Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

13 października 2022 r.

Wyrok ten jest ostateczny, ale może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Czeszel przeciwko Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), zasiadając jako Komitet w składzie:

Péter Paczolay , Przewodniczący,

Alena Poláčková ,

Davor Derenčinović , Sędziowie,

i Liv Tigerstedt, Zastępca Kanclerza Sekcji,

mając na uwadze:

skargę (nr 47731/19) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesioną do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) w dniu 19 sierpnia 2019 r. przez obywatela polskiego Mirosława Czeszla, urodzonego w 1960 r. i zamieszkałego w Zaściankach („skarżący”), reprezentowanego przez P. Kardasa, prawnika praktykującego w Krakowie;

decyzję o zakomunikowaniu Rządowi RP („Rząd”), reprezentowanemu przez pełnomocnika J. Sobczaka z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zarzutu dotyczącego nadmiernej długości tymczasowego aresztowania skarżącego, oraz o uznaniu za niedopuszczalną pozostałej części skargi;

uwagi przedstawione przez strony;

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 września 2022 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

OKOLICZNOŚCI SPRAWY

1. Niniejsza sprawa dotyczy zarzutu nadmiernej długości tymczasowego aresztowania skarżącego.

2. Skarżący został aresztowany w toku postępowania karnego w sprawie o wielokrotne oszustwa kredytowe. Ostatecznie w akcie oskarżenia postawiono mu 61 zarzutów, w tym zarzut kierowania zorganizowaną grupą przestępczą. Na ten moment na akta sprawy składało się 118 tomów i 42 tomy załączników.

3. Skarżącego zatrzymano dnia 11 maja 2015 r. i aresztowano dnia 13 maja 2015 r. na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku. W trakcie postępowania systematycznie przedłużano okres tymczasowego aresztowania skarżącego. Jako podstawę postanowień sądy krajowe wskazały wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez skarżącego przedmiotowych czynów oraz surowość grożącej mu kary. Ponadto skarżącemu zarzucono kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą i popełnianie czynów zabronionych w jej ramach, co zwiększało ryzyko utrudniania przebiegu postępowania. Sądy powołały się również na zawiłość sprawy i ryzyko ucieczki, ponieważ skarżący nie miał stałego miejsca zamieszkania w Polsce. Sądy kilkukrotnie podkreśliły, iż współoskarżony uciekł z kraju po zwolnieniu z aresztu. Sądy odrzuciły argument skarżącego, iż przyznał się do popełnienia większości zarzucanych mu czynów, ponieważ w ich ocenie próbował zminimalizować swój udział w działalności przestępczej.

4. Akt oskarżenia wobec skarżącego skierowano w dniu 9 lutego 2018 r.

5. W dniu 19 lutego 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał postanowienie o możliwości zwolnienia skarżącego za poręczeniem majątkowym w kwocie 1 000 000 złotych polskich (PLN) (około 250 000 euro (EUR)). Sąd uzasadnił, że w świetle długości pobytu skarżącego w areszcie, ryzyko ucieczki i manipulacji dowodami zostało znacznie zmniejszone. Sąd uznał również, że Sąd Okręgowy w Warszawie, który wniósł o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania, nie wskazał, które czynności procesowe w toku postępowania wymagały, aby skarżący pozostawał w areszcie.

6. Skarżący nie wniósł poręczenia majątkowego. Następnie różne sądy krajowe przedłużały okres tymczasowego aresztowania skarżącego, zmieniając warunki poręczenia majątkowego.

7. W dniu 23 maja 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyznaczył poręczenie majątkowe w kwocie 300 000 PLN (około 75 000 EUR) i w postaci hipoteki na nieruchomości w wysokości 450 000 PLN (około 112 500 EUR). Skarżący nadto został objęty dozorem policyjnym i nałożono na niego zakaz opuszczania kraju oraz kontaktowania się ze współoskarżonymi i świadkami. Poręczenie wniesiono gotówką i w postaci hipoteki w dniu 27 maja 2019 r. Skarżący został zwolniony w dniu 28 maja 2019 r.

8. Skarżący zarzucił na podstawie art. 5 ust. 3 Konwencji, iż długość jego tymczasowego aresztowania była nieuzasadniona.

%1  OCENA TRYBUNAŁU

9. Rząd zgłosił zastrzeżenie wstępne dotyczące niewyczerpania krajowych środków odwoławczych, jako że skarżący nie odwołał się od sześciu postanowień o przedłużeniu okresu jego tymczasowego aresztowania i czterech postanowień o wyznaczeniu warunków poręczenia majątkowego.

10. Trybunał zauważa, że skarżący w rzeczywistości odwołał się od dziewięciu postanowień dotyczących jego tymczasowego aresztowania i złożył sześć wniosków o zwolnienie. W wyniku jego ostatniego zażalenia od postanowienia o przedłużeniu okresu tymczasowego aresztowania wydano dnia 19 lutego 2019 r. pierwsze postanowienie o wyznaczeniu warunków poręczenia majątkowego (zob. paragraf 5 powyżej). Następnie skarżący składał różne wnioski o dostosowanie warunków poręczenia majątkowego do jego sytuacji majątkowej, tak aby mógł zostać zwolniony. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału w podobnych sprawach skarżący nie ma obowiązku odwoływania się od każdej decyzji, na mocy której przedłuża się okres jego tymczasowego aresztowania (zob. np. Bielski przeciwko Polsce i Niemcom, skarga nr 18120/03, § 33, z 3 maja 2011 r.). Wynika z tego, że należy odrzucić rzeczone zastrzeżenie wstępne.

11. Rząd podniósł dalej, iż skarga jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji. Argumentował, że powody, na które powoływały się sądy krajowe, uzasadniały całą długość tymczasowego aresztowania skarżącego. Skarżącemu zarzucono kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą, sprawa była zawiła, a postępowanie prowadzone było z należytą starannością.

12. Skarżący kwestionował argumenty Rządu i podtrzymał swoje twierdzenia.

13. Zasady ogólne dotyczące prawa do bycia „sądzonym w rozsądnym terminie” lub zwolnionym na czas postępowania, gwarantowanego przez art. 5 ust. 3 Konwencji, zostały podsumowane w sprawie Kudła przeciwko Polsce ([WI], skarga nr 30210/96, § 110, ETPC 2000-XI) oraz Buzadji przeciwko Republice Mołdawii ([WI], skarga nr 23755/07, §§ 84-91, 5 lipca 2016 r.).

14. Okres pozbawienia wolności skarżącego biegł od dnia 11 maja 2015 r. do 28 maja 2019 r., w którym to dniu skarżący został zwolniony za poręczeniem majątkowym. Trybunał zauważa, że już w dniu 19 lutego 2019 r. wyrażono zgodę na zwolnienie skarżącego za poręczeniem majątkowym, lecz za poręczeniem znacznej wysokości (zob. paragraf 5 powyżej). Ponieważ skarżący nie był w stanie go wnieść, wielokrotnie zwracał się do sądów krajowych o obniżenie kwoty, czego ostatecznie dokonał Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 23 maja 2019 r. (zob. paragraf 7 powyżej). Mając na względzie swoje orzecznictwo w tym zakresie (zob. Kolakovic przeciwko Malcie, skarga nr 76392/12, § 70-71, 19 marca 2015 r.), Trybunał uważa, że okres, który należy rozpatrywać, wynosi cztery lata i osiemnaście dni.

15. W niniejszej sprawie, przedłużając okres tymczasowego aresztowania skarżącego, sądy krajowe konsekwentnie powoływały się na wagę zarzutów, zawiłość sprawy i prawdopodobieństwo, że skarżący ucieknie lub będzie utrudniał przebieg postępowania (zob. paragraf 3 powyżej) Z upływem czasu jednak pierwotne przesłanki tymczasowego aresztowania stawały się coraz mniej odpowiednie, a sądy nie opierały się na innych „odpowiednich” i „wystarczających” przesłankach pozbawienia wolności.

16. W niniejszej sprawie Rząd nie przedstawił argumentów, które mogłyby uzasadnić cały okres, przez który skarżący był tymczasowo aresztowany. Mając na względzie swoje orzecznictwo w tym zakresie, Trybunał uważa, że w niniejszej sprawie okres tymczasowego aresztowania skarżącego był nadmiernie wydłużony.

17. Skarga jest zatem dopuszczalna i wskazuje na naruszenie art. 5 ust. 3 Konwencji.

%1  ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

18. Skarżący zażądał kwoty 25 000 euro (EUR) tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową. Skarżący nie dochodził odszkodowania za szkodę majątkową ani zwrotu kosztów i wydatków.

19. Rząd uznał, że przedmiotowa kwota jest wygórowana.

20. Trybunał przyznaje skarżącemu kwotę 5300 EUR (pięć tysięcy trzysta euro) plus wszelkie należne podatki, z tytułu zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową.

%1  Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1.  uznaje skargę za dopuszczalną;

2.  orzeka, że doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji;

3.  orzeka ,

(a)  że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy, uiścić na rzecz skarżącego kwotę 5300 EUR (pięć tysięcy trzysta euro) plus wszelkie podatki należne od skarżącego, tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, przeliczoną na walutę pozwanego państwa według kursu obowiązującego w dniu płatności;

(b)  że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

4.  oddala pozostałą część roszczenia skarżącego o słuszne zadośćuczynienie.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie w dniu 13 października 2022 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Liv Tigerstedt Zastępca Kanclerza

Péter Paczolay Przewodniczący