Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

SEKCJA CZWARTA

DECYZJA

Skarga nr 23534/12
Grzegorz KOSIŃSKI
przeciwko Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Czwarta), zasiadając w dniu 10 marca 2015 roku jako Izba w składzie:

George Nicolaou, Przewodniczący,
Nona Tsotsoria,
Krzysztof Wojtyczek, sędziowie

oraz Fatoş Aracı, Zastępca Kanclerza Sekcji,

Po rozpatrzeniu wyżej wymienionej skargi złożonej w dniu 6 kwietnia 2012 roku,

Po naradzie, Trybunał wydaje następującą decyzję:

FAKTY

1. Skarżący, Grzegorz Kosiński, jest obywatelem polskim urodzonym w 1981 roku i mieszka w Jastrzębiu-Zdroju.

A. Okoliczności sprawy

2. Stan faktyczny sprawy, tak jak został on przedstawiony przez skarżącego, można streścić w następujący sposób.

3. W październiku 2010 roku skarżący, redaktor naczelny i dziennikarz lokalnej gazety „The New Jas Time”, opublikował artykuł pod tytułem „Bezprawie i Niesprawiedliwość”. W publikacji tej, która ukazała się podczas kampanii do wyborów parlamentarnych, skarżący zarzucił G.M., przewodniczącemu Rady Miasta i zarazem kandydatowi na posła, oszustwo i nielegalne finansowanie wcześniejszej kampanii wyborczej. Opierając się na informacjach, które miał mu przekazać anonimowy przedsiębiorca, skarżący napisał, że G.M. zażądał, by niektóre z usług zamówionych w związku z kampanią wykonano bez wystawienia faktury. Skarżący napisał również, że według krajowego biura wyborczego, do którego zwróciła się redakcja „The New Jas Time” w celu uzyskania dalszych informacji na temat wydatków na kampanię wyborczą G.M., dokumentacja na ten temat nie zawierała żadnej faktury wystawionej przez wspomnianego przedsiębiorcę.

4. Po publikacji artykułu G.M. złożył przeciwko skarżącemu pozew na podstawie art. 111 § 1 kodeksu wyborczego (zob. § 8 poniżej), wnosząc o wycofanie artykułu i wydanie wobec skarżącego zakazu rozpowszechniania dotyczących go informacji, a także nakazu sprostowania i publicznych przeprosin oraz przekazania 8 000 złotych polskich (PLN) na rzecz organizacji dobroczynnej. G.M. podkreślił, że twierdzenia skarżącego zarzucające mu naruszenie prawa podczas kampanii wyborczej były nieprawdziwe i godziły w jego dobre imię jako kandydata na posła.

5. Postanowieniem z dnia 7 października 2011 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach częściowo uznał skargę, zobowiązując skarżącego, by zaprzestał rozprzestrzeniania zaskarżonej informacji, sprostował ją oraz zamieścił przeprosiny w internecie. Sąd nakazał również wycofanie publikacji. Oddalił wniosek dotyczący przekazania sumy na rzecz organizacji dobroczynnej, ponieważ uznał go za bezzasadny ze względu na sytuację finansową skarżącego. Sąd uznał również, że w tym przypadku nie jest konieczne sprostowanie zaskarżonej informacji w telewizji lokalnej.

W uzasadnieniu sąd zauważył, że według artykułu opublikowanego przez skarżącego G.K.1 miał nakłaniać do oszustwa i w nim uczestniczyć. Zważywszy na to, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie swojego stwierdzenia, było ono bezpodstawne. Artykuł nie zawierał żadnych informacji dotyczących tożsamości przedsiębiorcy, który był anonimowym informatorem skarżącego, ani ewentualnych ofiar rzekomego oszustwa. Zaznaczył, że po pierwsze G.M. zaprzeczył, jakoby korzystał z usług jakiegokolwiek przedsiębiorcy w związku ze swoją kampanią wyborczą, po drugie zaś skarżący w żaden sposób nie skomentował zarzutów postawionych w artykule.

6. W odwołaniu od decyzji sądu z dnia 7 października 2011 roku skarżący utrzymywał, że procedura przewidziana w art. 111 kodeksu wyborczego nie ma zastosowania do tego konkretnego przypadku, ponieważ publikacja nie była materiałem wyborczym w rozumieniu przepisów tego kodeksu. Zaznaczył również, że jego artykuł nie miał żadnego związku z kampanią wyborczą i odzwierciedlał jego opinię jako dziennikarza w żaden sposób niezaangażowanego w sprawę.

7. 8 października 2011 roku Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił odwołanie skarżącego, podtrzymując uzasadnienie Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny podkreślił, że procedura przewidziana w art. 111 kodeksu wyborczego stanowi środek ochrony przed naruszeniem zasad kampanii wyborczej regulujących rozpowszechnianie za pośrednictwem materiałów wyborczych nieprawdziwych informacji, które mogą wywrzeć wpływ na wynik głosowania. Procedura ta ma zastosowanie nie tylko do oświadczeń komitetów wyborczych lub kandydatów, ale do wszelkich informacji mogących wywrzeć wpływ na wynik głosowania, w tym również tych rozpowszechnianych za pośrednictwem prasy przez osoby, które nie są bezpośrednio zaangażowane w kampanię. Sąd Apelacyjny przypomniał, że procedura przewidziana w art. 111 kodeksu wyborczego dotyczy wyłącznie informacji faktycznych, a nie opinii wyrażanych na temat kandydatów.

Sąd Apelacyjny zauważył, że choć zarzut skarżącego polegał na niemożności zastosowania do niniejszego przypadku procedury przewidzianej w art. 111 kodeksu wyborczego, skarżący nie zawarł w swoim odwołaniu żadnego argumentu na poparcie swoich twierdzeń na temat M. G.

B. Właściwe prawo krajowe

8. Zgodnie z art. 111 § 1 kodeksu wyborczego, jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe, materiały wyborcze, w szczególności plakaty, ulotki i hasła, a także wypowiedzi lub inne formy prowadzonej agitacji wyborczej zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat [do wyborów] lub jego pełnomocnik wyborczy ma prawo wnieść do sądu wniosek o wydanie orzeczenia zakazu rozpowszechniania takich informacji, przepadku [wspomnianych materiałów], nakazania [osobie, która rozpowszechniała nieprawdziwe informacje] sprostowania ich, nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste, nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone i nakazania wpłacenia kwoty do 100 000 złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego.

ZARZUTY

9. Powołując się na art. 10 Konwencji, skarżący zarzuca naruszenie prawa wolności wyrażania opinii.

PRAWO

10. Skarżący zarzuca naruszenie prawa wolności wyrażania opinii, przywołując art. 10, który ma następujące brzmienie:

„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii (...)

2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym (...) z uwagi na (...) ochronę dobrego imienia i praw innych osób (...)”.

11. Trybunał zaznacza, że orzeczenia wydane wobec skarżącego stanowią „ingerencję” w jego prawo do wolności wyrażania opinii w rozumieniu pierwszego ustępu artykułu 10 Konwencji. Zauważa, że zaskarżona ingerencja była „przewidziana przez ustawę”, tj. przez art. 111 § 1 kodeksu wyborczego, i miała uzasadniony cel, tj. „ ochronę dobrego imienia innej osoby”, a konkretnie G.K. Należy zatem jedynie ustalić, czy była „niezbędna w społeczeństwie demokratycznym”.

12. W tym względzie Trybunał odsyła do podstawowych zasad wynikających z orzecznictwa w tej kwestii (zob. m.in. Lindon Otchakovsky-Laurens i July przeciwko Francji [Wielka Izba], nr 21279/02 i 36448/02, §§ 45 i 46, ETPC 2007–XI, oraz July i Sarl Libération przeciwko Francji, nr 20893/03, §§ 60 do 64, ETPC 2008-...).

13. Trybunał przypomina, że w ramach jego uprawnień kontrolnych jego zadaniem jest nie zastąpić właściwe krajowe organy sądownictwa, ale zweryfikować pod kątem odnośnego artykułu Konwencji decyzje wydane przez te organy zgodnie z ich kompetencjami ( News Verlags GmbH & Co. KG przeciwko Austrii, nr 31457/96, § 52, ETPC 2000-I).

14. Jego obowiązkiem jest w szczególności ustalenie, czy uzasadnienie ingerencji podane przez organy sądownictwa krajowego wydaje się „stosowne i wystarczające” oraz czy zaskarżona decyzja była „proporcjonalna do wyznaczonych uprawnionych celów” ( Chauvy i inni przeciwko Francji, nr 64915/01, § 70, ETPC 2004–VI, Alves da Silva przeciwko Portugalii, nr 41665/07, § 23, 20 października 2009 r.).

15. W niniejszym przypadku Trybunał zaznacza, że sporne wypowiedzi ukazały się w artykule opublikowanym w lokalnej gazecie w okresie przedwyborczym. W swojej publikacji skarżący zarzucił G.K., przewodniczącemu Rady Miasta i kandydatowi na posła, że dopuścił się naruszenia prawa w związku z kampanią wyborczą. Skarżący podawał między innymi w wątpliwość, czy G.K. posiada kwalifikacje moralne wymagane do pełnienia funkcji posła. Trybunał zauważa, że zaskarżony artykuł, opublikowany tydzień przed wyborami i atakujący powoda jako kandydata na posła, miał oczywisty związek z trwającą kampanią wyborczą.

16. Trybunał przypomina, że wolność wyrażania opinii jest jednym z „warunków zapewniających wolność wyrażania opinii ludu na temat wyboru ciała ustawodawczego” ( Mathieu-Mohin i Clerfayt przeciwko Belgii, 2 marca 1987 r., § 54, Seria A nr 113). Z tych względów szczególnie istotne jest, by w okresie poprzedzającym wybory informacje i opinie wszelkiego rodzaju mogły być swobodnie rozpowszechniane ( Kwiecień przeciwko Polsce, nr 51744/99, § 48, 9 kwietnia 2007 r.).

Trybunał przypomina również, że art. 10 § 2 Konwencji nie pozostawia bynajmniej możliwości ograniczania wolności wyrażania opinii w dziedzinie dyskursu politycznego lub kwestiach interesu publicznego. Granice dopuszczalnej krytyki wobec polityka, ocenianego w kontekście swojej funkcji, są szersze niż w przypadku zwykłej osoby prywatnej: w odróżnieniu od tej drugiej, polityk w sposób nieunikniony i świadomy poddaje swoje czyny i zachowania uważnej kontroli zarówno ze strony dziennikarzy, jak i ogółu obywateli; musi zatem wykazać się większą tolerancją (zob. Feldek przeciwko Słowacji, nr 20032/95, § 74, ETPC 2001-VIII).

17. Trybunał przypomina równocześnie, że z powodu „obowiązków i odpowiedzialności” związanych z korzystaniem z wolności wyrażania opinii każdy, kto angażuje się w debatę publiczną, również na poziomie lokalnym, jest zobowiązany do przestrzegania pewnych granic dotyczących poszanowania m.in. dobrego imienia i praw innej osoby ( Fleury przeciwko Francji, nr 29784/06, § 45, 4 października 2010 r.).

W niniejszym przypadku, choć skarżący miał prawo powiadomić opinię publiczną o ewentualnym naruszeniu prawa, do jakiego doszło w związku z kampanią wyborczą, postawienie zarzutów bezpośrednio G.K. wiązało się dla niego z obowiązkiem przedstawienia wystarczających podstaw merytorycznych na poparcie poczynionych na temat polityka stwierdzeń ( Cuc Pascu przeciwko Rumunii, nr 53899/00, § 48, 31 stycznia 2006 r.).

18. W niniejszym przypadku Trybunał zaznacza, że krajowe organy sądownictwa orzekały w ramach procedury przewidzianej w kodeksie wyborczym, która dotyczy wyłącznie zbadania, czy informacje rozpowszechniane w związku z kampanią wyborczą i mogące mieć wpływ na wynik głosowania są zgodne z prawdą ( Barbara Wieszczek przeciwko Polsce (dec.), nr 44320/02, 11 października 2005 r.).

W tym kontekście Trybunał zauważa, że sądy krajowe orzekły, iż informacje, za pośrednictwem których skarżący zarzucił G.K. naruszenie prawa, w tym nielegalne finansowanie kampanii wyborczej i oszustwo, nie były prawdziwe i godziły w wizerunek i dobre imię G.K. jako kandydata na posła. Zaznaczyły, że skarżący nie przedstawił żadnego materiału dowodowego na poparcie swoich twierdzeń. Ponadto skarżący nie wypowiedział się na temat zarzutów wysuniętych przeciwko G.K. i nie zakwestionował przed sądem apelacyjnym konkluzji sądu okręgowego, według której podane przez niego informacje były nieprawdziwe. Krajowe organy sądownictwa uznały, że nie zostały przedstawione żadne dowody świadczące o zarzucanym naruszeniu prawa, jakiego miał dopuścić się G.K. w związku z kampanią wyborczą.

19. Trybunał przypomina swoje utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym aby stwierdzić istnienie „nadrzędnej potrzeby społecznej”, która może uzasadnić ingerencję w korzystanie z wolności wyrażania opinii, należy odróżnić fakty od sądów o charakterze oceniającym. Podczas gdy istnienie faktów może zostać dowiedzione, prawdziwość ocen nie podlega udowodnieniu (zob. m.in. wyrok w sprawie De Haes i Gijsels przeciwko Belgii, 24 lutego 1997 r., § 42, Raporty 1997–I, oraz Harlanova przeciwko Łotwie (dec.), nr 57313/00, 3 kwietnia 2003 r.).

Prawdą jest, że w odniesieniu do stwierdzeń na temat postępowania osoby trzeciej mogą, tak jak w tym przypadku, wystąpić trudności w odróżnieniu zarzutów odnoszących się do faktów od sądów o charakterze oceniającym. Pozostaje jednak faktem, że wysunięcie zarzutów bezpośrednio przeciwko określonym osobom pociąga za sobą obowiązek przedstawienia wystarczających podstaw merytorycznych ( Cumpănă i Mazăre przeciwko Rumunii [Wielka Izba], nr 33348/96, §§ 98–99, ETPC 2004–XI, Lombardo i inni przeciwko Malcie, nr 7333/06, § 60, 24 kwietnia 2007 r.).

20. W niniejszym przypadku Trybunał jest zdania, że sporna publikacja zawierała zarzuty odnoszące się do faktów. Stwierdza, że krajowe sądy dały skarżącemu możliwość udowodnienia, że istnieje podstawa merytoryczna dla jego twierdzeń. Skarżący nie przedstawił jednak żadnego dowodu, który mógłby je uzasadnić. W związku z tym, tak jak sądy krajowe, Trybunał jest zdania, że sporne twierdzenia nie były oparte na żadnej podstawie merytorycznej.

21. Jeśli chodzi o ich treść, Trybunał jest zdania, że zważywszy na kontekst, w jakim zostały opublikowane, sporne oświadczenia mogły godzić w dobre imię G.K. jako kandydata na posła.

22. Trybunał przypomina, że przy ocenie proporcjonalności ograniczenia wolności wyrażania opinii zapewnionej w art. 10 Konwencji należy wziąć pod uwagę rodzaj i ciężar zasądzonej kary ( Skałka przeciwko Polsce, nr 43425/98, §§ 41-42, wyrok z dnia 27 maja 2003 r.).

W tym względzie Trybunał zauważa, że środki podjęte przez krajowe organy sądownictwa miały na celu zmniejszenie negatywnego wpływu spornej publikacji na dobre imię G.K. jako kandydata na posła. Trybunał jest zdania, że sankcje zasądzone wobec skarżącego były wyważone, jako że krajowe organy sądownictwa oddaliły m.in. wniosek o nakazanie wpłacenia sumy pieniężnej na rzecz organizacji dobroczynnej ze względu na sytuację finansową skarżącego. Osądziły również, że sprostowanie spornej publikacji w telewizji lokalnej nie jest w tym przypadku konieczne.

23. W związku z powyższym Trybunał jest zdania, że zaskarżona ingerencja nie była nieproporcjonalna wobec wyznaczonego uprawnionego celu oraz że uzasadnienie podjętych wobec skarżącego środków podane przez krajowe organy sądownictwa było stosowne i wystarczające.

24. Z tego wynika, że skarga jest w sposób oczywisty nieuzasadniona i musi zostać odrzucona, zgodnie z art. 35 §§ 3 a) i 4 Konwencji.

Z tych przyczyn Trybunał jednogłośnie

Uznaje skargę za niedopuszczalną.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie dnia 2 kwietnia 2015 r.

Fatoş Aracı George Nicolaou
Zastępca Kanclerza Przewodniczący

1 Tak w oryginale; tu i niżej, gdy pojawiają się inicjały „G.K.”, chodzi o G.M. (przyp. tłum.)