Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBOURG

2 grudnia 2014 r.

OSTATECZNY

02/03/2015

Wyrok ten sta ł się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi w artyku le 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie edycyjnej.

W sprawie Battista przeciwko Włochom,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Druga Sekcja), zasiadając jako Izba w składzie:

Işıl Karakaş, Przewodniczący,
Guido Raimondi,
András Sajó,
Nebojša Vučinić,
Helen Keller,
Egidijus Kūris,
Robert Spano, Sędziowie,
oraz Stanley Naismith, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu zamkniętym w dniu 4 listopada 2014 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 43978/09) przeciwko Republice Włoskiej wniesionej do Trybunału na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez obywatela włoskiego, pana Alessandro Battista (“skarżący”) dnia 6 sierpnia 2009 r.

2. Skarżący reprezentowany był przez Pana A. Battista, adwokata praktykującego w Neapolu. Włoski Rząd („Rząd”) reprezentowany był przez swojego pełnomocnika, panią E. Separatora.

3. W dniu 11 kwietnia 2011 r. skarga została zakomunikowana Rządowi.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżący urodził się w 1967 r. i mieszka w Neapolu.

5. W trakcie postępowania dotyczącego separacji sądowej z żoną (D.L.) wydano tymczasowy nakaz dotyczący zamieszkania dwojga dzieci pary (G.L. i M.T.) z obojgiem rodziców.

6. W dniu 29 sierpnia 2007 r. skarżący zwrócił się do sędziego sądu opiekuńczego z wnioskiem o wydanie nowego paszportu z wpisanym nazwiskiem syna, G.L. Była żona wyraziła sprzeciw, argumentując, że skarżący nie pokrywa zobowiązań alimentacyjnych nakazanych przez przewodniczącego sądu w trakcie separacji sądowej.

7. Postanowieniem z dnia 18 września 2007 r., sędzia sądu opiekuńczego odrzucił wniosek skarżącego, uznając wydanie wnioskowanego paszportu za niewłaściwe ze względu na imperatyw ochrony prawa dzieci do otrzymywania alimentów. W tym względzie sędzia sądu opiekuńczego podkreślił, że skarżący, który powinien płacić alimenty w wysokości 600 euro (EUR) miesięcznie, płacił jedynie niewielką kwotę (45 do 90 EUR) oraz że istnieje ryzyko, iż po wyjeździe za granicę będzie całkowicie unikać tego obowiązku.

8. Decyzją z dnia 26 października 2007 r. sędzia sądu opiekuńczego nakazał usunięcie z paszportu skarżącego nazwiska M.T.

9. W dniu 31 października 2007 r. Komisarz Policji ( questore) w Neapolu nakazał skarżącemu dostarczenie paszportu na posterunek policji i zmienił jego dowód tożsamości, unieważniając prawo opuszczania kraju.

10. Skarżący złożył do Sądu w Neapolu apelację dotyczącą decyzji sędziego sądu opiekuńczego. Skarżący podniósł zarzut, że:

– zgodnie ze środkami zarządzonymi przez przewodniczącego sądu w trakcie postępowania dotyczącego separacji, dzieci miały spędzać z nim okres od 10 do 26 sierpnia, podczas wakacji szkolnych; na tej podstawie zaplanował wyjazd z nimi, samolotem, na Sycylię; jednakże w tym celu nazwiska dwojga dzieci musiały być wpisane do paszportu;

– ze względu na sprzeciw byłej żony i na podstawie decyzji sędziego sądu opiekuńczego skarżący i jego dzieci nie mogli wybrać się na wakacje;

– nazwiska dzieci zostały wpisane do paszportu matki;

– oddalenie jego wniosku stanowiło sankcję, która nie była przewidziana prawem.

11. W dniu 7 lutego 2008 r. skarżący zwrócił się do sędziego sądu opiekuńczego w Neapolu z wnioskiem o wydanie nowego paszportu, wyjaśniając, że była żona zatrzymała jego dowód tożsamości i paszport w domu rodziny.

12. Postanowieniem z dnia 29 lutego 2008 r. sędzia sądu opiekuńczego w Neapolu oddalił wniosek skarżącego na tej podstawie, że skarżący nie płacił alimentów na rzecz swoich dzieci oraz na podstawie istnienia obawy, że zamierza opuścić kraj wyłącznie po to, by całkowicie uniknąć tego zobowiązania.

Skarżący złożył także apelację od decyzji Sądu w Neapolu, zarzucając naruszenie prawa do swobody poruszania się.

13. Decyzją z dnia 5 lutego 2009 r. Sąd w Neapolu połączył i oddalił apelacje. Sąd zauważył w pierwszej kolejności, że podstawę prawną decyzji sędziego sądu opiekuńczego stanowiła ustawa nr 1185 z dnia 21 listopada 1967 r., zmieniona ustawą o paszportach z 2003 r. (ustawa nr 3).

14. Sąd uznał, że sędzia sądu opiekuńczego posiadał kompetencje w zakresie wydania decyzji dotyczącej wniosku skarżącego w sprawie wpisania nazwiska syna do paszportu skarżącego. Odnośnie do meritum apelacji sąd zauważył, że skarżący nie dopełniał swego obowiązku płatności alimentów i że okoliczność ta stanowiła jedną ze zgodnych z prawem podstaw odmowy wydania paszportu - w interesie dzieci - zgodnie z art. 12 ustawy paszportowej.

15. W dniu 4 listopada 2008 r. D.L. nakazano płatność kary pieniężnej w wysokości 100 EUR z tytułu niedopełnienia obowiązku doprowadzenia dzieci na spotkanie ze skarżącym.

16. Postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2009 r. sędzia sądu opiekuńczego, na wniosek D.L. wydał jej paszport, do którego wpisano nazwiska jej dwojga dzieci.

17. W dniu 21 sierpnia 2012 r. skarżący zwrócił się do sędziego sądu opiekuńczego w Neapolu z wnioskiem o wydanie dzieciom paszportów indywidualnych, zgodnie z rozporządzeniem z mocą ustawy nr 135 z 2009 r.

18. D.L. wyraziła sprzeciw, twierdząc, że dzieci nie potrzebują takich paszportów, że skarżący nie płacił alimentów od 2007 r. oraz że w sprawie tej toczy się postępowanie karne.

19. Decyzją z dnia 3 października 2012 r. sędzia sądu opiekuńczego odrzucił wniosek skarżącego. Uznał, że ze względu na toczące się postępowanie dotyczące separacji skarżącego i D.L. oraz że w świetle argumentów przedstawionych przez D.L., z którą dzieci mieszkały, właściwym będzie wstrzymanie decyzji w sprawie wydania dzieciom paszportów. Skarżący nie odwołał się od tej decyzji.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE

20. Ustawa nr 1185 z dnia 21 listopada 1967 r., zmieniona ustawą paszportową z 2003 r. (ustawa nr 3), stanowi:

Artyku ł 3

„Paszport nie może zostać wydany:

(a) dzieciom podlegającym władzy rodzicielskiej, których rodzice nie wyrażają na to zgody lub, w przypadku braku władzy rodzicielskiej, jeżeli zgody nie wyraża sędzia sądu opiekuńczego;

(b) rodzicom małoletnich dzieci, w przypadku braku zezwolenia sędziego sądu opiekuńczego. Zezwolenie takie nie będzie konieczne, jeżeli drugi z rodziców wyraził zgodę lub jeżeli jedno z dwojga rodziców posiada wyłączne prawa rodzicielskie...

Artyku ł 12

Paszport można odebrać osobie przebywającej za granicą, która nie jest w stanie udowodnić, że dokonała płatności zobowiązań alimentacyjnych nakazanych na podstawie decyzji sądu na rzecz swoich małoletnich dzieci...”

21. W praktyce istnieją dwa wyjątki, w których paszport może jednak zostać wydany: w przypadku, gdy dana osoba wykaże konieczność skorzystania z opieki lekarskiej w innym kraju lub w przypadku, gdy ma obowiązek wyjazdu za granicę z powodów służbowych.

22. Na podstawie rozporządzenia z mocą ustawy nr 135 z 2009 r. wprowadzono obowiązek posiadania przez małoletnie dzieci paszportów indywidualnych. Zatem, począwszy od dnia 25 listopada 2009 r. nie jest możliwe wpisywanie małoletnich dzieci do paszportów rodziców. Wpisy dokonane przed tą datą pozostają w mocy, zgodnie z ustaleniami określonymi w obowiązującym wówczas ustawodawstwie. Okres ważności paszportów małoletnich dzieci różni się w zależności od wieku dziecka: trzy lata w przypadku dzieci w wieku poniżej trzech lat oraz pięć lat w przypadku dzieci w wieku od trzech do osiemnastu lat.

23. Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych przewiduje szereg środków ułatwiających odzyskiwanie należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych w sytuacjach transgranicznych.

24. Konwencja haska z dnia 23 listopada 2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny stanowi podstawę systemu współpracy administracyjnej pomiędzy władzami Umawiających się Państw oraz systemu uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawie świadczeń alimentacyjnych i ugód alimentacyjnych.

25. Konwencja nowojorska o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą została przyjęta i otwarta do podpisu w dniu 20 czerwca 1956 r. podczas Konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Obowiązków Alimentacyjnych, zwołanej na podstawie Rezolucji nr 572 (XIX) Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ, przyjętej w dniu 17 maja 1955 r.

PRAWO

I. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 2 PROTOKOŁU nr 4 DO KONWENCJI

26. Skarżący podniósł zarzut ingerencji w jego życie prywatne oraz swobodę poruszania się. W szczególności skarżący zarzucił, iż nie istniał ustawowy przepis zakazujący rodzicom niewywiązującym się ze zobowiązań alimentacyjnych posiadania paszportu lub wpisania do paszportu nazwisk ich dzieci.

Powołał się na artykuł 2 Protokołu nr 4 do Konwencji, który stanowi:

„1. Każdy, kto przebywa legalnie na terytorium Państwa, ma prawo do swobodnego poruszania się i do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania na tym terytorium.

2. Każdy może swobodnie opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny.

3. Korzystanie z tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na bezpieczeństwo państwowe i publiczne, utrzymanie porządku publicznego, zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia lub moralności, lub ochronę praw i wolności innych osób.

4. Prawa wymienione w ustępie 1 mogą zostać poddane, w niektórych rejonach, ustawowym ograniczeniom uzasadnionym interesem publicznym w społeczeństwie demokratycznym.”

27. Rząd zakwestionował argumenty skarżącego.

A. Dopuszczalność

28. Trybunał zauważa, że niniejsza skarga nie jest oczywiście bezzasadna w rozumieniu artykułu 35 § 3 (a) Konwencji. W dalszej kolejności zauważa, że nie jest niedopuszczalna z żadnych innych przyczyn, musi zatem zostać uznana za dopuszczalną.

B. Meritum

1. Oświadczenie stron

29. Skarżący oświadczył, że nie istniała podstawa prawna odmowy wydania mu przez władze paszportu. W szczególności skarżący twierdził, że nie został nigdy skazany z tytułu naruszenia obowiązków zaspokajania potrzeb rodziny ( violazione degli obblighi di assistenza familiare), to jest przestępstwa karanego na podstawie art. 570 kodeksu karnego oraz że żaden sąd nie skazał go za brak płatności kwot należnych alimentów. Ponadto oświadczył, że nie był nigdy karany.

30. Rząd wskazał, że zgodnie z art. 16 Konstytucji swoboda obywatela w zakresie opuszczania terytorium Republiki uzależniona jest od spełnienia obowiązków określonych przepisami prawa.

31. Następnie Rząd stwierdził, że ingerencja w prawo skarżącego była wyraźnie przewidziana przez prawo, mianowicie przepisami art. 3 (a) i (b) ustawy nr 1185 z 1967 r. oraz wyjaśnił, że jej celem była ochrona dzieci: intencją było zapewnienie, że skarżący dokona płatności i zapobieganie popełnieniu przestępstwa. W opinii Rządu ingerencja spełniała kryterium „konieczności w społeczeństwie demokratycznym”, szczególnie w świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego niespłaconych długów.

32. W tym względzie Rząd podkreślił, że Sąd w Neapolu zadecydował o przekazaniu swojej decyzji z dnia 22 października 2008 r. do prokuratury, w celu ustalenia, czy istnieje możliwość wszczęcia dochodzenia w związku z naruszeniem obowiązków zaspokajania potrzeb rodziny, to jest przestępstwem podlegającym karze na podstawie artykułu 570 kodeksu karnego.

33. Rząd wskazał, że w wyroku nr 464 z 1997 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż istotą właściwego przepisu ustawy nr 1185 z 1967 r. było „zapewnienie, że rodzic wypełnia swoje obowiązki względem swoich dzieci”.

Rząd dodał, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Kasacyjnego decyzja sędziego sądu opiekuńczego w tym zakresie stanowiła środek „postępowania nieprocesowego”, to jest intencją jej nie było ostateczne rozstrzygnięcie konfliktu pomiędzy prawami podmiotowymi rodziców.

34. Rząd odniósł się do orzecznictwa Trybunału dotyczącego ograniczeń swobody poruszania się w sytuacjach obejmujących toczące się postępowanie karne, upadłościowe bądź naruszenie obowiązków w zakresie służby wojskowej.

2. Ocena Trybunału

35. Trybunał stwierdza w pierwszej kolejności, że w niniejszej sprawie podniesiono nową kwestię w tym względzie, że Trybunał nie miał dotychczas okazji badania środków ograniczających swobodę opuszczenia kraju w związku z istnieniem szczególnego znacznego zadłużenia względem osoby trzeciej takich jak zobowiązania alimentacyjne.

36. W sprawach wcześniej badanych w świetle artykułu 2 Protokołu nr 4, Trybunał lub dawna Europejska Komisja Praw Człowieka rozpoznawały następujące zakazy nałożone w związku z, przykładowo:

– toczącym się postępowaniem karnym (zob. Schmidt przeciwko Austria, nr 10670/83, decyzja Komisji z dnia 9 lipca 1985 r., Decisions and Reports (DR) 44, p. 195; Baumann przeciwko Francji, nr 33592/96, ETPCz 2001–V; Földes i Földesné Hajlik przeciwko Węgrom, nr 41463/02, ECHR 2006–XII; Sissanis przeciwko Rumunii, nr 23468/02, 25 stycznia 2007 r.; Bessenyei przeciwko Węgrom, nr 37509/06, 21 października 2008 r.; A.E. przeciwko Polsce, nr 14480/04, 31 marca 2009 r.; Iordan Iordanov i Inni przeciwko Bułgarii, nr 23530/02, 2 lipca 2009 r.; Makedonski przeciwko Bułgarii, nr 36036/04, 20 stycznia 2011 r.; Pfeifer przeciwko Bułgarii, nr 24733/04, 17 lutego 2011 r.; Prescher przeciwko Bułgarii, nr 6767/04, 7 czerwca 2011 r. oraz Miażdżyk przeciwko Polsce, nr 23592/07, 24 stycznia 2012 r.);

– wykonaniem wyroków w sprawach karnych (zob. M. przeciwko Niemcom, nr 10307/83, decyzja Komisji z dnia 6 marca 1984 r., DR 37, str. 113);

– wyrokiem skazującym skarżącego w sprawie karnej, do czasu jego rehabilitacji (zob. Nalbantski przeciwko Bułgarii, nr 30943/04, 10 lutego 2011 r.);

– toczącym się postępowaniem upadłościowym (zob. Luordo przeciwko Włochom, nr 32190/96, ETPCz 2003–IX);

– odmową płatności sankcji celnych (zob. Napijalo przeciwko Chorwacji, nr 66485/01, 13 listopada 2003 r.);

– brakiem płatności podatków (zob. Riener przeciwko Bułgarii, nr 46343/99, 23 maja 2006 r.);

– brakiem płatności zadłużenia zasądzonego na rzecz osób prywatnych (zob. Ignatov przeciwko Bułgarii, nr 50/02, 2 lipca 2009 r.; Gochev przeciwko Bułgarii, nr 34383/03, 26 listopada 2009 r. oraz Khlyustov przeciwko Rosji, nr 28975/05, 11 lipca 2013 r.);

– znajomością „tajemnicy państwowej” (zob. Bartik przeciwko Rosji, nr 55565/00, ETPCz 2006–XV);

– niewypełnieniem obowiązku służby wojskowej (zob. Peltonen przeciwko Finlandii, nr 19583/92, decyzja Komisji z dnia 20 lutego 1995 r., DR 80–A, str. 38, oraz Marangos przeciwko Cyprowi, nr 31106/96, decyzja Komisji z dnia 20 maja 1997 r., niepublikowana);

– chorobą psychiczną danej osoby, przy jednoczesnym braku rozwiązania kwestii odpowiedniej opieki w kraju docelowym (zob. Nordblad przeciwko Szwecji, nr 19076/91, decyzja Komisji z dnia 13 października 1993 r., niepublikowana);

– nakazami sądowymi zakazującymi wywożenia małoletnich dzieci za granicę (zob. Roldan Texeira i Inni przeciwko Włochom (dec.), nr 40655/98, 26 października 2000 r. oraz Diamante i Pelliccioni przeciwko San Marino, nr 32250/08, 27 września 2011 r.);

– zakazem zabraniającym obywatelowi bułgarskiemu opuszczenia terytorium Bułgarii przez okres dwóch lat na podstawie naruszeń przepisów imigracyjnych Stanów Zjednoczonych (zob. Stamose przeciwko Bułgarii, nr 29713/05, ETPCz 2012 r.).

Trybunał uznaje, że mimo różnic pomiędzy wskazanymi skargami oraz niniejszą skargą, określone w nich zasady mają zastosowanie również w odniesieniu do niniejszej sprawy.

37. Artykuł 2 ust. 2 Protokołu nr 4 gwarantuje każdej osobie prawo do opuszczania dowolnego kraju w celu udania się do innego, wybranego przez siebie kraju, w którym może być ona przyjęta. Odmowa sądów krajowych wydania skarżącemu paszportu oraz decyzja o unieważnieniu jego dokumentu tożsamości w zakresie podróży zagranicznych stanowiły ingerencję w to prawo (zob. decyzja w sprawie Peltonen, cyt. powyżej, str. 43 oraz cytowane powyżej wyroki w sprawach Baumann, §§ 62-63; Napijalo, §§ 69-73 oraz Nalbantski, § 61). Należy zatem zbadać, czy ingerencja ta była „przewidziana przez ustawę”, dążyła do jednego lub więcej słusznych celów, o których mowa w artykule 2 ust. 3 Protokołu nr 4 oraz czy była „konieczna w społeczeństwie demokratycznym” dla osiągnięcia takiego słusznego celu.

38. W odniesieniu do zgodności tego środka z prawem Trybunał przypomina, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału wyrażenie „przewidziana przez ustawę” wymaga nie tylko, by zaskarżony środek posiadał podstawę w prawie krajowym, lecz odnosi się także do jakości takiego prawa, wymagając, by było ono dla danej osoby dostępne i przewidywalne co do skutków (zob. Rotaru przeciwko Rumunii [WI], nr 28341/95, § 52, ETPCz 2000-V). Aby prawo spełniało kryterium przewidywalności, musi ono w sposób wystarczająco precyzyjny określać warunki, w których środek może zostać zastosowany tak, by umożliwić jednostkom – jeżeli to konieczne, przy skorzystaniu z odpowiedniego doradztwa – dostosowanie swego postępowania.

39. Jak podkreślał Rząd, ingerencja opierała się na art. 12 ustawy paszportowej z 1967 r. (ustawa nr 1185 z dnia 21 listopada 1967 r.), zmienionej ustawą nr 3 z 2003 r., przy uwzględnieniu faktu, iż skarżący nie dokonywał płatności alimentów, które miał obowiązek wypłacać na rzecz swoich dzieci. Zatem ingerencja wyraźnie posiadała podstawę prawną w prawie krajowym. W tym względzie Trybunał zauważa także, że Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku nr 464 z 1997 r. stwierdził, że istotą właściwego artykułu ustawy nr 1185 z 1967 r. jest „zapewnienie, że rodzic wypełnia swoje obowiązki względem swoich dzieci”.

40. Trybunał stwierdza także, iż nałożenie zaskarżonego środka miało na celu zagwarantowanie interesów dzieci skarżącego i że zasadniczo dążyło do słusznego celu, mianowicie ochrony praw innych osób – w niniejszej sprawie praw dzieci do otrzymywania świadczeń alimentacyjnych.

41. W odniesieniu do proporcjonalności ograniczenia nałożonego na podstawie niezapłaconych długów Trybunał przypomina, że środek taki uzasadniony jest wyłącznie przez okres, w którym służy celowi zagwarantowania spłaty odnośnego zadłużenia (zob. Napijalo, cyt. powyżej, §§ 78 do 82, 13 listopada 2003 r.). Ponadto, nawet jeżeli początkowo był on uzasadniony, środek ograniczający swobodę poruszania się osoby może stać się nieproporcjonalny i naruszać prawa takiej osoby, jeżeli jest automatycznie przedłużany w długim okresie czasu (zob. Luordo, cyt. powyżej, § 96, ETPCz 2003-IX oraz Földes i Földesné Hajlik, cyt. powyżej, § 35).

42. W każdym przypadku władze krajowe mają obowiązek zapewnić, że naruszenie prawa jednostki do wyjazdu z kraju jest, od początku i przez cały okres trwania, uzasadnione i proporcjonalne ze względu na okoliczności. Władze krajowe nie mają prawa znacznie przedłużać stosowania środków ograniczających swobodę poruszania się jednostki bez regularnego przeprowadzania weryfikacji ich uzasadnienia (zob. Riener, cyt. powyżej, § 124 oraz Földes i Földesné Hajlik, cyt. powyżej, § 35). Standardowo weryfikacja taka powinna być przeprowadzana, przynajmniej w ostatniej instancji, przez sądy, jako że zapewniają one najlepsze gwarancje niezależności, bezstronności i zgodności z prawem procedur (zob. Sissanis przeciwko Rumunii, nr 23468/02, § 70, 25 stycznia 2007 r.). Zakres kontroli sądowej powinien umożliwić sądowi uwzględnieniem wszystkich czynników, w tym także czynników dotyczących proporcjonalności środków ograniczających (zob., mutatis mutandis, Le Compte, Van Leuven i De Meyere przeciwko Belgii, 23 czerwca 1981 r., § 60, Seria A nr 43).

43. Wracając do okoliczności niniejszej sprawy Trybunał zauważa, że skarżący nie posiadał paszportu ani dokumentu tożsamości uprawniającego do wyjazdu za granicę od 2008 r. Trybunał zauważa także, iż odmówiono mu paszportu lub dokumentu tożsamości uprawniającego do wyjazdu za granicę na podstawie braku płatności zobowiązań alimentacyjnych. Sądy krajowe (zob. paragrafy 11-12 powyżej) podkreślały, że skarżący nie dokonywał płatności wymaganych świadczeń alimentacyjnych na rzecz swoich dzieci oraz że istniało ryzyko, iż nie będzie dokonywał dalszych płatności, jeżeli wyjedzie za granicę.

44. Jak wynika z dokumentów zawartych w aktach sprawy, a w szczególności odnośnych decyzji krajowych, sądy krajowe nie uznały za konieczne zbadać sytuacji osobistej skarżącego bądź jego zdolności do zapłaty należnych kwot i zaskarżony środek zastosowały w sposób automatyczny. Wydaje się, iż nie podjęto starań, by zrównoważyć poszczególne prawa. Jedynym czynnikiem, który uwzględniono, były interesy majątkowe beneficjentów świadczeń alimentacyjnych.

45. Ponadto Trybunał zauważa, że w zakresie dochodzenia alimentów istnieje na poziomie europejskim i międzynarodowym współpraca w sprawach cywilnych. Trybunał podkreśla, że istnieją metody odzyskania zadłużenia poza granicami kraju, w szczególności Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, Konwencja haska z dnia 23 listopada 2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny oraz Konwencja nowojorska o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą. Przy stosowaniu zaskarżonego środka władze nie uwzględniały tych instrumentów. Podkreślano jedynie, że korzystając z paszportu skarżący mógłby wyjechać za granicę i w ten sposób uniknąć swoich zobowiązań.

46. W dalszej kolejności Trybunał stwierdza, że w niniejszej sprawie ograniczenie nałożone na skarżącego nie zapewniło płatności kwot należnych tytułem alimentów.

47. Trybunał jest zatem zdania, że na skarżącego nałożono środki o charakterze automatycznym, bez ograniczenia co do zakresu lub okresu stosowania (zob. Riener, cyt. powyżej, § 127). Ponadto sądy krajowe nie przeprowadziły weryfikacji uzasadnienia ani proporcjonalności środka w odniesieniu do okoliczności sprawy od roku 2008.

48. W świetle powyższego Trybunał nie uważa, by można uznać automatyczne nakładanie takiego środka na czas nieokreślony bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności dotyczących danej osoby za konieczne w społeczeństwie demokratycznym.

49. Doszło zatem do naruszenia artykułu 2 Protokołu nr 4.

II. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 8 KONWENCJI

50. Skarżący podniósł zarzut, że odmowa wydania mu paszportu stanowiła ingerencję w jego prawo do poszanowania życia prywatnego zagwarantowane przepisem artykułu 8 Konwencji, który stanowi, że:

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”

51. Trybunał zauważa, że skarga ta, jak stwierdził skarżący, jest ściśle związana ze skargą dotyczącą artykułu 2 Protokołu nr 4, zbadaną powyżej, a zatem również musi zostać uznana za dopuszczalną.

52. Uwzględniając wnioski dotyczące artykułu 2 Protokołu nr 4 (zob. paragrafy 48 i 49 powyżej), Trybunał nie uważa za konieczne rozpoznawać tego zarzutu odrębnie.

III. POZOSTAŁE ZARZUCANE NARUSZENIA

53. Skarżący twierdził, że matka jego dzieci została potraktowana w sposób uprzywilejowany, ponieważ inaczej niż w jego przypadku, nazwiska dzieci mogły zostać wpisane do jej paszportu. Zdaniem skarżącego fakt ten stanowił naruszenie artykułu 5 Protokołu nr 7 do Konwencji.

54. W pierwszej kolejności Trybunał zauważa, że skarżący nie przedstawił uzasadnienia tego zarzutu. W zakresie, w jakim wskazuje one na kwestię odrębną od zbadanej powyżej oraz w zakresie, w jakim Trybunał jest kompetentny, by rozpoznawać zarzuty, Trybunał nie dostrzega znamion naruszenia praw i wolności gwarantowanych Konwencją. Z tego względu Trybunał uznaje tę skargę za niedopuszczalną.

IV. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

55. Artykuł 41 Konwencji stanowi:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Odszkodowanie

56. Skarżący domagał się odszkodowania w wysokości 30.000 EUR tytułem szkód niematerialnych, które twierdzi, że poniósł on i jego dzieci w wyniku niemożności wyjazdu za granicę.

57. Rząd zakwestionował to roszczenie. Rząd uznał, że żądana kwota jest w każdym przypadku nadmierna i że nie spełnia kryteriów stosowanych przez Trybunał.

58. Trybunał uznaje za stosowne przyznać skarżącemu kwotę 5.000 EUR tytułem szkód niematerialnych.

B. Koszty i wydatki

59. Skarżący domagał się także kwoty 20.000 EUR na pokrycie kosztów i wydatków w postępowaniu przed sądami krajowym oraz przed Trybunałem, nie przedstawił jednakże żadnych dokumentów potwierdzających ich poniesienie.

60. Rząd uznał tę kwotę za nadmierną i stwierdził, że skarżący nie wykazał, że wskazane koszty i wydatki były niezbędne i uzasadnione.

61. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżący jest uprawniony do otrzymania zwrotu kosztów oraz wydatków tylko w takim zakresie, w jakim wykazał, że były one rzeczywiście i koniecznie poniesione i były uzasadnione co do wysokości. W niniejszej sprawie, zauważając, że skarżący nie przedstawił żadnych dokumentów uzasadniających jego roszczenia, Trybunał postanawia nie przyznawać żadnej kwoty z tego tytułu.

C. Odsetki

62. Trybunał uznaje za właściwe, by odsetki z tytułu niewypłacenia zasądzonych kwot zostały ustalone zgodnie ze stopą procentową kredytu Europejskiego Banku Centralnego na koniec dnia, plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ,

1. Uznaje, jednogłośnie, skargę za dopuszczalną w odniesieniu do zarzutów dotyczących artykułu 2 Protokołu nr 4 do Konwencji i artykułu 8 Konwencji;

2. Uznaje większością głosów pozostałą część skargi za niedopuszczalną;

3. Uznaje, jednogłośnie, że doszło do naruszenia artykułu 2 Protokołu nr 4 do Konwencji;

4. Uznaje, jednogłośnie, że nie ma potrzeby badania skargi z punktu widzenia artykułu 8 Konwencji;

5. Uznaje, jednogłośnie,

(a) że pozwane Państwo ma obowiązek wypłacić skarżącemu, w terminie trzech miesięcy od dnia, kiedy wyrok stanie się ostateczny zgodnie z artykułem 44 ust. 2 Konwencji, kwotę 5.000 EUR (pięć tysięcy euro), wraz z ewentualnymi podatkami, z tytułu poniesionej szkody niematerialnej;

(b) że po upływie powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty płatne od tych sum będą zwykłe odsetki obliczone według stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego na koniec dnia plus trzy punkty procentowe;

6. Oddala, stosunkiem sześciu głosów do jednego, pozostałą część roszczenia dotyczącą słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie w dniu 2 grudnia 2014 r., zgodnie z artykułem 77 ust. 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Işıl Karakaş
Zastępca Kanclerza Przewodniczący

Na podstawie artykułu 45 ust. 2 Konwencji oraz artykułu 74 ust. 2 Regulaminu Trybunału do niniejszego wyroku załączone zdanie odrębne Sędziego Kurasa.

A.I.K.
A.C.

ZDANIE ODRĘBNE SĘDZIEGO KŪRISA

Głosowałem przeciwko punktom 2 i 6 sentencji wyroku. W mojej opinii kwestia poruszona w paragrafach 53 i 54 wyroku zasługuje na zbadanie w świetle artykułu 5 Protokołu nr 7 do Konwencji. W rezultacie ta część skargi powinna zostać uznana za dopuszczalną.