Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

23 września 2014 r.

OSTATECZNY

23.12.2014 r.

Niniejszy wyrok uprawomocni się na warunkach określonych w Artykule 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Hietsch przeciwko Rumunii,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Trzecia), zasiadając jako Izba w składzie:

Josep Casadevall, Przewodniczący,

Alvina Gyulumyan,

Dragoljub Popović,

Luis López Guerra,

Johannes Silvis,

Valeriu Griţco,

Iulia Antoanella Motoc, sędziowie,

oraz Marialena Tsirli, Zastępca Kanclerza Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 września 2014 roku, Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 32015/07) wniesionej do Trybunału w dniu 20 lipca 2007 r. roku przeciwko Rumunii na podstawie Artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja") przez obywatelkę Rumunii, panią Marię Dorinę Rodica Hietsch („skarżąca”).

2. Skarżąca reprezentowana była przez Mec. V. Goreę, adwokata prowadzącego praktykę w Targu Mures. Rząd rumuński („Rząd”) reprezentowany był przez pełnomocnika, panią C. Brumar, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Powołując się na artykuł 6 ust. 1 Konwencji, skarżąca sformułowała zarzut naruszenia jej prawa dostępu do sądu.

4. W dniu 26 czerwca 2012 r. skarga została zakomunikowana Rządowi.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżąca urodziła się w 1942 r. i zamieszkuje w Sighişoara.

6. W 2005 zwróciła się do sądu pierwszej instancji w Suceava o stwierdzenie nieważności kilku umów sprzedaży gruntów, zawartych między jej bratem a osobami trzecimi pomiędzy 1999 i 2000 r. Skarżąca utrzymywała, że sprzedaż ta narusza jej prawa do dziedziczenia.

7. Wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2006 r. sąd oddalił powództwo, w uzasadnieniu stwierdzając, że w świetle prawa obowiązującego w momencie zawarcia umów były one skuteczne.

8. Skarżąca złożyła apelację. W dniu 3 stycznia 2007 r. otrzymała wezwanie do stawienia się przed Sądem Rejonowym w Suceava w dniu 30 stycznia 2007 r. oraz do wniesienia przed tą datą opłaty sądowej, pod rygorem odrzucenia apelacji.

9. W dniu 19 stycznia 2007 r. skarżąca uiściła opłatę sądową. Pismem sądowym nadanym listem poleconym z dnia 24 stycznia 2007 r., adwokat skarżącej poinformował o tym sąd. Zwrócił się również o zwolnienie jego klientki z obowiązku stawiennictwa w dniu w dniu 30 stycznia 2007 r. i wezwanie powódki w terminie późniejszym z uwagi na fakt, że zobowiązana była do stawienia się przed innym sądem w innej sprawie.

10. W dniu 30 stycznia 2007 r., przy braku obecności skarżącej, sąd rejonowy odrzucił złożoną przez nią apelację, swoją decyzję uzasadniając faktem nieotrzymania opłaty skarbowej w terminie wymaganym prawem.

11. Skarżąca wniosła zażalenie, twierdząc, że odrzucenie jej apelacji było konsekwencją błędu co do ustaleń faktycznych popełnionego przez sąd. Do akt sprawy dołączyła dowód nadania potwierdzenia dokonania opłaty sądowej listem poleconym.

12. Postanowieniem z dnia 15 marca 2007 r. Sąd Rejonowy w Suceava oddalił zażalenie, swoją decyzję uzasadniając faktem braku dowodu uiszczenia opłaty od apelacji w aktach sądu, który rozpatrywał sprawę apelacji. Sąd uznał, że odrzucenie apelacji odzwierciedlało „obiektywną rzeczywistość, którą sędziowie postrzegali w dniu rozprawy” oraz że w związku z tym nie stanowiło ono błędu w ustaleniach faktycznych.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE

13. Kodeks postępowania cywilnego obowiązujący w owym czasie zawierał w szczególności poniższe postanowienia:

Artykuł 104

„Dla pism procesowych przesyłanych sądom za pośrednictwem poczty uznaje się, że zostały one przesłane w przewidzianym prawem terminie, jeśli list polecony został złożony w urzędzie pocztowym przed upływem tego terminu.”

Artykuł 318

„Możliwe jest złożenie zażalenia od ostatecznego wyroku sądu, jeśli jest on wynikiem błędu co do ustaleń faktycznych (...)”

PRAWO

I. ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 6 UST. 1 KONWENCJI

14. Skarżąca sformułowała zarzut naruszenia jej prawa dostępu do sądu z tytułu odrzucenia jej apelacji. Uzasadniając go, powołała się ona na treść artykuł 6 ust. 1 Konwencji, zgodnie z którym:

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego (...) rozpatrzenia jego sprawy (..) przez (..) sąd (..) przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym (..)”

A. Dopuszczalność skargi

15. Stwierdzając, że skarga nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu artykułu 35 ust. 3 lit. a) Konwencji i że brak jest innych przesłanek do uznania jej za niedopuszczalną, Trybunał uznaje skargę za dopuszczalną.

B. Meritum skargi

16. Skarżąca sformułowała zarzut naruszenia jej prawa dostępu do sądu w zakresie, w jakim powodem odrzucenia jej apelacji przez sąd rejonowy był brak uiszczenia opłaty od apelacji w przewidzianym terminie. Skarżąca przedstawia dowód dokonania przedmiotowej opłaty i podtrzymuje, że odrzucenie apelacji było spowodowane błędem, za który nie ponosi ona winy.

17. Rząd twierdzi, że skarżąca poniosła negatywne konsekwencje procesowe swojego braku staranności w uiszczeniu opłaty sądowej. W tej kwestii ocenia on, że skarżąca, korzystająca z pomocy adwokata, powinna spodziewać się odrzucenia jej apelacji ze względu na brak uiszczenia opłaty skarbowej w terminie przewidzianym prawem.

18. Co do zażalenia, Rząd ocenia, że zostało ono słusznie oddalone, jako że dowód uiszczenia opłaty sądowej nie znajdował się w aktach przedstawionych sądowi w celu rozpoznania apelacji skarżącej.

19. Trybunał przypomina, że jego zadaniem nie jest zastępowanie krajowego wymiaru sprawiedliwości i że w pierwszej kolejności to do władz krajowych, w szczególności do sądów, należy interpretowanie prawa krajowego (zobacz Brualla Gómez de la Torre przeciwko Hiszpanii, 19 grudnia 1997 r., § 31 Zbiór Wyroków i Decyzji 1997-VIII oraz Edificaciones March Gallego S.A. przeciwko Hiszpanii, 19 lutego 1998 r., § 33, Zbiór 1998-I) Rola Trybunału ogranicza się do sprawdzenia zgodności skutków takiej interpretacji z Konwencją.

Trybunał przypomina również, że odnosi się to w szczególności do interpretacji przez sądy zasad natury proceduralnej, takich jak terminy składania dokumentów lub odwołań ( Tejedor García przeciwko Hiszpanii, 16 grudnia 1997 r., § 31, Zbiór 1997-VIII). Potwierdza on również, że przepisy dotyczące terminów składania odwołania mają na celu zapewnienie właściwego wymierzania sprawiedliwości oraz, w szczególności, przestrzegania zasady bezpieczeństwa prawnego, jak również że zainteresowani powinni spodziewać się stosowania owych reguł. Jednakże przedmiotowe przepisy, jak również ich stosowanie nie powinny uniemożliwiać podsądnemu korzystania z dostępnej drogi odwołań ( Aepi S.A. przeciwko Grecji, nr 48679/99, § 23, 11 kwietnia 2002 r.).

20. W niniejszej sprawie Trybunał stwierdza, że skarżąca dokonała opłaty sądowej wymaganej do rozpatrzenia jej apelacji i przesłała dowód uiszczenia owej opłaty sądowi rejonowemu listem poleconym, w formie i terminie przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego. List nie został dołączony do akt z przyczyn, które nie leżą po stronie skarżącej, ale są wynikiem niewłaściwego funkcjonowania kancelarii sądu lub poczty.

21. Biorąc pod uwagę niepodważalny dowód uiszczenia opłaty oraz fakt jego wysłania listem poleconym, należy stwierdzić, że odrzucenie apelacji ma charakter oczywistego błędu (patrz, z uwzględnieniem istniejących różnic, Şega przeciwko Rumunii, nr 29022/04, § 37, 13 marca 2012).

22. Trybunał ocenia, że nie należy wysuwać wobec skarżącej zarzutu o brak upewnienia się, czy jej list dotarł do sądu przed dniem 30 stycznia 2007 r., zważywszy na to, że kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje takiego obowiązku, ale wymaga wyłącznie przesłania pism procesowych listem poleconym, co też skarżąca uczyniła w terminie przewidzianym prawem. Wobec powyższego Trybunał ocenia, że odrzucając skargę skarżącej z tytułu braku figurowania potwierdzenia zapłaty w aktach sprawy, sąd rejonowy wykazał się zbyt daleko idącym formalizmem, który wpłynął na dostęp skarżącej do sądu.

23. Elementy owe stanowią dla Trybunału wystarczającą podstawę aby stwierdzić, że odrzucając apelację skarżącej i oddalając jej skargę kasacyjną, sąd rejonowy w Suceava pozbawił skarżącą dostępu do sądu.

24. Wobec tego nastąpiło naruszenie artykułu 6 ust. 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

25. Artykuł 41 Konwencji przewiduje, że:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

26. Skarżąca zażądała sumy 79 534 euro (EUR) tytułem szkody majątkowej. Kwota ta według niej odpowiada wartości spornych gruntów. Skarżąca nie utrzymuje, że z tytułu odrzucenia jej apelacji poniosła ona straty moralne.

27. Rząd podważa owe roszczenia. Uznaje on, że nie ma związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy przedstawioną szkodą materialną oraz przywoływanym naruszeniem Konwencji.

28. Nie dostrzegając związku przyczynowo-skutkowego między stwierdzonym naruszeniem a przedstawioną szkodą materialną, Trybunał odrzuca owo roszczenie.

29. Uczyniwszy to, przypomina, że jeśli, tak jak w okolicznościach niniejszej sprawy, Trybunał stwierdzi naruszenie praw skarżącego, artykuł 509 ust. 10 nowego rumuńskiego kodeksu postępowania cywilnego umożliwia ponowne rozpoznanie sprawy na poziomie krajowym ( Siegle przeciwko Rumunii, nr 23456/04, ust. 47, 16 kwietnia 2013 r.).

B. Koszty i wydatki

30. Skarżąca nie przedstawiła żadnych roszczeń z tego tytułu.

Z TYCH WZGLĘDÓW, TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Stwierdza, że nastąpiło naruszenie artykułu 6 ust. 1 Konwencji;

3. Oddala żądanie słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim oraz obwieszczono pisemnie dnia 23 lutego 2014 roku, zgodnie z Regułą 77 ust. 2 i ust. 3 Regulaminu Trybunału.

Marialena Tsirli Josep Casadevall

Zastępca Kanclerza Przewodniczący