Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBOURG

28 czerwca 2016

Ten wyrok uprawomocni się na warunkach określonych w Artykule 44 § 2 Konwencji. Może podlegać korekcie wydawniczej .

W sprawie Janusz Wojciechowski przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba w składzie:

András Sajó, Przewodniczący,
Paulo Pinto de Albuquerque,
Krzysztof Wojtyczek,
Egidijus Kūris,
Iulia Motoc,
Gabriele Kucsko-Stadlmayer,
Marko Bošnjak, sędziowie,
oraz Marialena Tsirli, Zastępca Kanclerza Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 czerwca 2016,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr. 54511/11) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesionej do Trybunału na podstawie Artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ("Konwencja") przez polskiego obywatela, pana Janusza Wojciechowskiego (“Skarżący”), w dniu 28 czerwca 2011 roku.

2. Skarżący był reprezentowany przez panią A. Ambroziak, prawnika praktykującego w Warszawie. Rząd Polski ("Rząd") był reprezentowany przez swojego pełnomocnika, panią J. Chrzanowską, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący zarzucił przede wszystkim, że warunki jego zatrzymania były niezgodne z wymogami Artykułu 3 Konwencji i że nieuzasadnione ograniczenia w zakresie korzystania z prawa do uzewnętrzniania swojego wyznania, które zostały nałożone na niego w areszcie śledczym w 2008 roku, naruszyły jego wolność uzewnętrzniania swojego wyznania.

4. W dniu 7 listopada 2012 roku skarga została zakomunikowana Rządowi. Ponadto otrzymano stanowisko strony trzeciej z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (Warszawa, Polska), która uzyskała zezwolenie Przewodniczącego na interwencję w trybie pisemnym (art 36 § 2 Konwencji oraz Reguła 44 § 3 Regulaminu Trybunału).

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się w 1950 i mieszka w Warszawie.

A. Okres aresztowania skarżącego

6. Skarżący został osadzony od 15 czerwca 2007 roku do 21 stycznia 2009 roku po skazaniu. Okazało się, że był na początku skierowany do zakładu półotwartego, Aresztu Śledczego w Dobrowie, a po jego przeklasyfikowaniu na recydywistę, do zakładu typu zamkniętego, Aresztu Śledczego w Koszalinie.

B. Warunki osadzenia skarżącego

7. Następujące ustalenia zostały dokonane przez sądy krajowe w toku postepowania cywilnego opisanego poniżej (patrz akapity 24 - 33 poniżej). Nie zostały one zakwestionowane ani przez skarżącego, ani przez Rząd.

8. Przez 309 dni jego całkowitego okresu osadzenia w Areszcie Śledczym w Koszalinie, skarżący był przetrzymywany w celach, które nie spełniały wymaganej ustawowo minimalnej powierzchni 3 m kw. na osobę. Dokładniej, skarżący dysponował między 1,9 do 2,6 m kw. powierzchni w swoich celach.

9. Początkowo sanitariaty w Areszcie Śledczym w Koszalinie nie były oddzielone od części dziennej w przedmiotowych celach. W 2008 lub 2009 roku, jednak rozpoczęte zostały prace budowlane i toalety były stopniowo otoczone przez betonowe ściany z drzwiami.

10. Wszystkie cele skarżącego były dobrze oświetlone, wentylowane i, jeśli to konieczne, ogrzewane. Zostały one wyposażone w łóżka piętrowe wystarczające, aby każdy aresztowany miał osobne miejsce do spania, jak również stół, taborety i szafki.

11. W 2009 roku świetlica w Areszcie Śledczym w Koszalinie został przekształcony w cele. Jednak więźniowie nadal mieli dostęp do biblioteki i różnych form wypoczynku, i aktywności kulturalnej.

12. Okazało się, że w Areszcie Śledczym w Koszalinie skarżący miał jedną godzinę ćwiczeń na świeżym powietrzu dziennie. Początkowo przysługiwał jeden gorący prysznic na tydzień. Od 18 października 2007 roku liczba ta wzrosła do pięciu miesięcznie.

13. Skarżącemu przydzielono górne łóżko. Twierdził, że jest to sprzeczne z zaleceniami medycznymi, ponieważ miał problemy zdrowotne (patrz: pkt 17-20 poniżej). Nie przedstawił on żadnych dokumentów w tej sprawie.

C. Praktyki religijne skarżącego w więzieniu

14. Skarżący twierdził, że za cały rok 2008 nie był w stanie uczestniczyć w niedzielnej Mszy w areszcie.

15. Jak ustalono przez sądy krajowe (patrz: pkt 24-33 poniżej), w chwili zaistnienia okoliczności, organizowane były trzy posługi katolickie w niedziele i jedna w święta religijne. Więźniowie, którzy chcieliby uczestniczyć musieli zarejestrować się u swoich wychowawców. Następnie lista osób zatwierdzonych dla danej mszy była przygotowywana przez pracowników aresztu śledczego, za pomocą specjalnego programu komputerowego. System został zaprojektowany, aby wybrać więźniów na zasadzie rotacji, zgodnie z ich grupą klasyfikacyjną oraz w taki sposób, aby nie mieszać więźniów uznanych za więźniów niebezpiecznych z tymi, którzy nie wymagali żadnych szczególnych środków bezpieczeństwa. Niekiedy jednak, poszczególni więźniowie byli odrzucani, ponieważ nie należeli do grupy uprawnionej do udziału w mszy w danym dniu.

16. Z rejestru Aresztu Śledczego wynikało, iż skarżący miał prawo uczestniczyć w niedzielnej mszy cztery razy, dwa razy we wrześniu i dwukrotnie w listopadzie 2008 roku.

D. Leczenie skarżącego

17. Sądy krajowe ustaliły, że trzy lata przed jego zatrzymaniem skarżący został przyjęty do szpitala z powodu zapalenia jąder, gruczołu krokowego, zapalenie płuc i nieokreślonego stanu skóry, z tytułu, którego otrzymał leczenie podobne do tego z reguły przewidzianego dla przypadków zapalenia skóry.

18. Podczas jego pobytu w Areszcie Śledczym w Koszalinie, skarżący często zamawiał wizyty u lekarza wewnątrzzakładowego z powodu przeziębienia, bólu pleców i problemów z prostatą. W dniu 15 listopada 2007 roku skarżącemu został przepisany lek o nazwie Prostamol, zgodnie z jego życzeniem. Innego leku, który skarżący wcześniej przyjmował ze względu na stan swojej prostaty, o nazwie Doxar, nie było w magazynie aresztu. Zamiast niego, został zaproponowany odpowiednik. Ostatecznie Doxar został przesłany do więzienia przez krewnych skarżącego.

19. Skarżący otrzymał również leczenie z powodu stanu skóry głowy, łupieżu pstrego. Oprócz tego leczenia, od 18 października 2007 roku, miał możliwość dodatkowego prysznica w miesiącu. W dniu 20 czerwca 2008 roku skarżący został zbadany przez lekarza dermatologa i jego stan skóry zdiagnozowano jako łojotokowe zapalenie skóry, przewlekłą zapalną chorobę skóry głowy. W konsekwencji, leczenie skarżącego zostało nieco zmienione. Ustalono również, że pierwsze objawy tej choroby pojawiły się przed aresztowaniem skarżącego w 2004 roku. Biegły z zakresu dermatologii, wyznaczony przez sąd krajowy, wykluczył możliwość, że u skarżącego rozwinęła się choroba z powodu kontaktu z rzekomo brudnym i spleśniałym materacem. Biegły stwierdził również, że skarżący otrzymał leczenie, które zwykle było zalecane w takich przypadkach przez dermatologów. W ciągu 18 miesięcy od rozpoznania choroby, skarżący został zbadany przez lekarza trzydzieści razy. Następnie, w 2008 roku, odbył dwanaście wizyt lekarskich.

20. W 2008 roku skarżący otrzymał również protezy.

E. Działania skarżącego dotyczące warunków pozbawienia wolności, jakości opieki medycznej i ograniczeń w praktykowaniu jego religii

21. W 2007 i 2009 roku skarżący wniósł szereg skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz właściwego sądu penitencjarnego, informując ich o rzekomo opłakanych warunkach jego pozbawienia wolności, jego niewystarczającej opiece medycznej i nieuzasadnionych ograniczeniach w praktykowaniu jego religii w czasie jego pobytu w Areszcie Śledczym w Koszalinie.

22. W bliżej nieokreślonym dniu Centralny Inspektorat Służby Więziennej poinformował skarżącego, że jego zarzuty zostały uznane za nieuzasadnione. Ustalono, że skarżący otrzymał odpowiednią opiekę medyczną. W szczególności w jednostce penitencjarnej zapewniono skarżącemu lek Prostamol natomiast drugi lek, Doxar, został uzyskany za zgodą władz od krewnych skarżącego. Placówka Aresztu Śledczego w Dobrowie nie zarejestrowała żadnego przeludnienia. Cele skarżącego zostały odpowiednio wyposażone i przewidziano miejsce dla każdego więźnia w celi przy wspólnym stole.

23. W pismach z dnia 11 maja i 15 czerwca 2009 roku, władze poinformowały skarżącego, że miał nieograniczony dostęp do posług religijnych w Areszcie Śledczym w Koszalinie, zgodnie ze specjalnym harmonogramem. Ponadto umiejscowienie skarżącego w przeludnionych celach, było zgodne z prawem, a mianowicie art. 248 Kodeksu karnego wykonawczego.

24. Skarżący, który był reprezentowany przez prawnika, również wniósł powództwo cywilne o naruszenie jego dóbr osobistych w związku z przeludnieniem, niedostateczną opieką medyczną i nieuzasadnionymi ograniczeniami w praktykowaniu jego religii w Areszcie Śledczym w Koszalinie poprzez uczestnictwo w niedzielnej mszy. Domagał się 50.000 złotych polskich (PLN) (około 12.000 euro (EUR)) w ramach rekompensaty. Sądy krajowe zbadały roszczenie na podstawie artykułów 23, 24, 417 i 448 Kodeksu cywilnego.

25. W dniu 14 grudnia 2010 roku Sąd Rejonowy w Koszalinie stwierdził, że umieszczenie skarżącego w przeludnionych celach, przez okres 309 dni, w czasie jego pozbawienia wolności stanowiło poniżające i nieludzkie traktowanie w rozumieniu prawa krajowego i Konwencji.

26. Pozostała część zarzutów skarżącego została uznana za bezzasadną.

27. Dowody, które zostały uzyskane przez sąd cywilny, między innymi historia medyczna skarżącego, zeznania świadków i opinia biegłego z zakresu dermatologii obaliły twierdzenia skarżącego, że zmiany chorobowe na skórze pojawiły się w trakcie osadzenia w areszcie, ponieważ jego materac był brudny i wilgotny, a jego choroba była nieodpowiednio leczona.

28. Sąd krajowy uznał, że w świetle faktu, że skarżący został dopuszczony do udziału w niedzielnej mszy w sumie cztery razy we wrześniu i listopadzie 2008 oraz w świetle zeznań kapelana więziennego, że skarżący mógł swobodnie żądać uczestnictwa w niedzielnej mszy, nie można powiedzieć, że jego dostęp do posług religijnych został ograniczony w sposób nadmierny. Stwierdzono także, że aresztowani mogli swobodnie umawiać się na indywidualne spotkania z księdzem aresztu. Skarżący nie wyrażał takiej woli w rzeczonym czasie.

29. Na koniec, twierdzenie skarżącego, że uzyskał zalecenie od lekarza, że powinien mieć dolną pryczę nie zostało poparte żadnymi dokumentami.

30. W związku z powyższym, Sąd Rejonowy w Koszalinie przyznał skarżącemu 5.000 zł (około 1.200 euro) tytułem szkody niematerialnej ze względu na cierpienia spowodowane przez jego osadzenie w przeludnionych celach. Sąd krajowy nakazał skarżącemu zapłatę 1.200 zł (300 euro) tytułem kosztów postępowania.

31. Skarżący złożył odręczne odwołanie od wyżej wymienionego wyroku z dnia 24 stycznia 2011 roku. Na dokumencie nie znajdują się żadne pieczęcie, ale towarzyszy mu oficjalna nota, potwierdzająca, że ​​w dniu 24 stycznia 2011 roku skarżący wyraził wolę wysłania swojego odwołania do Sądu Rejonowego w Koszalinie z Zakładu Karnego w Żytkowicach.

32. W dniu 5 kwietnia 2011 Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił apelację wniesioną przez pozwanego i, najwyraźniej, zażalenie skarżącego. Wyrok sądu pierwszej instancji został utrzymany w mocy.

33. Skarga kasacyjna wniesiona przez skarżącego na postanowienie sądu II instancji została odrzucona, ponieważ zgodnie z obowiązującym prawem była ona niedopuszczalna w niniejszej sprawie.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. Przepisy odnoszące się do warunków osadzenia

34. Szczegółowy opis właściwego prawa krajowego i praktyk dotyczących ogólnych zasad regulujących warunki osadzenia w Polsce i krajowych środków dostępnych dla osadzonych, twierdzących, że warunki ich osadzenia były nieodpowiednie są określone w wyrokach pilotażowych Trybunału w sprawach Orchowski przeciwko Polsce (nr 17885/04) oraz Norbert Sikorski przeciwko Polsce (nr 17599/05), z dnia 22 października 2009 roku (patrz odpowiednio §§ 75 85 oraz §§ 45 88). Bardziej aktualne standardy opisano w decyzji Trybunału w sprawie Łatak przeciwko Polsce (nr. 52070/08, §§ 25 54, 12 października 2010).

B. Przepisy odnoszące się do praktyk religijnych w zakładzie karnym

35. Artykuł 106 Kodeksu karnego wykonawczego stanowi:

“1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne i słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów.

2. Skazany ma prawo […] do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy [osoba skazana]; duchowni ci mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których [osoby skazane] przebywają.

3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie karnym.

36. Na podstawie artykułu 160 tego kodeksu, Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 2 września 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (“Rozporządzenie z września 2003 roku”). Weszło ono w życie z dniem 27 września 2003 roku

Paragraf 1.1 Rozporządzenia z września 2003 roku stanowi, że:

“1. Skazani mają prawo uczestniczyć w nabożeństwach i spotkaniach o charakterze religijnym, także indywidualnych, które odbywają się w kaplicy lub innym odpowiednim miejscu ... na terenie zakładu karnego lub aresztu śledczego, zwanych dalej „zakładem”, zgodnie z ustalonym porządkiem wewnętrznym zakładu.

...

4. Praktyki i posługi religijne o charakterze indywidualnym mogą odbywać się również w celach ... jeśli nie zakłócają obowiązujących w zakładzie zasad [porządku i bezpieczeństwa] oraz jeżeli zapewnione są warunki prywatności wykonywania tych praktyk i posług.”

Zgodnie z paragrafem 2 ustęp 1 Rozporządzenia z września 2003 roku:

“Skazani odbywający karę w zakładzie typu zamkniętego są odprowadzani do pomieszczeń i miejsc, o których mowa w paragrafie 1 ust. 1, przez funkcjonariuszy Służby Więziennej.”

Paragraf 5 Rozporządzenia z września 2003 roku stanowi:

“Dyrektor zakładu podejmuje niezbędne czynności w celu zapewnienia odpowiednich warunków do wykonywania praktyk i posług religijnych... [Dyrektor] zasięga również opinii kapelana [więziennego] w sprawie organizacji posług religijnych.”

PRAWO

I. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 3 KONWENCJI Z TYTUŁU NIEODPOWIEDNICH WARUNKÓW OSADZENIA SKARŻĄCEGO

37. Skarżący zarzucił naruszenie Artykułu 3 Konwencji z tytułu przeludnienia i wynikających z tego nieodpowiednich warunków w czasie jego osadzenia w aresztach śledczych w Koszalinie i Dobrowie od 15 czerwca 2007 roku do 21 stycznia 2009 roku . Odpowiedni przepis brzmi następująco:

“Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

A. Dopuszczalność skargi

1. Stanowiska stron

38. Rząd twierdził, że skarżący nie może już twierdzić, że jest ofiarą naruszenia artykułu 3, ponieważ decyzje sądów krajowych uznały naruszenie jego dóbr osobistych i przyznały mu odpowiednią rekompensatę. W szczególności w wyroku z dnia 14 grudnia 2010 roku (utrzymanym w mocy przez Sąd Okręgowy w Koszalinie w wyroku z dnia 5 kwietnia 2011 roku) Sąd Rejonowy w Koszalinie wyraźnie stwierdził, że umieszczanie skarżącego w przeludnionych celach przez okres 309 dni stanowiło poniżające i nieludzkie traktowanie w rozumieniu prawa krajowego i Konwencji i że przyznano skarżącemu 5000 zł odszkodowania.

39. Zdaniem Rządu, w ramach postępowania cywilnego skarżącemu zostało zasądzone wystarczające zadośćuczynienie. W konsekwencji skarga była niedopuszczalna ratione personae, ponieważ skarżący utracił status ofiary w rozumieniu Artykułu 34 Konwencji.

40. Skarżący zakwestionował stanowisko Rządu, że stracił swój status ofiary w wyniku powyższych orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych. Podkreślił, że kwota przyznana stanowiła jedynie 10% tej, której domagał się w postępowaniu krajowym. Zwrócił również uwagę na fakt, że musiał zapłacić 1200 zł na pokrycie kosztów postępowania.

41. Skarżący twierdził, że odszkodowanie przyznane przez sądy krajowe nie stanowiło wystarczającego zadośćuczynienia w rozumieniu artykułu 34 Konwencji.

2. Ocena Trybunału

42. Trybunał przypomina, że kwestia zadośćuczynienia za każde naruszenie Konwencji ​​spoczywa przede wszystkim, na władzach krajowych. W związku z tym kwestia, czy skarżący może twierdzić, że na podstawie Konwencji jest ofiarą rzekomego naruszenia jest właściwa dla wszystkich etapów postępowania. Decyzja lub środek korzystny dla skarżącego nie jest co do zasady wystarczający, aby pozbawić go statusu "ofiary" w rozumieniu Artykułu 34 Konwencji, o ile władze krajowe nie uznały, zarówno w sposób bezpośredni, jak i w istocie, a następnie przyznały zadośćuczynienia za naruszenie Konwencji ( Gäfgen przeciwko Niemcom [GC], nr. 22978/05, § 115, ECHR 2010 z dalszymi odniesieniami).

43. W niniejszej sprawie skarżący pozwał państwo, twierdząc, że pozwany nie zapewnił odpowiednich warunków podczas jego osadzenia w Areszcie Śledczym w Koszalinie. Sąd Rejonowy w Koszalinie orzekł na rzecz skarżącego w zakresie, w jakim uznał, że jego osadzenie w przeludnionych celach, przez okres 309 dni, stanowiło poniżające i nieludzkie traktowanie w rozumieniu prawa krajowego i Konwencji (patrz akapit 25 powyżej). Wyrok Sądu Rejonowego został utrzymany w mocy w wyniku oddalenia apelacji skarżącego (patrz pkt 32 powyżej).

44. W związku z tym Trybunał jest przekonany, że władze krajowe uznały naruszenie Konwencji w odpowiedniej części dotyczącej przeludnienia, która jest podstawowym elementem skargi skarżącego przed Trybunałem.

45. Jedyną kwestią, która pozostaje do ustalenia, jest to, czy władze zapewniły wystarczające zadośćuczynienie.

46. ​​Sąd Rejonowy w Koszalinie przyznał skarżącemu równowartość 1.200 EUR, uznając, że ta kwota będzie współmierna. Sąd krajowy nakazał również skarżącemu uiszczenie równowartości 300 euro na pokrycie kosztów postępowania (patrz pkt 30 powyżej).

47. Biorąc pod uwagę szczególne okoliczności sprawy, kwota zasądzona przez Sąd Rejonowy jest znacznie poniżej kwot zasądzonych przez Trybunał w podobnych przypadkach (patrz, mutatis mutandis, Olszewski przeciwko Polsce, nr 21880/03, § 124 wyrok z dnia 2 kwietnia 2013 roku, oraz decyzje będące następstwem ugody lub jednostronnej deklaracji Rządu w sprawie Szpoton przeciwko Polsce, nr 27209/14, 5 stycznia 2016, Stelmaszyk przeciwko Polsce, nr 3754/11, 15 listopada 2011 i Szafraniak przeciwko Polsce, nr 29591/11, 15 listopada 2011 r.).

48. W świetle powyższych rozważań, Trybunał uznaje, że skarżący może nadal twierdzić, że jest ofiarą naruszenia materialnego aspektu artykułu 3 Konwencji ze względu na przeludnienie w celach i wynikające z tego faktu niewłaściwe warunki osadzenia. W związku z tym Trybunał odrzuca wstępne zastrzeżenie Rządu.

49. Trybunał uważa ponadto, że skarga nie jest oczywiście nieuzasadniona w rozumieniu artykułu 35 § 3 (a) Konwencji. Ponadto stwierdza, że ​​nie jest ona niedopuszczalna z jakichkolwiek innych powodów. Należy zatem uznać ją za dopuszczalną.

B. Meritum skargi

1. Stanowiska stron

(a) Skarżący

50. Skarżący zarzucił na podstawie artykułu 3 Konwencji nieodpowiednie warunki osadzenia w Areszcie Śledczym w Dobrowie i Koszalinie. W szczególności, stwierdził, że przez 309 dni jego cele były przeludnione, ponieważ każdy więzień miał tylko 60 cm kwadratowych osobistej przestrzeni. W rezultacie skarżący spędził większość dnia siedząc na łóżku, nie mogąc poruszać się w celi. Przez nieokreślony czas jeden ze współwięźniów skarżącego miał spać na materacu na podłodze, jako że nie było miejsca na łóżku dla tego współwięźnia. Skarżący twierdził również, że dostęp do toalety był bardzo ograniczony, cele nie były właściwie wentylowane a materace były stare, brudne i spleśniałe. Ostatecznie, skarżący żalił się, że mógł korzystać z prysznica tylko jeden raz na tydzień i miał bardzo ograniczony czas pobytu poza celą (jedna godzina ćwiczeń na świeżym powietrzu w ciągu dnia).

(b) Rząd

51. Rząd powstrzymał się od jakichkolwiek komentarzy.

2. Ocena Trybunału

52. Podsumowanie ogólnych zasad dotyczących analizy, na podstawie artykułu 3 Konwencji, warunków osadzenia można znaleźć w sprawie Orchowski (cytowanej powyżej, §§ 119-222); Ananyev i inni przeciwko Rosji (nr-y 42525/07 i 60800/08, §§ 139 165, 10 stycznia 2012) oraz Karalevičius przeciwko Litwie (Nr 53254/99, § 39, 7 kwietnia 2005).

53. W szczególności, w sprawie Orchowski (cytowanej powyżej), Trybunał stwierdził, że przez wiele lat, czyli od 2000 roku do co najmniej połowy 2008 roku, przeludnienie w polskich więzieniach i aresztach śledczych ujawniło problem strukturalny polegający na "na praktyce, która [była] niezgodna z Konwencją "(ibid., § 151).

54. Powyższe znajduje dostateczne potwierdzenie w okolicznościach niniejszej sprawy.

55. Trybunał przypomina w tym względzie, że zostało ustalone przez sądy krajowe i niezakwestionowane ani przez skarżącego, ani przez Rząd, że osadzenie skarżącego w Areszcie Śledczym w Koszalinie cechowało poważne przeludnienie przez okres 309 dni (patrz pkt 8 powyżej). Co więcej, aż do 2008 roku lub 2009 roku kąciki sanitarne nie były oddzielone od pomieszczeń mieszkalnych w celach. Skarżący mógł spędzać jedną godzinę dziennie ćwicząc na świeżym powietrzu i miał prawo do czterech lub pięciu pryszniców miesięcznie (patrz pkt 12 powyżej).

56. Mając na uwadze okoliczności sprawy i ich skumulowany wpływ na skarżącego, Trybunał uważa, że ​​cierpienie i trudności, które wynikały z przeludnienia, braku oddzielenia toalet od obszaru mieszkalnego celi i ograniczone możliwości ćwiczeń na świeżym powietrzu oraz utrzymania czystości, przekroczyły minimalny poziom cierpienia, który jest nieodłącznie związany z osadzeniem a także próg uciążliwości w rozumieniu artykułu 3 Konwencji (por. wyrok Olszewski przeciwko Polsce, cytowany powyżej, §§ 88-107, oraz Canali przeciwko Francji, no. 40119/09, §§ 51-53, 25 kwietnia 2013).

57. W związku z tym Trybunał stwierdza, że ​​doszło do naruszenia artykułu 3 Konwencji.

II. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 3 Z POWODU NIEWYSTARCZAJĄCEJ OPIEKI MEDYCZNEJ PODCZAS OSADZENIA SKARŻĄCEGO

58. Skarżący zarzucał także na podstawie artykułu 3 Konwencji, że nie zapewniono mu dostatecznej opieki medycznej w Areszcie Śledczym w Dobrowie i w Koszalinie. Twierdził, że z powodu złych warunków sanitarnych i ograniczonej możliwości utrzymania czystości doznał różnych dolegliwości skórnych. Niektóre z tych chorób wciąż występują u skarżącego do dnia dzisiejszego. Skarżący zarzucił również, że wbrew zaleceniom lekarza nie została mu przydzielona dolna prycza łóżka piętrowego.

59. Trybunał stwierdza, że ​​skarżący doznał przewlekłych schorzeń prostaty i skóry (patrz: pkt 17 i 19 powyżej). Podczas jego pobytu w Areszcie Śledczym w Koszalinie, otrzymał pomoc medyczną z powodu przeziębienia, bóli kręgosłupa, oraz dalszych problemów z prostatą i skórą (patrz: pkt 18, 19 i 22 powyżej). Skarżący został zbadany przez lekarza więziennego 30 razy w ciągu pierwszych 18 miesięcy po zdiagnozowaniu choroby i 12 razy w roku 2008 (patrz paragraf 19 powyżej). Nie złożono szczegółowej informacji dotyczącej opieki medycznej skarżącego w półotwartym Areszcie Śledczym w Dobrowie.

60. Sąd rozpoznający sprawę stwierdził, powołując się na opinię biegłego, zeznania świadków i zapisy historii medycznej skarżącego, że wbrew twierdzeniom skarżącego nie nabył on zapalenia skóry w Areszcie Śledczym w Koszalinie z powodu kontaktu z rzekomo brudnym i spleśniałym materacem i że otrzymał odpowiednią pomoc medyczną w zakładzie karnym (patrz pkt 19 i 27 powyżej). W następstwie skargi skarżącego podobne wnioski przedstawił Centralny Inspektorat Służby Więziennej (patrz punkt 22 powyżej).

61. Pozostałe kwestie wskazane przez skarżącego a związane z jego stanem zdrowia podczas pobytu w Areszcie Śledczym w Koszalinie oraz w półotwartym Areszcie Śledczym w Dobrowie, nie były przedmiotem badania przez sąd cywilny (patrz pkt 25 powyżej), ani potwierdzone przez sąd penitencjarny bądź inny organ (patrz pkt 23 powyżej). Nie zostały one również wystarczająco potwierdzone żadnymi dokumentami lub szczegółowymi wyjaśnieniami skarżącego (patrz pkt 14 i 30 powyżej).

62. Trybunał nie jest w stanie ustalić, czy można było zapobiec lub spowolnić rozwój chorób prostaty i skóry skarżącego, gdyby został dopuszczony do społeczeństwa i mógł swobodnie korzystać z opieki medycznej profesjonalistów według swojego wyboru. Tym niemniej, jest wyraźnie widoczne w tym przypadku, że władze stosowały się do zaleceń lekarskich odnośnie właściwego leczenia w odniesieniu do skarżącego i że jego stan był regularnie monitorowany przez różnych specjalistów. W sytuacji braku jakichkolwiek orzeczeń lekarskich na poparcie twierdzenia skarżącego, że opieka medyczna nad nim w więzieniu było nieadekwatna lub niewystarczająca, Trybunał będzie opierać się na opinii biegłego lekarza wyznaczonego przez sąd krajowy w toku postępowania cywilnego skarżącego o zadośćuczynienie (patrz paragraf 19 powyżej). Zatem Trybunał w pełni akceptuje, że podczas jego pobytu w Areszcie Śledczym w Koszalinie, skarżący otrzymał pomoc medyczną, która zazwyczaj przepisywana jest, w przypadkach takich jak jego, przez dermatologów i że jego zaburzenia zdrowotne, które powstały przed jego zatrzymaniem, nie mają żadnego związku i bezpośrednio nie wynikają z jego osadzenia oraz warunków jego pobytu w areszcie, o którym mowa (patrz pkt 19 i 27 powyżej).

63. W związku z tym w tym zakresie skarga jest oczywiście bezzasadna i musi zostać odrzucona zgodnie z artykułem 35 §§ 3 (a) i 4 Konwencji.

III. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 9 KONWENCJI

64. Ostatecznie, skarżący twierdził, bez odwoływania się do jakichkolwiek postanowień Konwencji, że zostały nałożone wobec niego nieuzasadnione ograniczenia jego prawa do uzewnętrzniania swojej religii w areszcie w 2008 roku, przez to, że nie został dopuszczony do udziału w niedzielnej Mszy. Zarzut ten odnosi się do nieprzestrzegania Artykułu 9 Konwencji, który brzmi następująco:

“1. Każdy ma prawo do wolności ... religii; prawo to obejmuje..., wolne, samodzielne lub wspólnie z innymi, publiczne lub prywatne, uzewnętrznianie swojej religii lub wyznania poprzez jego uprawianie, kult, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach.

Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub przekonań podlega jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez prawo i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa publicznego, ze względu na ochronę porządku publicznego, zdrowia lub moralności lub ochronę prawa i wolności innych osób.”

65. Ponadto pełnomocnik skarżącego w swoich uwagach następujących po zgłoszeniu skargi twierdził, bez przedstawienia żadnych dokumentów potwierdzających, że w czasie osadzenia skarżący regularnie wpisywał się na listę osób, które chcą uczestniczyć w niedzielnej mszy. Mimo tego, strażnicy więzienni "uczynili jego udział [we mszy] niemożliwym". Aby wesprzeć twierdzenie skarżącego, że jego praktyki religijne były utrudniane przez władze, pełnomocnik stwierdził również, że gdy oboje rodziców skarżącego zmarło w 2008 roku a ich syn nie został dopuszczony do udziału w pogrzebach. Nie zostały dołączone żadne dokumenty w tym względzie, ani nie zostały dostarczone żadne dalsze informacje w tym zakresie.

66. Rząd twierdził, nawiązując do zeznań, które zostały złożone przez kapelana więziennego w postępowaniu cywilnym, że skarżący miał wszelkie możliwości uczestniczenia w nabożeństwach w areszcie, pod warunkiem, że zapisał się na nie u swojego wychowawcy. Twierdził, że skarżący dopełnił wymaganej procedury tylko cztery razy oraz , że w wyniku tego uzyskał pozwolenie uczestnictwa w czterech mszach niedzielnych we wrześniu i listopadzie 2008 roku. Skarżący miał również swobodę w zakresie odbywania indywidualnych spotkań z więziennym kapelanem, ale nigdy nie zgłosił takiego wniosku.

67. W świetle powyższych rozważań, Rząd stwierdził, że prawo skarżącego do praktykowania swojej religii nie było bezzasadnie ograniczane podczas jego osadzenia.

68. Helsińska Fundacja Praw Człowieka (“Fundacja Helsińska”), która była stroną trzecią w sprawie, przedstawiła szczegółową informację o możliwościach praktyk religijnych w zakładach karnych. W szczególności, jak stwierdziła Fundacja, zakłady karne w Polsce w zasadzie oferowały odpowiednie możliwości uczestniczenia w nabożeństwach dla skazanych, takich jak skarżący, który nie został zakwalifikowany jako niebezpieczny.

69. Z akt sprawy wynika, że ​​jednostka penitencjarna w której przebywał skarżący oferowała możliwość praktykowania religii katolickiej przez udział w Mszach w niedziele i święta religijne i poprzez indywidualne spotkania z księdzem (patrz: pkt 15, 23 i 28 powyżej). Okazuje się również, że w 2008 roku areszt śledczy w którym przebywał skarżący nie miał możliwości zapewnienia wszystkim więźniom chcącym praktykować religię katolicką nieograniczonego dostępu do posług grupowych (patrz pkt 15 powyżej). W tym celu działał system rejestracji i selekcji. Początkowo więźniowie, którzy chcieliby uczestniczyć musieli zarejestrować się u swoich wychowawców. Następnie lista osób zatwierdzonych do uczestnictwa w danej Mszy była przygotowywana przez pracowników aresztu śledczego przy pomocy programu komputerowego. System ten został zaprojektowany tak, aby wybrać więźniów na zasadzie rotacji, zgodnie z ich klasyfikacją i mając celu niemieszanie osadzonych zakwalifikowanych jako niebezpieczni z tymi, którzy nie wymagali żadnych specjalnych środków bezpieczeństwa (patrz pkt 15 powyżej).

70. Wobec tego, że twierdzenia stron są sprzeczne, co do tego, ile razy skarżący dopełnił wymaganej procedury rejestracji Trybunał uznaje, że ​​oświadczenie skarżącego, iż dokonywał tej czynności regularnie w 2008 roku należy uznać za niepoparte żadnymi dowodami (patrz pkt 65 powyżej). Wersja Rządu, że przyznawano mu dostęp do posług w niedzielę za każdym razem, gdy prosił o to, to jest dwa razy we wrześniu i dwukrotnie w listopadzie 2008 roku, wydaje się być bardziej wiarygodna w świetle ustaleń, które zostały dokonane przez sąd krajowy w przebiegu postępowania cywilnego, w szczególności w zakresie, w jakim zostały one oparte na zeznaniach kapelana więziennego (patrz: pkt 66, 67 i 28 powyżej).

71. Ostatecznie twierdzenie, że skarżący nie był w stanie uczestniczyć w pogrzebach swoich rodziców nie wydaje się, aby kiedykolwiek zostało podniesione przed organami krajowymi i nie zostało poparte żadnymi dowodami.

72. W świetle zgromadzonego przed Trybunałem materiału dowodowego nie znaleziono żadnych wskazań, aby praktyki religijne skarżącego, poprzez jego uczestnictwo w niedzielnej mszy, zostały mu uniemożliwiane przez władze więzienne.

73. W związku z tym, ta część skargi jest oczywiście bezzasadna i musi zostać odrzucona zgodnie z artykułem 35 §§ 3 (a) i 4 Konwencji.

IV. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

74. Artykuł 41 Konwencji stanowi:

“Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie poszkodowanego.”

A. Szkoda

75. Skarżący domagał się 50.000 złotych polskich (PLN), co stanowi równowartość 12.000 euro (EUR) z tytułu szkody niemajątkowej.

76. Rząd twierdził, że żądana kwota była wygórowana.

77. Trybunał uznaje, że skarżący poniósł szkodę o charakterze niematerialnym w wyniku jego zatrzymania w warunkach sprzecznych z artykułem 3 Konwencji (patrz: pkt 56 i 57 powyżej). Dokonując oceny na zasadzie słuszności, zgodnie z artykułem 41 Konwencji, oraz biorąc pod uwagę zadośćuczynienia, które zostały dotychczas zasądzone przez sądy krajowe, Trybunał przyznaje skarżącemu kwotę 1.900 euro z tego tytułu.

B. Koszty i wydatki

78. Skarżący nie wnosił żadnych roszczeń o zwrot kosztów i wydatków, zarówno w postępowaniu w ramach Konwencji lub w postępowaniu przed sądami krajowymi.

C. Odsetki za zwłokę

79. Trybunał uważa za właściwe, aby odsetki za zwłokę były oparte na marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego, powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ, JEDNOMYŚLNIE,

1. Uznaje skargę na podstawie Artykułu 3 Konwencji dotyczącą warunków podczas osadzenia skarżącego za dopuszczalną, natomiast pozostałą część skargi za niedopuszczalną;

2. Stwierdza, że nastąpiło naruszenie Artykułu 3 Konwencji;

3. Stwierdza

(a) że pozwane Państwo ma wypłacić skarżącemu, w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, 1.900 EUR (jeden tysiąc i dziewięćset euro), tytułem poniesionej szkody niematerialnej, powiększone o wszelkie podatki, które mogą zostać nałożone na skarżącego, przeliczone na walutę pozwanego państwa po kursie obowiązującym w dniu wydania rozstrzygnięcia;

(b) że po upływie powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty, winny zostać naliczone od tych kwot odsetki zwykłe według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe;

4. Oddala pozostałą część roszczenia skarżącego o zadośćuczynienie.

Sporządzono w języku angielskim oraz obwieszczono pisemnie dnia 28 czerwca 2016 roku, zgodnie z Regułą 77 ust. 2 i ust. 3 Regulaminu Trybunału.

Marialena Tsirli András Sajó
Kanclerz Przewodniczący