cywilne.

35. Trybunał zauważa ponadto, że skarżący został trzykrotnie poinformowany, że powinien przesłać do sądu konkretne pisma procesowe w dwóch odpisach. Istotne informacje dotyczyły wniosków dowodowych (zob. paragraf 11 powyżej), sprecyzowania powództwa (zob. paragraf 12 powyżej) oraz informacji dotyczących jego woli kontynuowania postępowania (zob. paragraf 13 powyżej). Za każdym razem, gdy był informowany o obowiązku przesłania pism procesowych w dwóch odpisach, stosował się do tego wymogu. Nigdy nie został ogólnie poinformowany o obowiązku przesłania wszystkich pism procesowych do sądu w dwóch odpisach, ani o brzmieniu art. 128 Kodeksu postępowania cywilnego.

36. Trybunał zauważa ponadto, że pouczenie dotyczące terminu i sposobu wniesienia apelacji nie zawierało informacji, że odwołanie należy złożyć w dwóch odpisach (zob. paragraf 17 powyżej). W chwili wydania zarządzenia, skarżący podjął próbę zastosowania się do postanowienia Sądu Rejonowego w Płocku i przesłał dwa odpisy apelacji, które nie były identyczne z oryginałem wysłanym trzy tygodnie wcześniej (zob. paragraf 18 powyżej).

37. Trybunał zbadał już podobną sprawę i stwierdził naruszenie art. 6 ze względu na ograniczenie dostępu skarżącego do sądu (zob. Parol, op.cit., §§ 39-49). Uważa on, że w niniejszej sprawie, z jednej strony, skarżący nie został należycie poinformowany o terminie i sposobie wniesienia odwołania, a z drugiej strony, gdy wezwano go do usunięcia braków formalnych w odwołaniu, podjął próbę wykonania zarządzenia (zob. mutatis mutandis, Karakutsya przeciwko Ukrainie, nr 18986/06, §§ 53-54, 16 lutego 2017 r.).

38. Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności niniejszej sprawy, Trybunał uznaje, że prawo dostępu do sądu skarżącego zostało ograniczone w sposób nieproporcjonalny.

39. W odniesieniu do argumentów Rządu dotyczących sprawy Siwiec ( op.cit.), Trybunał orzekł, że powołane przez Rząd fakty należy odróżnić od orzecznictwa Trybunału dotyczącego dostępu do sądu i nadmiernego formalizmu (zob. Parol, op.cit., § 49). Trybunał uznaje, że nie ma powodu, aby orzekać inaczej w niniejszej sprawie.

40. W związku z powyższym doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji.

II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ART. 3 KONWENCJI

41. Skarżący zarzucał, że warunki pozbawienia go wolności były nieodpowiednie, w szczególności w kwestii przeludnienia. Skarżący powołał się na art. 3 Konwencji, który stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

A. Dopuszczalność

42. Rząd stwierdził, że skarga ta powinna zostać uznana za niedopuszczalną na podstawie art. 35 ust. 1 Konwencji ze względu na niewyczerpanie krajowych środków odwoławczych. W szczególności Rząd podniósł, że skarżący nie skorzystał ze środków odwoławczych w postępowaniu cywilnym w odniesieniu do przeludnienia, w związku z czym skarżący nie kontynuował skutecznie swojej sprawy i nie skorzystał ze skutecznych krajowych środków odwoławczych.

43. Trybunał przypomina zasadę, że skarżący muszą wyczerpać dostępne krajowe środki odwoławcze przed skierowaniem sprawy do Trybunału, a jednocześnie muszą przestrzegać obowiązujących przepisów i procedur prawa krajowego (zob. Gäfgen przeciwko Niemcom [WI], nr 22978/05, § 143, ETPCz 2010).

44. Jednakże istnienie środków odwoławczych musi być wystarczająco pewne, nie tylko w teorii, lecz również w praktyce. Przy ustalaniu, czy dany środek odwoławczy spełnia kryteria dostępności i skuteczności, należy wziąć pod uwagę szczególne okoliczności danej sprawy. W przypadku, gdy Rząd powołuje się na niewyczerpanie krajowych środków odwoławczych, to na nim spoczywa ciężar udowodnienia, że skarżący nie skorzystał ze środka odwoławczego, który był zarówno skuteczny, jak i dostępny. Po wypełnieniu spoczywającego na Rządzie obowiązku udowodnienia, że skarżący miał do dyspozycji odpowiedni i skuteczny środek odwoławczy, to na tym ostatnim spoczywa na przykład obowiązek wykazania, że środek odwoławczy był z jakiegoś powodu nieodpowiedni i nieskuteczny w szczególnych okolicznościach sprawy (zob. Selmouni przeciwko Francji [WI], nr 25803/94, § 76, ETPCz 1999).

45. Trybunał zauważa, że zastrzeżenie Rządu w niniejszej sprawie jest ściśle związane ze skargą na podstawie art. 6 ust. 1 Konwencji omówioną powyżej. Skarżący skorzystał z krajowego środka odwoławczego
w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności, ale władze krajowe odrzuciły jego odwołanie od wyroku sądu pierwszej instancji. Trybunał stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji, uznając, że dostęp skarżącego do sądu został nieproporcjonalnie ograniczony (zob. paragraf 40 powyżej).

46. Biorąc pod uwagę powyższe, Trybunał uważa, że w niniejszej sprawie sądy krajowe uniemożliwiły skarżącemu normalne korzystanie ze środka odwoławczego, a zatem oddala zastrzeżenie Rządu. Nadto Trybunał odnotowuje, że skarga nie jest niedopuszczalna na żadnym innym gruncie. Należy ją zatem uznać za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

47. Skarżący podtrzymał skargę, że był osadzony w warunkach przeludnienia przez około pięć miesięcy w Zakładzie Karnym w Płocku.

48. Rząd nie wypowiedział się co do istoty sprawy.

49. Potwierdzenie ogólnych zasad dotyczących badania warunków pozbawienia wolności na podstawie art. 3 można znaleźć w pilotażowym orzeczeniu Trybunału przeciwko Polsce (zob. Orchowski op.cit., §§ 119-131), Norbert Sikorski ( op.cit., §§ 126-141) oraz Muršić przeciwko Chorwacji [WI], nr 7334/13, §§ 102-141 ETPCz 2016).

50. Rząd nie zakwestionował faktu, że skarżący był pozbawiony wolności w warunkach przeludnienia przez pięć miesięcy. Potwierdził to bowiem w swoich uwagach, że skarżący został umieszczony w przepełnionych celach, co zostało również potwierdzone dokumentami, które skarżący przedstawił (zob. paragraf 9 powyżej). W tych okolicznościach Trybunał uznał za ustalone, że w okresie od dnia 26 marca do dnia 29 sierpnia 2009 r. skarżący został umieszczony w celach, w których powierzchnia na osobę była mniejsza niż ustawowe 3 m ².

51. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy i ich łączny wpływ na skarżącego, Trybunał uznaje, że poniesione przez niego cierpienie i trudności przekroczyły nieunikniony poziom cierpienia nieodłącznie związanego z pozbawieniem wolności i przekroczyły próg dotkliwości na podstawie art. 3. W związku z tym Trybunał stwierdza naruszenie tego postanowienia ze względu na warunki pozbawienia wolności skarżącego.

III. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

52. Art. 41 Konwencji stanowi:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

53. Skarżący dochodził kwoty 20 000 złotych (PLN) tytułem zadośćuczynienia za szkodę majątkową i niemajątkową1.

54. Rząd podniósł, że roszczenie jest wygórowane i nieuzasadnione.

55. Trybunał nie dostrzega żadnego związku przyczynowo-skutkowego między stwierdzonym naruszeniem a zarzucaną szkodą majątkową, w związku z czym oddala roszczenie. Z drugiej strony za uzasadnione uznaje zasądzenie na rzecz skarżącego kwoty 3 500 EUR tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową.

B. Koszty i wydatki

57. Rząd stwierdził, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów na to, że w rzeczywistości pokrył koszty zastępstwa procesowego.

58. Uwzględniając dokumenty znajdujące się w posiadaniu Trybunału i jego orzecznictwo, Trybunał oddala roszczenie o zwrot kosztów i wydatków.

C. Odsetki za zwłokę

59. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. uznaje skargę za dopuszczalną;

2. orzeka, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji;

3. orzeka, że doszło do naruszenia art. 3 Konwencji;

4. stwierdza

a) że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy, uiścić na rzecz skarżącego kwotę 3 500 EUR (trzech tysięcy pięciuset euro) plus wszelkie podatki należne od skarżącego, tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, przeliczoną na walutę pozwanego państwa według kursu obowiązującego w dniu płatności;

b) że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

5. oddala pozostałą część roszczenia skarżącego dotyczącego słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 28 marca 2019 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Renata Degener Ksenija Turković
Zastępca Kanclerza Przewodnicząca

1. ok. 5 000 EUR

2. ok. 300 EUR