Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

SEKCJA PIERWSZA

DECYZJA

Skarga nr 39415/15
Elżbieta ARENDARCZUK
przeciwko Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), w dniu 4 lutego 2020 r., zasiadając jako Komitet w składzie:

Pere Pastor Vilanova, Przewodniczący,

Krzysztof Wojtyczek,

Pauliine Koskelo, sędziowie,

i Renata Degener, Zastępca Kanclerza Sekcji,

mając na uwadze powyższą skargę wniesioną w dniu 4 sierpnia 2015 r.,

mając na uwadze przedłożone przez pozwany Rząd uwagi oraz uwagi przedłożone w odpowiedzi przez skarżącą,

po przeprowadzeniu obrad orzeka, co następuje:

  FAKTY

1. Skarżąca, pani Elżbieta Arendarczuk, jest obywatelką Polski, która urodziła się w 1947 r. i mieszka we Wrocławiu. Skarżąca była reprezentowana przed Trybunałem przez pana A. Pietrykę, adwokata praktykującego w Warszawie.

2. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej („Rząd”) był reprezentowany przez swojego pełnomocnika, panią J. Chrzanowską, a następnie przez pana J. Sobczaka z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

A.  Okoliczności sprawy

3. Przedstawiony przez strony stan faktyczny sprawy można podsumować w następujący sposób.

1.  Opieka medyczna zapewniona synowi skarżącej przebywającemu w zakładzie karnym

4. Syn skarżącej, P.A., urodził się w 1980 r. Jako dziecko P.A. był kilkakrotnie hospitalizowany z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów. Kiedy skończył osiemnaście lat, zdiagnozowano u niego także zapalenie nerek.

5. W dniu 16 lutego 2012 r. P.A. zaczął odbywać karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym nr 2 we Wrocławiu. W chwili przybycia P.A. poinformował władze, że cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów i zapalenie nerek. Oświadczył też, że od trzech lat jest w remisji i ogólnie czuje się dobrze.

6. W dniu 20 lutego 2012 r. P.A. odbył konsultację okulistyczną z powodu podejrzenia infekcji oka. Tego samego dnia wykonano u niego badanie rentgenowskie, które nie wykazało żadnych zmian patologicznych.

7. W dniu 25 kwietnia 2012 r. P.A. uskarżał się na ból pleców. Przepisano mu leki.

8. We wrześniu 2012 r. P.A. zaczął uskarżać się na ból nóg i opuchnięte kolano.

9. W dniu 6 września 2012 r. P.A. przeszedł standardowe badanie lekarskie. Lekarz więzienny przeprowadził z nim wywiad i zbadał go, przepisując mu antybiotyki i środki przeciwbólowe. Następnego dnia P.A. został zbadany przez neurologa i podano mu antybiotyki i środki przeciwbólowe.

10. W dniu 12 września 2012 r. P.A. zwrócił się o konsultację z reumatologiem, jednak jego prośba została odrzucona.

11. W dniu 13 września 2012 r. P.A. został przewieziony do Zakładu Karnego nr 1 we Wrocławiu, gdzie został zbadany przez internistę. Lekarz zalecił P.A. konsultację z reumatologiem, okulistą i nefrologiem. Skierowano go na badanie RTG kolana, USG serca oraz na wykonanie analizy krwi i moczu.

12. W dniu 14 września 2012 r. lekarz więzienny umówił P.A. na wizytę w celu przeprowadzenia konsultacji lekarskiej z cywilnym lekarzem reumatologiem. Wizytę wyznaczono na dzień 20 listopada 2012 r.

13. Następnie P.A., uskarżając się na ból kolana i gorączkę, kilkakrotnie spotkał się z lekarzem więziennym.

14. W dniu 18 września 2012 r. P.A. skierował do wydziału penitencjarnego Sądu Okręgowego we Wrocławiu skargę dotyczącą nieodpowiedniego leczenia. Oświadczył, że od dzieciństwa cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów i jego zdaniem objawy choroby powróciły, jednak leczenie, jakiemu jest poddawany, nie jest odpowiednie. W swojej odpowiedzi z dnia 25 października 2012 r. Dyrektor Zakładu Karnego nr 2 we Wrocławiu stwierdził, że zarzuty dotyczące nieodpowiedniej opieki medycznej są nieuzasadnione.

15. W dniu 19 września 2012 r. P.A. odbył konsultacje z ortopedą, który skierował go na leczenie „zgodnie z zaleceniami reumatologa”.

16. Dnia 26 września 2012 r. P.A. został poddany badaniu RTG kolana.

17. W dniu 2 października 2012 r. P.A. został ponownie zbadany przez internistę z Zakładu Karnego nr 1. Lekarz ten zauważył, że opuchlizna kolana była „mniejsza niż poprzednio i mniej bolesna”.

18. W dniach 3, 5 i 8 października 2012 r. P.A. został ponownie zbadany przez lekarza więziennego.

19. W dniu 23 października 2012 r. więzienne służby medyczne odbyły konsultację telefoniczną ze specjalistą na temat stanu zdrowia P.A. Stwierdzono, że był opuchnięty.

20. Wieczorem 26 października 2012 r. do P.A. wezwano pogotowie. Lekarz pogotowia ratunkowego zbadał P.A., zdiagnozował u niego opuchliznę dolnej części nogi i stwierdził, że P.A. był wcześniej poddawany leczeniu nefrologicznemu. P.A. został przewieziony do szpitala więziennego w Zakładzie Karnym nr 1 i zdiagnozowano u niego obrzęk, zapalenie nerek i reumatoidalne zapalenie stawów. Przeszedł kilka badań medycznych.

21. W dniu 30 października 2012 r. dyrektor szpitala więziennego odbył konsultacje z ordynatorem oddziału neurologicznego szpitala cywilnego w sprawie przypadku P.A. Postanowiono, że P.A. powinien kontynuować leczenie zapalenia skóry w szpitalu więziennym. Postanowiono również, że powinien odbyć konsultację laryngologiczną i stomatologiczną, a następnie zostać przeniesiony na oddział nefrologiczny szpitala cywilnego w celu wykonania biopsji i kontynuowania leczenia specjalistycznego.

22. W dniu 31 października 2012 r. personel medyczny więzienia usiłował, bez powodzenia, uzyskać termin konsultacji P.A. z nefrologiem.

23. W dniu 7 listopada 2012 r. P.A. odbył konsultację laryngologiczną.

24. W dniu 8 listopada 2012 r. stan P.A. pogorszył się i zaobserwowano u niego bezmocz. Tego samego dnia przewieziono go do szpitala cywilnego we Wrocławiu. Zdiagnozowano u niego ostrą niewydolność nerek, posocznicę i niewydolność krążeniowo-oddechową. Pomimo opieki lekarskiej w dniu 12 listopada 2012 r. P.A. zmarł.

2.  Postępowanie przygotowawcze w sprawie śmierci syna skarżącej

25. W dniu 12 listopada 2012 r. Prokuratura Rejonowa dla Wrocławia Psie Pole wszczęła postępowanie przygotowawcze w sprawie śmierci syna skarżącej. Tego samego dnia przeprowadzono sekcję zwłok.

26. W dniu 29 listopada 2012 r. sama skarżąca złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, zarzucając, że jej syn zmarł w wyniku niedbalstwa i błędów medycznych, których dopuścił się personel więzienny i lekarze w Zakładzie Karnym nr 1 i w Zakładzie Karnym nr 2 we Wrocławiu.

27. Następnie prokurator wysłuchał zeznań lekarzy i personelu medycznego, który zapewniał P.A. opiekę w obu zakładach karnych i w szpitalu cywilnym we Wrocławiu. Odebrał zeznania od współwięźniów P.A. i od personelu więziennego. Od szpitali więziennych i od szpitala cywilnego we Wrocławiu prokurator uzyskał również dokumentację medyczną P.A., a także dokumentację dotyczącą wcześniejszego leczenia przeprowadzonego jeszcze we wczesnym dzieciństwie.

28. W dniu 4 kwietnia 2013 r. prokurator uzyskał protokół z sekcji zwłok P.A. Zgodnie z zawartymi w protokole ustaleniami P.A. zmarł na skutek niewydolności wielonarządowej z cechami skazy krwotocznej najprawdopodobniej wywołanej posocznicą.

29. W dniu 28 czerwca 2013 r. prokurator zawiesił postępowanie i postanowił o uzyskaniu opinii lekarskiej z instytutu medycyny sądowej. Pomimo postanowienia o zawieszeniu postępowania, przesłuchano czterech świadków.

30. W dniu 21 sierpnia 2013 r. prokurator zwrócił się do biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o sporządzenie opinii na temat jakości diagnozy i leczenia, które zapewniono P.A.

31. W dniu 24 lipca 2014 r. biegli przedłożyli opinię prokuratorowi. Stwierdzili oni, że powodem śmierci P.A. była niewydolność wielonarządowa. Całą reakcję łańcuchową jego problemów zdrowotnych wywołał nawrót reumatoidalnego zapalenia stawów i nasilenie zapalenia nerek. Stwierdzili, że doszło do opóźnienia w planowaniu konsultacji z nefrologiem i reumatologiem. Uznali zarazem, że ustalony na 20 listopada 2012 r. termin konsultacji z reumatologiem nie był nierozsądny, zważywszy na ogólną sytuację polskiej służby zdrowia. Biegli byli zdania, że bardziej korzystne dla pacjenta byłoby, gdyby od momentu wystąpienia pierwszych objawów mógł być leczony na oddziale reumatologicznym szpitala specjalistycznego. Z uwagi na szczególną postać, jaką przybrała jego choroba, leczenie prowadzone przez zespół doświadczonych specjalistów ze szpitala cywilnego byłoby optymalne i mogłoby dać mu większą szansę na wyzdrowienie. Jednocześnie biegli stwierdzili, że P.A. nie wymagał żadnego specjalistycznego wyposażenia ani procedur, które nie byłyby dostępne w szpitalu więziennym. W ich opinii wątpliwa jest jedynie decyzja o przerwaniu leczenia lekami immunosupresyjnymi w dniu 29 października 2012 r. Stwierdzili, że chociaż leczenie ambulatoryjne, któremu poddawany był P.A. w Zakładzie Karnym nr 2, i leczenie, które zapewniono mu w szpitalu więziennym Zakładu Karnego nr 1, nie było optymalne, było ono zgodne ze standardowymi procedurami i gwarantowało zastosowanie prawidłowych rozwiązań odpowiednich do stanu zdrowia P.A.

32. W dniu 28 lipca 2014 r. prokurator podjął postępowanie przygotowawcze.

33. Następnie w dniu 31 lipca 2014 r. Prokuratura Okręgowa we Wrocławiu wydała postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Odwołując się do opinii biegłych, prokurator uznał, że śmierć syna skarżącej była konsekwencją współistniejących chorób przewlekłych. Lekarze, którzy zapewnili P.A. opiekę w Zakładzie Karnym nr 2, szpitalu więziennym Zakładu Karnego nr 1 i Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu, nie narazili go na ryzyko utraty życia czy ciężkiego uszkodzenia ciała ani nie przyczynili się do jego śmierci. Prokurator stwierdził, że powodem śmierci P.A. była jego choroba, a nie zaniedbanie ze strony lekarzy.

34. W dniu 18 sierpnia 2014 r. pełnomocnik skarżącej wniósł zażalenie. W szczególności twierdził, że prokurator nie zbadał, dlaczego P.A. nie odbył konsultacji z reumatologiem, pomimo że skarżył się, iż cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów. Odniósł się też do faktu, zgodnie z którym w dniu 13 października 2012 r. lekarz więzienny zalecił, aby P.A. skonsultował się z nefrologiem, a dopiero w dniu 31 października 2012 r. personel medyczny więzienia próbował uzyskać termin takiej wizyty. Ponadto zarzucił również szereg błędów proceduralnych po stronie prokuratora.

35. W dniu 5 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił zażalenie, ponownie przytaczając ustalenia prokuratora, zgodnie z którymi nie istniały okoliczności, które wskazywałyby na popełnienie przestępstwa polegającego na narażeniu osoby na bezpośrednią utratę życia lub ciężkie uszkodzenie ciała, lub na nieumyślnym spowodowaniu śmierci. Sąd ustalił, że syn skarżącej otrzymał odpowiednią opiekę medyczną we wszystkich trzech instytucjach i uznał, że postanowienie prokuratora należy utrzymać w mocy. Postanowienie to było prawomocne i nie podlegało zaskarżeniu.

B.  Istotne przepisy prawa krajowego i praktyka

1.  Środki cywilne

36. Artykuł 415 i nast. Kodeksu cywilnego przewidują odpowiedzialność deliktową. Zgodnie z tymi przepisami, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

37. Zgodnie z art. 444 Kodeksu cywilnego, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, naprawienie szkody przez sprawcę obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty.

38. Zgodnie z art. 448 Kodeksu cywilnego osoba, której dobro osobiste zostało naruszone, może ubiegać się o zadośćuczynienie.

2.  Kodeks karny

39. Artykuł 155 Kodeksu karnego stanowi, że kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

  ZARZUTY

40. Skarżąca wniosła skargę na podstawie art. 2 Konwencji, twierdząc, że władze nie zapewniły jej synowi odpowiedniej opieki medycznej podczas jego pobytu w zakładzie karnym. Zarzuciła również, na podstawie tego samego postanowienia Konwencji, że postępowanie przygotowawcze w sprawie jego śmierci nie było skuteczne ani niezwłoczne.

  PRAWO

A.  Zastrzeżenie wstępne Rządu

41. Rząd stwierdził, że skarżąca nie wyczerpała dostępnych krajowych środków odwoławczych. W szczególności nie skorzystała z możliwości dochodzenia naprawienia szkody zgodnie z odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego. Jego zdaniem powództwo o odszkodowanie mogłoby objąć wszelkie kwestie związane z zarzucanymi błędami w sztuce lekarskiej.

42. Skarżąca odpowiedziała, że w niniejszej sprawie spór nie dotyczył jedynie zaniedbań medycznych, ale śmierci w warunkach izolacji i zarzutów nieodpowiedniej opieki medycznej w zakładzie karnym. W takich sytuacjach władze miały obowiązek przeprowadzenia dokładnego postępowania przygotowawczego, które spełniałoby standardy Konwencji.

43. Trybunał zauważa, że zastrzeżenie Rządu dotyczące niewyczerpania przez skarżącą dostępnych krajowych środków odwoławczych jest ściśle powiązane z przedmiotem jej skargi dotyczącej prowadzenia postępowania przygotowawczego (zob. Nicolae Virgiliu Tănase przeciwko Rumunii [WI] , skarga nr 41720/13, § 103, 25 czerwca 2019 r.). Trybunał nie uznaje jednak za konieczne ustalać, czy skarżąca wyczerpała krajowe środki odwoławcze, ponieważ skarga jest w każdym wypadku niedopuszczalna z niżej przytoczonych względów.

B.  Zarzut braku ochrony prawa do życia P.A. przez władze krajowe

1.  Stanowiska stron

(a)  Stanowisko Rządu

44. Rząd podniósł, że władze krajowe podjęły wszelkie dostępne środki w celu ochrony życia syna skarżącej i zapewnienia mu odpowiedniej opieki zdrowotnej. Jego zdaniem P.A. otrzymywał odpowiednią opiekę medyczną w trakcie całego okresu pozbawienia wolności. Odbywał konsultacje z lekarzami specjalizującymi się w różnych dziedzinach, zarówno z więziennej służby zdrowia, jak i z cywilnego systemu opieki zdrowotnej. Jego pobyt w szpitalu więziennym w okresie od dnia 30 października do 7 listopada 2012 r. był wynikiem decyzji podjętej przez kilku lekarzy specjalistów. Niemniej, kiedy tylko jego stan zdrowia uległ pogorszeniu, został on niezwłocznie przewieziony do szpitala cywilnego.

45. Rząd zakończył stwierdzeniem, że personel więzienny i medyczny personel więzienny postąpił zgodnie ze standardowymi procedurami i zapewnił P.A. rozwiązania odpowiednie do jego stanu zdrowia.

(b)  Stanowisko skarżącej

46. Skarżąca podniosła, że władze krajowe nie zapewniły jej synowi odpowiedniej opieki medycznej w zakładzie karnym. Podkreśliła, że bezsporne jest, iż w trakcie pozbawienia wolności jej syn był pozbawiony dostępu do konsultacji specjalistycznych z nefrologiem i reumatologiem. Jej zdaniem decyzje dotyczące leczenia syna były nieodpowiednie i podejmowano je zbyt późno. W szczególności P.A. został przewieziony do szpitala cywilnego dopiero wówczas, gdy jego stan uległ pogorszeniu do tego stopnia, że nie można było zagwarantować mu żadnego skutecznego leczenia. Skarżąca powołała się na opinię biegłych z dnia 24 lipca 2014 r. i poczynione przez biegłych wnioski.

47. Skarżąca na koniec stwierdziła, że o ile P.A. wielokrotnie odbywał konsultacje z kilkoma lekarzami, żadna z tych konsultacji nie odzwierciedlała jego rzeczywistych potrzeb.

2.  Ocena Trybunału

(a)  Zasady ogólne

48. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że osoby pozbawione wolności znajdują się we wrażliwej sytuacji, a władze mają obowiązek zapewnić im ochronę (zob. Dzieciak przeciwko Polsce, skarga nr 77766/01, § 90, 9 grudnia 2008 r.). Tym samym na władzach krajowych spoczywa obowiązek ochrony zdrowia i dobrostanu osób, które zostały pozbawione wolności, poprzez zapewnienie im opieki medycznej niezbędnej do ochrony ich życia (zob. Makharadze i Sikharulidze przeciwko Gruzji, skarga nr 35254/07, § 71, 22 listopada 2011 r.). W przypadkach, w których osoba pozbawiona wolności umiera w związku ze stanem zdrowia, oprócz wypełnienia wyżej wspomnianego obowiązku wykazania, że przed śmiercią osoby pozbawionej wolności państwo zapewniło jej opiekę medyczną niezbędną do ochrony jej życia, państwo musi także przedstawić dostateczne wyjaśnienie dotyczące przyczyny śmierci (zob. Kats i Inni przeciwko Ukrainie, skarga nr 29971/04, § 104, 18 grudnia 2008 r.).

(b)  Zastosowanie zasad ogólnych w niniejszej sprawie

49. Wracając na grunt niniejszej sprawy, Trybunał zauważa, że od dnia 16 lutego 2012 r. do śmierci, która miała miejsce w listopadzie 2012 r., syn skarżącej odbywał karę pozbawienia wolności, a co za tym idzie znajdował się pod pieczą władz polskich. Bezsporne jest, że od dzieciństwa cierpiał na reumatoidalne zapalenie stawów i zapalenie nerek. Rząd nie zaprzecza, że władze wiedziały o jego chorobie. Trybunał zbada więc, czy leczenie, jakie zapewniono synowi skarżącej w zakładzie karnym w ostatnich miesiącach jego życia, było odpowiednie (zob. Tarariyeva przeciwko Rosji, skarga nr 4353/03, §§ 77-89, ETPC 2006–XV (fragmenty)).

50. Trybunał zauważa, że w chwili przyjęcia go do Zakładu Karnego nr 2 syn skarżącej poinformował władze, że cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów i zapalenie nerek i że jest w remisji (zob. par. 5 powyżej). Następnie w okresie od lutego do września 2012 r. P.A. kilkakrotnie widział się z lekarzem więziennym, uskarżając się na rozmaite dolegliwości. Przy każdej okazji był badany i przepisywano mu leczenie (zob. par. 6 i 9 powyżej).

51. Trybunał zauważa, że w dniu 12 września 2012 r. P.A. zwrócił się o konsultację z reumatologiem i tego samego dnia jego prośba została odrzucona (zob. par. 10 powyżej). Niemniej nazajutrz specjalista z Zakładu Karnego nr 1 zalecił, aby P.A. skonsultował się z reumatologiem i termin tej konsultacji wyznaczono na 20 listopada 2012 r. (zob. par. 11 powyżej). Skarżąca twierdziła, że okres oczekiwania na konsultację był zbyt długi. Trybunał jednak nie uznaje dwumiesięcznego okresu oczekiwania na konsultację ze specjalistą za wyjątkowo długi. Jak uznali biegli w swojej opinii z dnia 24 lipca 2014 r., opóźnienie to nie było nieuzasadnione, zważywszy na ogólną sytuację w polskiej służbie zdrowia (zob. par. 31 powyżej). W tym względzie Trybunał przypomina, że leczenie zapewnione w placówkach penitencjarnych musi być odpowiednie, czyli na poziomie porównywalnym z poziomem, na jakim władze państwowe zobowiązały się zapewnić leczenie ogółu ludności. Nie oznacza to jednak, że każda osoba pozbawiona wolności musi mieć zagwarantowany taki sam poziom leczenia, jaki jest dostępny w najlepszych placówkach opieki zdrowotnej poza placówkami penitencjarnymi (zob. Cara-Damiani przeciwko Włochom, skarga nr 2447/05, § 66, 7 lutego 2012 r.).

52. Trybunał zauważa ponadto, że w okresie dwóch miesięcy przed śmiercią P.A. odbył konsultacje z kilkoma specjalistami ze szpitala więziennego w zakładzie karnym, w którym przebywał. W tym czasie odbył też konsultacje z różnymi specjalistami z drugiego zakładu karnego, który znajdował się w tym samym mieście (zob. par. 13, 15, 17-19 powyżej), gdzie zapewniono mu kompleksowe leczenie związane z poszczególnymi problemami zdrowotnymi. Jak zauważyli biegli w opinii z dnia 24 lipca 2014 r., leczenie to było zgodne ze standardowymi procedurami i gwarantowało prawidłowe rozwiązania, odpowiednie do stanu zdrowia P.A. (zob. par. 31 powyżej). W tym względzie Trybunał przypomina, że przy ocenie odpowiedniości leczenia konieczne jest kierowanie się kryterium zachowania należytej staranności, ponieważ obowiązek państwa leczenia poważnie chorej osoby pozbawionej wolności jest zobowiązaniem środków, nie zaś rezultatów (zob. Goginashvili przeciwko Gruzji, skarga nr 47729/08, § 71, 4 października 2011 r.).

53. Co się tyczy wreszcie tego, czy przeniesienie syna skarżącej do szpitala cywilnego odbyło się wystarczająco szybko, Trybunał zauważa, że pogotowie do P.A. wezwano w dniu 26 października 2012 r. i że tego samego dnia przewieziono go z zakładu karnego, w którym przebywał, do szpitala więziennego w Zakładzie Karnym nr 1 (zob. par. 20 powyżej). Po konsultacji ze specjalistami postanowiono też, że zważywszy na współistniejące schorzenia syna skarżącej, powinien on pozostać w tymże szpitalu więziennym. Ostatecznie w dniu 8 listopada 2012 r. syna skarżącej przewieziono do szpitala cywilnego (zob. par. 24 powyżej). Z zawartych w aktach materiałów nie wynika, by P.A. sam zwrócił się o szybsze przeniesienie lub by istniały jakiekolwiek obiektywne powody takiego przyspieszenia. Nie ma podstaw, by twierdzić, iż lekarze mylnie ocenili albo zignorowali stopień pogorszenia się stanu jego zdrowia. W swojej opinii z dnia 24 lipca 2014 r. biegli stwierdzili jedynie, że bardziej korzystne dla pacjenta byłoby, gdyby od momentu wystąpienia pierwszych objawów mógł być leczony na oddziale reumatologicznym szpitala specjalistycznego (zob. par. 31 powyżej). Jednocześnie potwierdzili oni, że P.A. nie wymagał leczenia z wykorzystaniem jakiegokolwiek specjalistycznego wyposażenia lub procedur, które nie byłyby dostępne w szpitalu więziennym. W świetle powyższego Trybunał nie może spekulować, czy wcześniejsze przeniesienie do szpitala cywilnego zapobiegłoby śmierci P.A.

54. Uwzględniając powyższe rozważania, Trybunał uznaje, że władze wywiązały się z pozytywnych obowiązków przewidzianych w art. 2 Konwencji w zakresie zapewnienia odpowiedniego leczenia syna skarżącej.

55. Z powyższego wynika, że skarga ta jest w sposób oczywisty nieuzasadniona i podlega odrzuceniu zgodnie z art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

C.  Zarzut nieprzeprowadzenia odpowiedniego postępowania przygotowawczego w sprawie śmierci P.A.

1.  Stanowiska stron

(a)  Stanowisko Rządu

56. Rząd podniósł, że przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie przygotowawcze było skuteczne w świetle standardów przyjętych przez Trybunał. Zostało ono przeprowadzone w sposób odpowiedni, gruntowny, obiektywny, niezależny i niezwłoczny oraz obejmowało wystarczający element kontroli publicznej. Prokurator przesłuchał licznych świadków i zlecił przeprowadzenie odpowiednich badań lekarskich, zgromadził dokumentację medyczną P.A. oraz uzyskał niezależną opinię lekarską.

57. Rząd zauważa, że postępowanie przygotowawcze wszczęto w dniu 12 listopada 2012 r. i zakończono w dniu 31 lipca 2014 r. Niemniej, jako że sprawa dotyczyła zarzutów dotyczących zaniedbań medycznych, wiązała się ona z koniecznością podjęcia dodatkowych czynności procesowych. W szczególności, w celu przesłuchania personelu medycznego, prokurator musiał uzyskać zgodę sądu krajowego. Ponadto anamneza P.A. była bardzo obszerna, ponieważ obejmowała 30-letni okres leczenia w różnych placówkach. Wprawdzie postępowanie zawieszono na czas sporządzania opinii lekarskiej, jednak organy ścigania nie pozostawały bezczynne i w tym czasie przesłuchano czterech świadków.

(b)  Stanowisko skarżącej

58. Skarżąca podniosła, że władze krajowe nie zapewniły odpowiedniego postępowania przygotowawczego w sprawie okoliczności śmierci jej syna. Podkreśliła, że postępowanie trwało łącznie dwa i pół roku. Zostało też zawieszone na trzynaście miesięcy, ponieważ w tym czasie biegli sporządzali opinię lekarską.

59. Skarżąca twierdziła, że opinia lekarska nie dała jednoznacznych wniosków, zawierała sprzeczne stwierdzenia i była niekompletna. W szczególności nie uwzględniała: odpowiedniości leczenia zapewnionego przez lekarza więziennego w Zakładzie Karnym nr 2; opóźnienia w wyznaczeniu terminu konsultacji z nefrologiem; podawania antybiotyków czy też przerwania leczenia niektórymi rodzajami leków. Wreszcie skarżąca podkreśliła, że biegli nie skonsultowali swojej opinii z reumatologiem.

2.  Ocena Trybunału

(a)  Zasady ogólne

60. Trybunał wielokrotnie orzekał w sprawach, w których doszło do utraty życia w okolicznościach mogących prowadzić do powstania odpowiedzialności po stronie państwa, że art. 2 Konwencji nakłada na państwo obowiązek zapewnienia, wszelkimi dostępnymi mu środkami, odpowiedniego postępowania przygotowawczego, sądowego i innych. Zasadniczym celem takiego postępowania jest ustalenie stanu faktycznego, zabezpieczenie skutecznego wdrażania przepisów krajowych, które chronią prawo do życia, oraz, w sprawach dotyczących udziału przedstawicieli lub organów państwowych, ustalenie osób ponoszących winę i tym samym pociągnięcie ich do odpowiedzialności (zob. Pearson przeciwko Zjednoczonemu Królestwu (dec.), skarga nr 40957/07, § 67, 13 grudnia 2011 r., i przytoczone tam orzecznictwo). Z tego rodzaju sytuacją mamy do czynienia na przykład wówczas, gdy zatrzymana osoba umiera w budzących wątpliwości okolicznościach (nawet jeśli prawdopodobną przyczyną śmierci jest schorzenie), która to sytuacja, co do zasady, rodzi pytanie, czy państwo wywiązało się z pozytywnego obowiązku ochrony prawa tej osoby do życia (zob. Slimani przeciwko Francji, skarga nr 57671/00, § 30, ETPC 2004–IX (fragmenty); Kats i Inni, op. cit., § 115; Geppa przeciwko Rosji, skarga nr 8532/06, § 71, 3 lutego 2011 r.; oraz Makharadze i Sikharulidze przeciwko Gruzji, skarga nr 35254/07, § 87, 22 listopada 2011 r.). Wymóg niezwłocznego działania i uzasadnionej szybkości jest w tym kontekście dorozumiany. Ewentualne uchybienia w prowadzeniu postępowania przygotowawczego, które ograniczają możliwość ustalenia w jego toku okoliczności sprawy lub osoby odpowiedzialnej, mogą stanowić naruszenie wymogu skuteczności (zob. np. Dzieciak przeciwko Polsce, skarga nr 77766/01, § 105, 9 grudnia 2008 r., i przytoczone tam orzecznictwo).

(b)  Zastosowanie zasad ogólnych w niniejszej sprawie

61. W niniejszej sprawie śmierć syna skarżącej nastąpiła, kiedy przebywał on pod pieczą władz i w okolicznościach, które mogły pociągać za sobą odpowiedzialność władz. Sprawa wymagała zatem wszczęcia oficjalnego postępowania przygotowawczego. Prokuratura niezwłocznie wszczęła postępowanie przygotowawcze w dniu 12 listopada 2012 r. (zob. par. 25 powyżej).

62. Następnie przeprowadzono sekcję zwłok. W protokole z sekcji zwłok ustalono, że syn skarżącej zmarł na skutek niewydolności wielonarządowej z cechami skazy krwotocznej najprawdopodobniej wywołanej posocznicą (zob. par. 28 powyżej).

63. W trakcie postępowania przygotowawczego przesłuchano szereg lekarzy, którzy zajmowali się leczeniem P.A. Zgromadzono zeznania współwięźniów P.A. i personelu więziennego. Ponadto prokurator uzyskał dokumentację medyczną P.A. i sporządzono opinię biegłych. W dniu 31 lipca 2014 r. prokurator umorzył śledztwo, uznając, że nie doszło do popełnienia przestępstwa. Postanowienie o umorzeniu zostało utrzymane w mocy przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 5 lutego 2015 r. (zob. par. 27, 29, 33 i 35 powyżej).

64. Trybunał nie ma wątpliwości, że początkowa reakcja prokuratury była niezwłoczna, ponieważ postępowanie przygotowawcze wszczęto jeszcze tego samego dnia, w którym zmarł syn skarżącej. Trybunał zauważa ponadto, że w skardze nie kwestionowano niezawisłości i bezstronności władz krajowych. Skarżąca miała możliwość uczestniczenia w postępowaniu i skorzystała ze swoich praw proceduralnych. Pozostaje jeszcze upewnienie się, czy postępowanie przygotowawcze było skuteczne pod względem gruntowności i czy zakończyło się w rozsądnym terminie (zob. Lopes de Sousa Fernandes przeciwko Portugalii [WI], skarga nr 56080/13, § 226, 19 grudnia 2017 r.).

65. Trybunał zauważa, że w swoim postanowieniu o umorzeniu postępowania prokurator opierał się na opinii biegłych, w której stwierdzono, że chociaż leczenie zapewnione P.A. nie było optymalne, to gwarantowało zastosowanie prawidłowych rozwiązań odpowiednich dla stanu jego zdrowia (zob. par. 33 powyżej). Nie ma też przesłanek świadczących o tym, że władze nie przeprowadziły dokładnej oceny dowodów medycznych, jakimi dysponowały. Trybunał nie znajduje żadnych innych podstaw do zakwestionowania ustaleń poczynionych w toku postępowania przygotowawczego.

66. Co się tyczy zarzutów skarżącej dotyczących przewlekłości postępowania przygotowawczego, Trybunał zauważa, że jedyne opóźnienie w postępowaniu wystąpiło w związku ze sporządzaniem opinii biegłych (zob. par. 30, 31 powyżej). Wprawdzie w okresie od 28 czerwca 2013 r. do 28 lipca 2013 r. nastąpiło zawieszenie postępowania, jednak w tym czasie prokurator nie pozostawał bezczynny i przesłuchał kilku świadków (zob. par. 29 powyżej). Trybunał przyjmuje, że kwestie medyczne w niniejszej sprawie były do pewnego stopnia złożone i wymagały dokładnej analizy. Z tego względu, w okolicznościach niniejszej sprawy, łączny okres trwania postępowania przygotowawczego, tj. dwa lata i osiem miesięcy, nie wydaje się być nieuzasadniony.

67. Powyższe rozważania są wystarczające dla Trybunału do uznania, że władze krajowe przeprowadziły odpowiednie i skuteczne postępowanie przygotowawcze w sprawie okoliczności towarzyszących śmierci syna skarżącej.

68. W świetle powyższych rozważań Trybunał uznaje, że w niniejszej sprawie wynikający z art. 2 Konwencji obowiązek proceduralny przeprowadzenia skutecznego postępowania przygotowawczego, został spełniony.

69. Z powyższego wynika, że skarga ta jest w sposób oczywisty nieuzasadniona i podlega odrzuceniu zgodnie z art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

Z powyższych względów Trybunał jednogłośnie

uznaje skargę za niedopuszczalną.

Sporządzono w języku angielskim i ogłoszono pisemnie dnia 27 lutego 2020 r.

Renata Degener Pere Pastor Vilanova Zastępca Kanclerza Przewodniczący