Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

22 listopada 2018 r.

OSTATECZNY

22/02/2019

Wyrok ten stanie się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi w art. 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Jurasz przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (sekcja pierwsza), zasiadając jako Izba w składzie:

Linos-Alexandre Sicilianos, Przewodniczący,
Ksenija Turković,
Aleš Pejchal,
Krzysztof Wojtyczek,
Pauliine Koskelo,
Tim Eicke,
Jovan Ilievski, sędziowie,
oraz Abel Campos, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym 23 października 2018 r.,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 48327/09) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, wniesionej do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) przez obywatela polskiego Jana Jurasza („skarżący”) w dniu 6 sierpnia 2009 r.

2. Skarżącego reprezentował Pan M. Okrzesik, adwokat praktykujący w Żywcu. Rząd polski („Rząd”) był reprezentowany przez swoją pełnomocnik J. Chrzanowską, którą później zastąpił J. Sobczak z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. W dniu 26 października 2011 r. sprawa została zakomunikowana Rządowi

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżący urodził się w 1960 r. i mieszka w Węgierskiej Górce.

A. Zatrzymanie i doprowadzenie skarżącego do izby wytrzeźwień

5. W dniu 23 listopada 2008 r. około godz. 23.00 żona skarżącego, który był pod wpływem alkoholu i zachowywał się agresywnie, zaalarmowała policję. Około godziny później skarżący został zatrzymany w swoim domu przez dwóch strażników miejskich. Zakutego w kajdanki skarżącego przewieziono radiowozem na komisariat w Bielsku-Białej i osadzono w tamtejszej izbie wytrzeźwień.

6. Skarżący twierdzi, że w drodze do izby wytrzeźwień strażnicy mocno go pobili i zmusili do wypicia dużej ilości alkoholu.

7. Przy przyjęciu do izby wytrzeźwień następnego dnia, około godz. 1.00 w nocy, skarżący został przebadany przez lekarza dyżurnego, który stwierdził obecność jednostronnego krwiaka okularowego i objawy łuszczycy. Skarżącego zwolniono około dziewięć godzin później.

8. W dniu 25 listopada 2008 r. skarżący został przebadany przez lekarza ortopedę, który stwierdził złamanie kości jarzmowej prawej, złamanie wyrostka stawowego żuchwy prawej, obecność obustronnych krwiaków okularowych oczodołów oraz ból w okolicach prawej łopatki. W związku z powyższym lekarz ortopeda stwierdził niezdolność do pracy powyżej siedmiu dni. Założył skarżącemu opatrunek gipsowy i podał mu leki przeciwbólowe.

9. W dniu 27 listopada 2008 r. skarżący został przebadany przez chirurga, który potwierdził wcześniejszą diagnozę ortopedy.

10. Zaświadczenie sporządzone 17 grudnia 2008 r. przez lekarza medycyny sądowej specjalizującego się w ortopedii wskazywało na niezdolność do pracy powyżej siedmiu dni. Zdaniem lekarza obrażenia ciała skarżącego mogły powstać w opisanych przez skarżącego okolicznościach.

B. Postępowanie na skutek złożonego przez skarżącego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez strażników miejskich

11. W dniu 25 listopada 2008 r. skarżący złożył zawiadomienie o popełnieniu przez strażników miejskich przestępstwa polegającego na przekroczeniu uprawnień i pobiciu.

12. W dniu 13 lutego 2009 r. prokurator w Oświęcimiu wszczął postępowanie przygotowawcze.

13. W dniu 25 marca 2009 r. prokurator wydał postanowienie o umorzeniu postępowania z powodu braku dowodów. W uzasadnieniu tego postanowienia prokurator wskazał, że:

- zatrzymanie i doprowadzenie skarżącego do izby wytrzeźwień były skutkiem agresywnego zachowania skarżącego, który znajdował się pod wpływem alkoholu;

- z zeznań funkcjonariuszy wynikało, że skarżący nie stosował się do ich poleceń, ubliżał im, a w drodze do izby wytrzeźwień zachowywał się agresywnie;

- po zakończeniu badania lekarskiego skarżącego, przeprowadzonego przy jego przyjęciu do izby wytrzeźwień, nie stwierdzono żadnych obrażeń ciała, które mogły wynikać z zarzucanego strażnikom miejskim złego traktowania;

- z opinii biegłego z 7 marca 2009 r. wynika, że nie można dokładnie ustalić pochodzenia obrażeń skarżącego.

14. Skarżący wniósł zażalenie na postanowienie prokuratura, ponownie przytaczając swoje zarzuty i żądając przesłuchania w charakterze świadków dwóch osób, M.K. i W.P., na okoliczność jego zatrzymania.

15. W dniu 13 lipca 2009 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu oddalił zażalenie skarżącego, uzasadniając swoje rozstrzygnięcie m.in. tym, że zgłoszeni świadkowie nie przedstawili żadnych dowodów na poparcie zarzutów skarżącego.

16. W bliżej nieokreślonym dniu Sąd Rejonowy w Oświęcimiu przekazał prokuratorowi opinię biegłego z dnia 12 lipca 2010 r., którą przedłożono w tym sądzie w toku innego prowadzonego przed nim postępowania (zob. paragraf 26 powyżej). Na podstawie tej opinii w listopadzie 2010 r. wznowiono postępowanie przygotowawcze w sprawie zawiadomienia skarżącego przeciwko wobec strażnikom miejskim.

17. W dniu 25 lutego 2011 r. prokurator sporządził akt oskarżenia przeciwko strażnikom miejskim, których oskarżono o przekroczenie uprawnień i pobicie, tj. o czyny z art. 231 Kodeksu karnego (k.k.) w zw. z art. 158 § 1 (zob. paragrafy 31-32 poniżej), a następnie sprawę skierowano do sądu.

18. Wyrokiem z 25 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu uniewinnił strażników miejskich ze względu na brak dowodów popełnienia zarzucanych im przestępstw. Za podstawę swojego rozstrzygnięcia sąd ten przyjął m.in. opinię biegłego z dnia 27 listopada 2012 r., z której wynikało, że nie można było dokładnie ustalić pochodzenia obrażeń skarżącego.

19. W dniu 17 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił apelację skarżącego wniesioną od tego wyroku.

20. Skarżący wniósł kasację do Sądu Najwyższego.

21. Wyrokiem z dnia 21 listopada 2014 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie, uzasadniając, że wydanie przedmiotowego wyroku nastąpiło z rażącym naruszeniem przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy. Sąd Najwyższy wskazał, że:

- w postępowaniu prowadzonym w związku ze zdarzeniem, które miało miejsce 23 listopada 2008 r., łącznie sporządzono trzy opinie biegłych (z 7 marca 2009 r., z 12 lipca 2010 r. oraz z dnia 27 listopada 2012 r.) dotyczące obrażeń skarżącego;

- wyroki wydane przez Sąd Rejonowy i Sąd Okręgowy odpowiednio 25 lutego 2013 r. i 17 stycznia 2014 r. oparte były wyłącznie na jednej opinii z 27 listopada 2012 r. i nie uwzględniały ustaleń poczynionych w opinii z 12 lipca 2010 r., która niemniej jednak została wskazana jako główny dowód na poparcie aktu oskarżenia; brak wyjaśnienia przez sądy niższej instancji rozbieżności w treści wyżej wymienionych opinii stanowił rażące naruszenie przepisów postępowania;

- przy ponownym rozpoznaniu sprawy sądy rozpoznające sprawę powinny przesłuchać biegłych, którzy sporządzili przedmiotowe opinie, a nawet zażądać sporządzenia dodatkowej opinii.

22. Wyrokiem z 25 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Krakowie, orzekając zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego, uchylił wyrok Sądu Rejonowego z 25 lutego 2013 r. i przekazał temu sądowi sprawę do ponownego rozpoznania.

23. Wyrokiem z 10 września 2015 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu uznał strażników miejskich za winnych popełnienia zarzucanych im czynów i skazał ich na karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący trzy lata oraz na karę grzywny w wysokości 1500 złotych polskich (PLN). Nadto sąd uwzględnił wniosek prokuratora, który poparł pełnomocnik skarżącego, o zobowiązanie każdego ze skazanych funkcjonariuszy straży miejskiej do uiszczenia na rzecz skarżącego kwoty 1000 PLN oraz o zasądzenie od nich na rzecz skarżącego zwrotu kosztów pomocy prawnej w wysokości 1350,54 PLN. W uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Rejonowy w Oświęcimiu wskazał, że:

- 23 listopada 2008 r. około godz. 22.00 skarżący wrócił do domu po spożyciu dwóch piw w barze znajdującym się niedaleko miejsca zamieszkania. W czasie, gdy doszło do zdarzenia skarżący i jego żona pozostawali w separacji. Skarżący próbował wejść do wspólnego mieszkania, ale nie był w stanie z uwagi na to, że drzwi wejściowe były zamknięte. Przekonany, że jego żona chciała uniemożliwić mu wejście do domu, skarżący zaczął krzyczeć i walić w drzwi, a po ich otwarciu rzucił się na żonę i zaczął zadawać jej pięściami i głową ciosy w twarz. Straż miejska, zaalarmowana przez żonę skarżącego, wysłała na miejsce dwóch funkcjonariuszy. Po przyjęciu zeznań żony skarżącego, która obawiała się o swoje życie i zdrowie i chciała, aby mąż opuścił wspólne mieszkanie, funkcjonariusze postanowili doprowadzić skarżącego do izby wytrzeźwień. Po odmowie zastosowania się do poleceń funkcjonariuszy skarżącego wyprowadzono na klatkę schodową budynku, przyciśnięto do ziemi, skuto kajdankami, a następnie wsadzono do radiowozu. W drodze do izby wytrzeźwień funkcjonariusz wielokrotnie obraził skarżącego i zadawał wulgarne pytania o podtekście seksualnym, po czym włożył rękawice i kilkakrotnie uderzył go w twarz. Mniej więcej w połowie drogi do celu funkcjonariusze zatrzymali radiowóz na uboczu niewielkiej drogi, a następnie zadali skarżącemu kilka ciosów w twarz, z których dwa, szczególnie intensywne, spowodowały złamanie kości jarzmowej prawej i wyrostka stawowego żuchwy prawej. Jeden z funkcjonariuszy powiedział, że skarżący „zbyt mało śmierdzi alkoholem”, po czym drugi wyjął pojemnik wypełniony płynem i zmusił skarżącego do wypicia jego zawartości. Skarżący próbował się bronić i wyjaśnił funkcjonariuszom, że jest w podeszłym wieku, że ma problemy z sercem i że „to może go zabić”, na co jeden z funkcjonariuszy odpowiedział, że „jeśli nie wypije, to i tak go zabiją”. Potem skarżący utracił świadomość i odzyskał ją dopiero po przybyciu na izbę wytrzeźwień, gdzie poddano go badaniu alkomatem i badaniu lekarskiemu, wskutek którego stwierdzono obecność lewostronnego krwiaka okularowego. Skarżącego zwolniono następnego dnia. Przy zwolnieniu z izby wytrzeźwień skarżący został poddany kolejnemu badaniu lekarskiemu i odbył rozmowę z terapeutką. W pisemnej notatce z tej rozmowy terapeutka wskazała, że „skarżący miał tak rozległe sińce wokół oczu, że zapytała go »czy właśnie wrócił z Iraku«”;

- biegli psychiatrzy wykluczyli, że w czasie, w którym doszło do zdarzenia, skarżący znajdował się pod wyraźnym wpływem alkoholu;

- ze wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów wynikało, że funkcjonariusze dopuścili się zarzucanych im czynów; obrażenia skarżącego dobitnie świadczyły o tym, że zastosowana wobec niego przemoc była nadmierna; zachowanie funkcjonariuszy w drodze na izbę wytrzeźwień było szczególnie karygodne: skarżący padł ofiarą niczym nieuzasadnionej i bezprawnej przemocy funkcjonariuszy do tego stopnia, że zagrożone było jego życie i zdrowie.

24. Przy orzekaniu kar sąd uznał za okoliczność łagodzącą dotychczasową niekaralność funkcjonariuszy, zaś za okoliczność obciążającą uznał fakt, że funkcjonariusze dopuścili się zarzucanych im czynów w ramach wykonywania uprawnień, wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu, znaczną krzywdę wyrządzoną skarżącemu, stan bezbronności skarżącego oraz zmuszenie skarżącego do wypicia sporej ilości alkoholu tylko po to, aby doprowadzić do jego przyjęcia do izby wytrzeźwień. Przy określaniu wysokości grzywny i świadczenia pieniężnego na rzecz skarżącego sąd wziął pod uwagę sytuację finansową funkcjonariuszy i rozmiar wyrządzonej skarżącemu krzywdy.

25. W dniu 25 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił apelacje funkcjonariuszy wniesione od wydanych wobec nich wyroków skazujących.

C. Postępowanie prowadzone przeciwko skarżącemu w związku
ze stosowaniem przemocy w rodzinie oraz znieważeniem i obrażeniem funkcjonariusza policji podczas wykonywania obowiązków służbowych

26. Po zdarzeniu, które miało miejsce 23 listopada 2008 r., wobec skarżącego wszczęto postępowanie w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie oraz znieważeniem i obrażeniem funkcjonariusza policji podczas wykonywania obowiązków służbowych. W ramach postępowania w tym zakresie 12 lipca 2010 r. do Sądu Rejonowego w Oświęcimiu wpłynęła opinia biegłego. W odniesieniu do przyczyny stwierdzonych u skarżącego obrażeń w opinii wskazano, że powstały one na skutek albo tzw. uderzenia kończącego ( overhand) albo uderzenia w ten sposób, że boczną powierzchnią głowy bezwładnego uderzono ze znaczną siłą o tępokrawędzisty wąski przedmiot, np. słupek lub krawędź samochodu. W wyżej wymienionej opinii stwierdzono również, że badanie lekarskie przeprowadzone przy przyjęciu skarżącego do izby wytrzeźwień było powierzchowne oraz że, zważywszy na wiek i stan zdrowia skarżącego, nie mógł on swoim działaniem spowodować tak rozległych obrażeń na swoim ciele.

27. Wyrokiem z 3 września 2010 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu uznał skarżącego za winnego zarzucanych mu czynów, skazał go na karę grzywny w wysokości 700 PLN oraz zobowiązał go do wpłaty kwoty 100 PLN na rzecz domu dziecka.

28. W dniu 14 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Krakowie uchylił wyrok skazujący skarżącego w zakresie znieważenia funkcjonariusza policji podczas wykonywania obowiązków służbowych i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

29. Wyrokiem z 31 maja 2011 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu, orzekając jako sąd ponownie rozpoznający sprawę, uznał skarżącego za winnego zarzucanych mu czynów i zobowiązał go do wpłaty kwoty 50 PLN na rzecz domu dziecka.

30. Zamierzając wnieść apelację od tego wyroku, skarżący złożył do sądu o wniosek o doręczenie mu uzasadnienia wyroku. 21 czerwca 2011 r. wniosek skarżącego odrzucono jako spóźniony. 11 stycznia 2012 r. Sąd Rejonowy w Oświęcimiu uznał apelację skarżącego za niedopuszczalną.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE

31. Zgodnie z art. 72 § 2 k.k. sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 albo zobowiązać skazanego do naprawienia wyrządzonej [pokrzywdzonemu] przestępstwem szkody w całości albo w części, chyba że orzekł środek kompensacyjny.

32. Zgodnie z art. 156 § 1, art. 157 § 1 oraz art. 158 § 1 k.k. narażenie na utratę życia lub spowodowanie uszczerbku na zdrowiu innej osoby wskutek obrażeń ciała zagrożone jest, w zależności od rozmiaru krzywdy wyrządzonej pokrzywdzonemu, karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat dziesięciu.

33. Zgodnie z art. 231 § 1 k.k. funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub niedopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

PRAWO

I. ZARZUCANE NARUSZENIE ART. 3 KONWENCJI W JEGO ASPEKCIE MATERIALNYM

34. Skarżący skarży się na przemoc, jakiej doznał ze strony strażników miejskich. W tym względzie powołuje się na art. 3 Konwencji, który stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

35. Rząd twierdzi, że po wydaniu wyroków z 10 września 2015 r. i 25 lutego 2016 r. skarżący nie może dłużej uważać się za ofiarę naruszenia art. 3 Konwencji w jego aspekcie materialnym, a co za tym idzie ta część skargi jest niedopuszczalna na gruncie art. 35 Konwencji.

36. W tym zakresie wskazuje, że funkcjonariusze zostali uznani za winnych przekroczenia uprawnień i pobicia oraz skazani na karę pozbawienia wolności i karę grzywny. Ponadto sąd zobowiązał każdego z nich do naprawienia wyrządzonej skarżącemu szkody stosownie do art. 72 § 2 k.k. (zob. paragraf 31 powyżej). Jeżeli skarżący twierdzi, że rekompensata przyznana przez sądy krajowe jest niewystarczająca, może dochodzić jej uzupełnienia w ramach powództwa o odszkodowanie wytoczonego przeciwko Skarbowi Państwa na podstawie art. 23 i 24 w zw. z art. 448 Kodeksu cywilnego. Nadto Rząd wskazuje, że w przypadku wystąpienia przez skarżącego z takim powództwem sąd, do którego wniesiono sprawę, będzie związany ustaleniem sądów karnych w przedmiocie winy funkcjonariuszy oraz że najprawdopodobniej skarżący wygra sprawę.

37. Skarżący twierdzi, że nie utracił statusu ofiary naruszenia art. 3 Konwencji. Jego zdaniem nie można od niego wymagać, aby oprócz postępowania karnego, które byłoby w tym przypadku najbardziej odpowiednie, dodatkowo wszczął postępowanie cywilne.

38. Trybunał przypomina, że co do zasady orzeczenie lub środek korzystny dla skarżącego nie są na tyle wystarczające, aby pozbawić skarżącego statusu „ofiary” w rozumieniu art. 34 Konwencji, chyba że władze krajowe expressis verbis lub co do zasady potwierdziły, a następnie usunęły naruszenie Konwencji (zob. m.in. Eckle przeciwko Niemcom, 15 lipca 1982 r., § 66, Seria A, nr 51, Dalban przeciwko Rumunii [WI], nr 28114/95, § 44, ETPCz 1999–VI, Siliadin przeciwko Francji, nr 73316/01, § 62, ETPCz 2005–VII, oraz Scordino przeciwko Włochom (nr 1) [WI], nr 36813/97, § 180, ETPCz 2006–V).

39. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że w swoim wyroku z 10 września 2015 r., który został następnie utrzymany w mocy przez Sąd Okręgowy w Krakowie, Sąd Rejonowy w Oświęcimiu stwierdził, że skarżący „padł ofiarą niczym nieuzasadnionej i bezprawnej przemocy funkcjonariuszy” oraz że „zastosowana wobec niego przemoc była nadmierna”. Sąd Okręgowy określił jako „szczególnie karygodne” zachowanie, jakiego dopuścili się funkcjonariusze wobec skarżącego w drodze do izby wytrzeźwień (zob. paragraf 23 powyżej). Orzekając kary, sąd ten podkreślił, że zarzucane funkcjonariuszom czyny popełnione podczas wykonywania przez nich obowiązków służbowych charakteryzowały się wysokim stopniem społecznej szkodliwości (zob. paragraf 24 powyżej). Ponadto Trybunał zauważa, że Sąd Rejonowy w Oświęcimiu w całości przychylił się do wniosku prokuratora, popieranego przez pełnomocnika skarżącego, o zobowiązanie każdego z funkcjonariuszy do uiszczenia na rzecz skarżącego kwoty 1000 PLN (zob. paragraf 23 powyżej).

40. Trybunał zauważa, że nawet jeśli skarżący miał taką możliwość, to nie wniósł do sądów krajowych o wyższe odszkodowanie ani nie wniósł apelacji od powyższego wyroku Sądu Rejonowego w Oświęcimiu. Trybunał zauważa, że skarżący nie twierdzi, że kara orzeczona wobec funkcjonariuszy nie była współmierna do wagi popełnionych czynów, których się wobec niego dopuścili, ani że kwota przyznanego przez sądy krajowe odszkodowania nie była odpowiednia (zob., a contrario, Selami i inni przeciwko Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, nr 78241/13, § 98, 1 marca 2018 r.).

41. W tych okolicznościach i uwzględniając ustalenia dokonane przez sądy krajowe pierwszej i drugiej instancji w ich wyrokach z 10 września 2015 r. i 25 lutego 2016 r. (zob. paragrafy 23-25 powyżej), Trybunał może jedynie stwierdzić, że potwierdziły one co do istoty, a następnie naprawiły domniemane naruszenie art. 3 Konwencji w jego aspekcie materialnym.

42. Podsumowując, Trybunał jest zdania, że skarżący nie może dłużej uważać się za ofiarę naruszenia art. 3 Konwencji w jego aspekcie materialnym.

43. W związku z powyższym w ocenie Trybunału ta część skargi jest niezgodna ratione personae z postanowieniami Konwencji, a zatem podlega odrzuceniu zgodnie z art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji.

II. ZARZUCANE NARUSZENIE ART. 3 KONWENCJI W JEGO ASPEKCIE PROCEDURALNYM

44. Skarżący skarży się na nierzetelność i długość postępowania prowadzonego w związku z jego zawiadomieniem dotyczącym złego traktowania. W tym względzie powołuje się na art. 3 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym.

A. Dopuszczalność

45. Trybunał stwierdza, że ta część skargi nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji oraz że nie jest ona niedopuszczalna na żadnym innym gruncie. Trybunał uznaje ją zatem za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

46. Skarżący podnosi, że postępowanie prowadzone przez władze krajowe w związku z jego zawiadomieniem dotyczącym złego traktowania nie było ani sprawne ani rzetelne. Postępowanie przygotowawcze pośpiesznie umorzono wyłącznie na podstawie zeznań funkcjonariuszy, których postępowanie to dotyczyło; następnie, bez uzasadnionej przyczyny, sądy drugiej instancji nie uwzględniły korzystnej dla skarżącego opinii biegłego, a prokurator nie zrobił nic, żeby naprawić ten błąd. Wreszcie między złożeniem zawiadomienia a datą zakończenia postępowania w sprawie upłynęło ponad siedem lat.

47. Rząd podnosi, że postępowanie w sprawie zawiadomienia skarżącego dotyczącego złego traktowania było odpowiednie, szczegółowe i skuteczne oraz że czas jego trwania wynikał z zaangażowania w sprawę dużej liczby organów. Sądy krajowe pierwszej i drugiej instancji przeprowadzały rozprawy w regularnych odstępach czasu, a popełnione przez nie błędy zostały usunięte stosownie do wyroku Sądu Najwyższego. Wreszcie postępowanie doprowadziło zarówno do skazania funkcjonariuszy, jak i do naprawienia wyrządzonej skarżącemu szkody.

48. Trybunał przypomina, że art. 3 Konwencji nakłada na władze krajowe, w przypadku, gdy dana osoba twierdzi, w sposób dający się obronić, że padła ofiarą działań sprzecznych z tym przepisem, obowiązek przeprowadzenia postępowania przygotowawczego w sposób na tyle skuteczny, aby pozwoliło ono na ustalenie faktów, a także na wykrycie i ewentualne ukaranie sprawców. Jeżeli, tak jak w niniejszej sprawie, podjęte czynności przygotowawcze doprowadziły do wszczęcia postępowania karnego przed sądami krajowymi, wymogi proceduralne z art. 3, o których mowa powyżej, rozciągają się na całość postępowania, w tym na etap wyrokowania ( N.A. przeciwko Republice Mołdowy, nr 13424/06, § 65, 24 września 2013 r.).

49. Trybunał przypomina również, że szybkość, z jaką wszczyna się i prowadzi postępowanie przygotowawcze, jest ważnym czynnikiem w ocenie skuteczności tego postępowania oraz tego, czy władze były skłonne wykryć i ścigać sprawców ( Mikheïev przeciwko Rosji, nr 77617/01, § 109, 26 stycznia 2006 r., oraz Dedovski i inni przeciwko Rosji, nr 7178/03, § 89, 15 maja 2008 r.).

50. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że prowadzone przez prokuratora postępowanie, które wszczęto trzy miesiące po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, umorzono zaledwie miesiąc później ze względu na brak dowodów popełnienia zarzucanych strażnikom czynów. W tym zakresie prokurator zasadniczo oparł się na dwóch dowodach, a mianowicie na zeznaniach funkcjonariuszy oraz na opinii biegłego, w której stwierdzono, że dokładne ustalenie pochodzenia obrażeń skarżącego było niemożliwe (zob. paragraf 13 powyżej). Biorąc pod uwagę te dowody i szybkość umorzenia postępowania przygotowawczego, Trybunałowi nasuwają się wątpliwości, czy na tym etapie władze krajowe kierowały się determinacją w wykryciu i ściganiu sprawców popełnionych wobec skarżącego czynów.

51. Trybunał zauważa, że do wznowienia przedmiotowego postępowania przygotowawczego doszło około rok i cztery miesiące później na podstawie opinii biegłego przedłożonej w innym postępowaniu oraz że w stosunkowo krótkim czasie doprowadziło ono do postawienia funkcjonariuszy przed sądem. Dwoma kolejnymi wyrokami wydanymi w ciągu trzech lat funkcjonariuszy uniewinniono, a następnie wyroki uniewinniające zostały uchylone przez Sąd Najwyższy na tej podstawie, że zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów postępowania. Wprawdzie Trybunał nie jest władny orzekać o błędach popełnionych przez sądy krajowe w niniejszej sprawie, jednak może stwierdzić, że uchybienia wskazane przez Sąd Najwyższy w wyroku z 21 listopada 2014 r. przyczyniły się do znacznego przedłużenia postępowania. Od dnia złożenia przez skarżącego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa do czasu wykrycia i ukarania sprawców, którzy dopuścili się złego traktowania wobec skarżącego, upłynęło łącznie siedem lat.

52. Okres ten w połączeniu z brakiem staranności wymaganej od władz w początkowym stadium postępowania przygotowawczego oraz błędami popełnionymi przez sądy pierwszej i drugiej instancji, prowadzi Trybunał do wniosku, że przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie nie czyniło w pełni zadość wymogom proceduralnym wynikającym z art. 3 Konwencji ( Zayev przeciwko Rosji, nr 36552/05, § 115, 16 kwietnia 2015 r.).

53. Powyższe okoliczności są dla Trybunału wystarczające do stwierdzenia naruszenia art. 3 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym.

III. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

54. Zgodnie z art. 41 Konwencji:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeżeli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

55. Skarżący domaga się kwoty 50 000 złotych polskich (PLN, tj. około 12 500 euro (EUR)) tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, którą jego zdaniem poniósł. Ponadto domaga się kwoty 2250 PLN tytułem zwrotu kosztów poniesionych w związku z przejazdami do Sądu Rejonowego w Oświęcimiu i poszczególnych placówek medycznych.

56. W ocenie Rządu kwota, której skarżący domaga się tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, jest wygórowana. W odniesieniu do wyżej wymienionych kosztów Rząd jest zdania, że nie wykazano ani faktycznego poniesienia, ani wysokości tych kosztów.

57. Trybunał zauważa, że żądanie zwrotu kosztów poniesionych w związku z przejazdami skarżącego do Sądu Rejonowego w Oświęcimiu i poszczególnych placówek medycznych nie znajduje oparcia w dowodach. W związku z powyższym Trybunał oddala to żądanie. Uwzględniając kwoty zasądzone na szczeblu krajowym, Trybunał przyznaje skarżącemu kwotę dochodzoną tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową.

B. Koszty i wydatki

58. Skarżący domaga się kwoty 2000 PLN (tj. około 500 EUR) tytułem zwrotu kosztów i wydatków, jakie poniósł w związku z postępowaniem przed sądami krajowymi oraz przed Trybunałem. Na powyższą kwotę składa się: 1000 PLN tytułem zwrotu kosztów tłumaczenia dokumentów przesłanych do Trybunału oraz 1000 PLN tytułem zwrotu kosztów sądowych.

59. W ocenie Rządu roszczenia skarżącego nie znajdują oparcia w dowodach, w związku z czym Rząd wnosi o ich oddalenie.

60. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżący jest uprawniony do zwrotu kosztów i wydatków jedynie w zakresie, w jakim zostało wykazane, że zostały one faktycznie poniesione, były konieczne oraz racjonalne pod względem wysokości. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa brak odpowiednich dowodów na poparcie roszczenia i tym samym je oddala.

C. Odsetki za zwłokę

61. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH WZGLĘDÓW TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. uznaje skargę za dopuszczalną w zakresie zarzutu podniesionego na podstawie art. 3 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym, zaś w pozostałym zakresie za niedopuszczalną;

2. uznaje, że doszło do naruszenia art. 3 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym;

3. uznaje

a) że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy od daty, w której niniejszy wyrok stanie się ostateczny zgodnie z art. 44 ust. 2 Konwencji, uiścić na rzecz skarżącego kwotę 12 500 EUR (dwanaście tysięcy pięćset euro) tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, przeliczoną na walutę pozwanego państwa według kursu obowiązującego w dniu płatności:

b) że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

4. oddala pozostałą część roszczenia skarżącego w zakresie dotyczącym słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie dnia 22 listopada 2018 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Linos-Alexandre Sicilianos
Kanclerz Przewodniczący