Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

Niniejsza wersja została sprostowana dnia 18 grudnia 2012 roku

na podstawie art. 81 Regulaminu Trybunału

13 grudnia 2012

W sprawie de Souza Ribeiro przeciwko Francji,

Europejski Trybunał Prawa Człowieka, zasiadając jako Wielka Izba w składzie:

Nicolas Bratza, Przewodniczący,
Françoise Tulkens,
Nina Vajić,
Lech Garlicki,
Corneliu Bîrsan,
Boštjan M. Zupančič,
Alvina Gyulumyan,
Egbert Myjer,
Davíd Thór Björgvinsson,
Ineta Ziemele,
Päivi Hirvelä,
Zdravka Kalaydjieva,
Nebojša Vučinić,
Angelika Nußberger,
Paulo Pinto de Albuquerque,
Erik Møse,
André Potocki, sędziowie,
oraz Michael O’Boyle, Zastępca Kanclerza,

obradując na posiedzeniu niejawnym w dniach 21 marca i 19 września 2012 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w ostatniej z wymienionych dat:

POSTĘPOWANIE

[Paragrafy 1-9 wyroku pominięte]

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

[Paragrafy 10 - 50 wyroku pominięte i zastąpione tłumaczeniem poniższego streszczenia przygotowanego przez Kancelarię Europej skiego Trybunału Praw Człowieka

Streszczenie stanu faktycznego 1 :

Skarżący, obywatel brazylijski, mieszkał w Gujanie Francuskiej ze swoją rodziną od 1988 roku (miał wówczas 7 lat) do stycznia 2007 roku. Dnia 25 stycznia 2007 roku zatrzymano go do kontroli drogowej. Skarżący nie był w stanie przedstawić dowodów, że przebywał na terytorium francuskim legalnie, w związku z czym został aresztowany. Następnie doręczono mu administracyjne nakazy wydalenia i zatrzymania do czasu wydalenia. O godzinie 15:11 następnego dnia skarżący wystąpił do sądu administracyjnego o sądową kontrolę nakazu wydalenia. Złożył również pilny wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu wydalenia i wyraził poważne wątpliwości dotyczące ważności wspomnianego nakazu. O godzinie 16:00, zaledwie pięćdziesiąt minut po złożeniu wniosku w sądzie administracyjnym, skarżący został wydalony do Brazylii. Wieczorem tego samego dnia sąd administracyjny uznał wniosek o sądową kontrolę nakazu za bezcelowy, ponieważ wnioskodawca został już deportowany. W lutym 2007 roku skarżący złożył do sądu administracyjnego pilny wniosek o ochronę wolności podstawowej ( requête en référé liberté). Wniosek ten został jednak odrzucony. W sierpniu 2007 roku De Souza nielegalnie wrócił do Gujany Francuskiej. Dnia 18 października 2007 roku sąd administracyjny rozpatrzył wniosek o sądową kontrolę nakazu wydalenia złożony przez skarżącego 25 stycznia 2007 roku. Wspomniany nakaz został uznany za bezprawny i został uchylony. W czerwcu 2009 roku De Souza otrzymał zezwolenie na pobyt „dla osób odwiedzających”, które zostało przedłużone do czerwca 2012 roku. Aktualnie skarżący posiada zezwolenie na pobyt „ze względów związanych z życiem prywatnym i rodzinnym”. W wyroku z dnia 30 czerwca 2011 roku Izba Trybunału jednomyślnie uznała skargę na mocy art. 8 za niedopuszczalną ze względu na brak statusu ofiary. Decyzja ta została uzasadniona faktem, że sąd administracyjny uznał bezprawność środka, na podstawie którego skarżący został deportowany do Brazylii, w związku z czym skarżący mógł potem wrócić na terytorium francuskie i otrzymać odnawialne zezwolenie na pobyt. W odniesieniu do faktu, że odwołanie od nakazu deportacji nie doprowadziło do jego wstrzymania, decyzją podjętą czterema głosami wobec trzech Trybunał uznał, mając na uwadze pewien margines oceny przysługujący Państwom w tym zakresie, że nie doszło do naruszenia art. 13 w związku z art. 8, ponieważ konsekwencje naruszenia praw chronionych na mocy art. 8 były co do zasady odwracalne. Przypadek skarżącego pokazał bowiem, że więzy rodzinne nie zostały zerwane ani na chwilę, ponieważ skarżący mógł wrócić na terytorium francuskie niedługo po swojej deportacji.]

PRAWO

I. ZAKRES SPRAWY PRZED WIELKĄ IZBĄ

51. W swoim stanowisku przedstawionym Wielkiej Izbie Rząd podniósł zarzut wstępny dotyczący skargi na podstawie art. 8 Konwencji. Niemniej w wyroku z dnia 30 czerwca 2011 roku Izba uznała skargę w sprawie braku skutecznego środka odwoławczego (art. 13 i 8 Konwencji czytane łącznie) za dopuszczalną. Za niedopuszczalną została natomiast uznana skarga dotycząca nieuzasadnionej ingerencji w prawo skarżącego do poszanowania jego życia osobistego i rodzinnego (art. 8 Konwencji). Izba odrzuciła skargę w tym zakresie ze względu na brak zgodności ratione personae z postanowieniami Konwencji. Skarżący nie mógł bowiem zostać uznany za „ofiarę” w rozumieniu art. 34. Wielka Izba rozpatrzy więc jedynie skargę w zakresie uznanym przez Izbę za dopuszczalną, ponieważ „sprawę” przedłożoną Wielkiej Izbie stanowi skarga w zakresie, w jakim zostanie uznana za dopuszczalną przez Izbę (zob. m.in. K. i T. przeciwko Finlandii [Wielka Izba], nr 25702/94, §§ 140-141, ETPC 2001-VII oraz Taxquet przeciwko Belgii [Wielka Izba], nr 926/05, § 61, ETPC 2010).

II. ZARZUT NARUSZENIA ART. 13 W ZWIĄZKU Z ART. 8 KONWENCJI

52. Skarżący utrzymywał, że na podstawie prawa francuskiego nie miał do dyspozycji żadnego skutecznego środka odwoławczego wobec jego skargi o bezprawną ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, które nastąpiło w wyniku wydalenia go do Brazylii. Skarżący opierał się na art. 13 w związku z art. 8 Konwencji, których treść jest następująca:

Art. 8

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

Art. 13

“Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

A. Wyrok Izby

53. W wyroku z dnia 30 czerwca 2011 roku Izba zauważyła, że w dniu 18 października 2007 roku, niemal dziewięć miesięcy po wydaleniu skarżącego do Brazylii, Sąd Administracyjny w Kajennie uchylił nakaz wydalenia ze względu na jego niezgodność z prawem. Zwróciła ponadto uwagę na fakt, że zezwolenie na pobyt pozwalające skarżącemu na legalne zamieszkanie w Gujanie Francuskiej wydano dopiero 16 czerwca 2009 roku. Na tej podstawie Izba uznała, że w chwili wydalenia skarżącego do Brazylii powstała poważna wątpliwość dotycząca zgodności tego wydalenia z art. 8 Konwencji. Uznała, że skarga skarżącego była „możliwa do uzasadnienia” („ arguable” complaint) w świetle art. 13 Konwencji oraz orzecznictwa Trybunału. Następnie Izba przeanalizowała przedmiot skargi oraz skuteczność środka odwoławczego dostępnego dla skarżącego w Gujanie Francuskiej. Uznała, że środek odwoławczy, z którego skarżący zdołał skorzystać przed Sądem Administracyjnym w Kajennie, dawał możliwość uznania nakazu wydalenia za nielegalny, a następnie otrzymania przez skarżącego zezwolenia na pobyt, mimo że ze względu na brak skutku wstrzymującego skarżący został wydalony zanim Sąd Administracyjny w Kajennie zdołał rozpatrzyć sprawę. Izba zauważyła następnie, że wydalenie skarżącego nie zerwało w sposób trwały jego więzów rodzinnych, ponieważ mógł on wrócić do Gujany Francuskiej niedługo po wydaleniu – mimo że na początku jego powrót miał charakter nielegalny – i otrzymać zezwolenie na pobyt. Mając na uwadze m.in. pewien margines oceny przysługujący Państwom w omawianej kwestii, Izba uznała, że nie doszło do naruszenia postanowień art. 13 w związku z art. 8 Konwencji.

B. Oświadczenia stron przed Wielką Izbą

1. Rząd

(a) Status skarżącego jako “ofiary”

54. Rząd stwierdził, że skarżący nie mógł dłużej uważać się za „ofiarę” w rozumieniu art. 34 Konwencji lub w świetle orzecznictwa Trybunału.

Utrzymywał ponadto, że władze krajowe potwierdziły i następnie usunęły domniemane naruszenie art. 13 w związku z art. 8 Konwencji poprzez wydanie skarżącemu zezwolenia na pobyt. Co więcej, mimo wykonania nakazu wydalenia, Sąd Administracyjny nie zakończył postępowania, a orzekł, iż decyzja ta powinna zostać uchylona, co świadczy o skuteczności środka odwoławczego.

55. Podczas rozprawy Rząd zaznaczył, że nielegalny charakter pobytu skarżącego w Gujanie Francuskiej w chwili jego aresztowania stanowił konsekwencję jego własnego zaniedbania, ponieważ skarżący nie wystąpił o uregulowanie swojego statusu administracyjnego, mimo że był automatycznie upoważniony do otrzymania zezwolenia na pobyt. Według Rządu fakt ten w sposób jasny odróżnia przedmiotową sprawę od sprawy Gebremedhin [Gaberamadhien] przeciwko Francji (nr skargi 25389/05, ETPC 2007-II), w której skarżący pochodzący z Erytrei zwracał się o pozwolenie na wjazd do Francji jako osoba ubiegająca się o azyl. Jednak w przypadku tamtej sprawy, jeżeli Trybunał nie zarządziłby zastosowania środka tymczasowego, brak skutku wstrzymującego odwołania od decyzji o odmowie pozwolenia na wjazd do kraju uniemożliwiłby władzom krajowym zaradzenie domniemanemu naruszeniu art. 3 Konwencji. Skarga w tamtej sprawie była więc możliwa do uzasadnienia ( arguable complaint) – inaczej niż w przypadku skargi skarżącego w obecnej sprawie.

(b) Zgodność z art. 13 w związku z art. 8 Konwencji

56. Odnosząc się do orzecznictwa Trybunału, Rząd argumentował, że skuteczność środka odwoławczego w świetle art. 13 co do zasady nie zależy od jego skutku wstrzymującego, z wyjątkiem sytuacji, w których mogą wystąpić „potencjalnie nieodwracalne skutki” naruszające art. 3 Konwencji i art. 4 Protokołu nr 4. W przedmiotowej sprawie od decyzji o wydaleniu skarżącego odwołano się do sądu administracyjnego, który ją uchylił, pozwalając tym samym skarżącemu na powrót do Gujany Francuskiej. Skarżący miał więc możliwość skorzystania ze skutecznego środka odwoławczego. Rząd podkreślił, że więzy rodzinne skarżącego nie zostały trwale zerwane, a jego wydalenie nie miało żadnych nieodwracalnych konsekwencji. Kiedy skarżący został wydalony, miał ukończone osiemnaście lat, był kawalerem, nie miał dzieci i cieszył się dobrym zdrowiem. Odesłano go do kraju, w którym mieszkali jego dziadkowie, a kilka miesięcy później miał możliwość powrotu do Gujany Francuskiej i kontynuacji życia w tym kraju bez incydentów. Oznaczało to, w opinii Rządu, że skarżący dysponował skutecznym środkiem odwoławczym.

Co więcej, Rząd twierdził, że Izba przyjęła podejście a priori, zakładając, że ingerencja przez władze w prawo chronione art. 8 nie jest co do zasady nieodwracalne, chyba że dla danej osoby miałoby ono tragiczne konsekwencje lub osoba ta byłaby szczególnie narażona. Rząd zauważył jednak, że takie wyjątkowe sytuacje wchodziłyby w zakres stosowania postanowień art. 3, a w ich przypadku środek odwoławczy miałby automatycznie skutek wstrzymujący. Przypadek skarżącego bez wątpienia wchodził w zakres zastosowania postanowień art. 8, ilustrując przy tym zasadę braku nieodwracalnych konsekwencji.

57. Zdaniem Rządu skarżący nie wykazał, w jaki sposób ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego mogłaby doprowadzić do nieodwracalnych konsekwencji. Choć jego nielegalny powrót do Gujany Francuskiej mógł być ryzykowny, fakt, że skarżący złamał prawo, nie czekając nawet na orzeczenie sądu administracyjnego w sprawie wniesionego przez niego odwołania, nie może być oceniany jako nic innego niż działanie skarżącego na własną odpowiedzialność. Rząd wreszcie zaznaczył, że po wydaniu przez sąd krajowy wyroku skarżący otrzymał tymczasowe upoważnienie do przebywania na terenie kraju. Winą za fakt, że władze nie były w stanie wydać pierwszego zezwolenia na pobyt aż do 16 czerwca 2009 roku, należy obarczyć samego skarżącego, który nie widział potrzeby złożenia wymaganych dokumentów i nie poczynił żadnego wysiłku w celu uregulowania swojej sytuacji, kiedy był o to proszony.

58. Rząd uznał, że wyjątek zastosowany w Gujanie Francuskiej wchodził w zakres marginesu oceny przyznanego Państwom w odniesieniu do sposobu wypełniania przez nie zobowiązań wynikających z art. 13 Konwencji. Wyjątek od zasady wstrzymującego charakteru środka był uzasadniony szczególną presją związaną z nielegalną imigracją odnotowywaną w Gujanie Francuskiej. Nielegalnej imigracji oraz sieciom przestępczym, które ją umożliwiają, sprzyja specyficzna topografia kraju, sprawiająca, że granice są przepuszczalne i nie ma możliwości ich skutecznego strzeżenia. Co więcej, mając na uwadze dużą liczbę nakazów wydalenia wydawanych przez prefekta Gujany Francuskiej, wprowadzenie automatycznie zawieszającego środka odwoławczego mogłoby doprowadzić do przeciążenia sądów administracyjnych i negatywnie wpłynąć na właściwy wymiar sprawiedliwości. Wyjątek usprawiedliwia również potrzeba utrzymania pewnej równowagi w Gujanie Francuskiej oraz bliskie relacje bilateralne z Francją i krajami sąsiadującymi.

59. W każdym razie, choć nie istniał środek odwoławczy o charakterze automatycznie wstrzymującym, powszechnie składano pilne wnioski o wstrzymanie wykonania i z takiej możliwości skorzystał również skarżący. Podczas rozprawy Rząd zaznaczył, że ponieważ wyrok wydany przez Radę Stanu ( Conseil d’Etat) został przyjęty dopiero niedawno, jego dokładny zakres jeszcze nie został określony. Wydaje się, że wyrok upoważnia sędziego rozpatrującego pilny wniosek do wstrzymania wykonania nakazu wydalenia w przypadku istnienia ryzyka, że może on zostać wykonany w każdej chwili, choć istnieją poważne przesłanki by wątpić w jego zgodność z prawem (zob. paragrafy 43 i 44 powyżej).

60. W odniesieniu do orzecznictwa Trybunału Rząd uznał, że było ono konsekwentne. W świetle art. 13 w związku z art. 8 Konwencji nie istnieje potrzeba dostępu do środka odwoławczego ze skutkiem wstrzymującym. W takich sprawach Trybunał oceniał proporcjonalność wydalenia do założonego celu. Czyniąc to, Trybunał stosował kryteria określone w swoim orzecznictwie (np. Boultif przeciwko Szwajcarii, nr 54273/00, ETPC 2001-IX). Skuteczność środka nie zależy więc od tego, czy ma on skutek wstrzymujący. Podczas rozprawy Rząd dodał, że odejście od tej zasady podważyłoby spójność i przejrzystość orzecznictwa Trybunału.

61. Rząd podsumował swoje stanowisko zachęcając Trybunał do utrzymania w mocy wyroku wydanego przez Izbę.

2. Skarżący

(a) Status ofiary

62. Skarżący stwierdził, że – zgodnie z wyrokiem w cytowanej wyżej sprawie Gebremedhin – wciąż mógł uważać się za ofiarę w rozumieniu art. 34 Konwencji. Jego zdaniem domniemane naruszenie art. 13 w związku z art. 8 Konwencji nastąpiło zanim sąd administracyjny wydał orzeczenie. Na rozprawie skarżący tłumaczył, że aresztowano go i deportowano niedługo po tym, jak ukończył osiemnaście lat, w związku z czym zgodnie z prawem francuskim powinien był mieć czas do czerwca 2007 roku na uregulowanie swojej sytuacji (zob. paragrafy 26 i 27 powyżej). Został jednak wydalony i zmuszony do podjęcia ryzyka opłacenia przemytnika w celu nielegalnego powrotu do Gujany Francuskiej.

Odwołując się do wniosków Izby przedstawionych w wydanym przez nią wyroku, skarżący podniósł, że jego skarga jest zasadna i odwołuje się do poważnych naruszeń podczas jego wydalenia.

(b) Zgodność z art. 13 w związku z art. 8 Konwencji

63. Skarżący skrytykował wyjątek od prawa zastosowany w Gujanie Francuskiej, który pozbawił go skutecznego środka odwoławczego pozwalającego mu na obronę jego skargi na podstawie art. 8 Konwencji.

64. Wyjaśnił, że – wbrew orzeczeniu Izby – naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego może potencjalnie mieć nieodwracalne skutki w przypadku wydalenia obcokrajowców. W jego przypadku konsekwencje mogły być nieodwracalne i w istocie takie były, przynajmniej na poziomie psychologicznym. Nie da się ich ocenić ex post facto w świetle tego, że udało mu się szczęśliwie powrócić do Gujany Francuskiej po jego nielegalnym wydaleniu. Niedopuszczalny jest również fakt, że musiał zapłacić przemytnikowi za pomoc w powrocie do Gujany Francuskiej, ponosząc tym samym ogromne ryzyko, podczas gdy władzom wykonanie decyzji sądu zajęło dwa lata zamiast przewidzianych na to trzech miesięcy. Skarżący twierdził, że fakt, iż otrzymał zezwolenie na pobyt dopiero po dwóch latach, wynikał z „napiętych” relacji z władzami administracyjnymi, które wymagały od niego przedstawiania licznych dokumentów, z których nie wszystkie miały znaczenie dla sprawy.

65. Skarżący odwołał się do rzeczywistej sytuacji w Gujanie Francuskiej, gdzie każdego roku wydala się dziesięć tysięcy z czterdziestu tysięcy nielegalnych imigrantów. W swoim stanowisku skarżący uznał, że taka liczba uniemożliwia rozpatrzenie sytuacji każdej z osób przed jej wydaleniem. Dochodzenie przeprowadzone przez Krajową Komisję ds. Etyki Policji ujawniło, że większość nakazów wydalenia jest wykonywana w ciągu czterdziestu ośmiu godzin po przeprowadzeniu jedynie bardzo pobieżnej weryfikacji i hurtowym ich podpisaniu (zob. paragrafy 45 i 46 powyżej). Dotyczą one wszelkiego rodzaju przypadków, również rodziców zmuszonych do pozostawienia swoich dzieci, które są umieszczane w rodzinach zastępczych, co ma nieodwracalny wpływ na ich życie rodzinne. Prawdopodobieństwo wystąpienia nieodwracalnych konsekwencji jest tym większe, że władze ani sądy nie przeprowadzają wcześniej żadnej weryfikacji.

66. Następnie skarżący odwołał się do orzecznictwa Trybunału dotyczącego uprowadzania dzieci za granicę, zgodnie z którym upływ czasu może mieć nieodwracalny wpływ na relacje dziecka z rodzicem, z którym dziecko nie mieszka. Skarżący uznał, że podejście to można przełożyć na sprawy dotyczące wydalenia obcokrajowców.

67. Ponadto skarżący utrzymywał, że wymóg, aby środek odwoławczy miał skutek wstrzymujący w związku ze skargą złożoną na mocy art. 8, byłby spójny z ogólną tendencją w orzecznictwie wyznaczoną w wyroku w sprawie Čonka przeciwko Belgii (nr 51564/99, ETPC 2002-I) oraz w sposób logiczny wzmacniałby subsydiarny charakter roli Trybunału.

68. Skarżący twierdził również, że w świetle zobowiązania Francji do ochrony praw przewidzianych w Konwencji, margines oceny przyznawany Państwom w odniesieniu do analizowanej kwestii nie może uzasadniać zastosowania w Gujanie Francuskiej wyjątku prawnego.

69. W końcu skarżący wnosił, że wyrok Izby był sprzeczny z wymogami Unii Europejskiej, w szczególności z treścią dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE.

3. Groupe d’information et de soutien des immigrés (GISTI), Ligue française des droits de l’homme et du citoyen (LDH) oraz Comité inter-mouvements auprès des évacués (CIMADE), interwenienci uboczni

70. We wspólnym stanowisku interwenienci uboczni wyjaśnili, że w przypadku praw imigrantów na terytoriach zamorskich Francji występują wyjątki od prawa obowiązującego we Francji. Terytoria te stanowią swoiste miejsce testowania polityk imigracyjnych i praktyk policji. W Gujanie Francuskiej policja może np. prowadzić ogólne kontrole tożsamości bez uzyskania wcześniejszej zgody prokuratora, co nie jest możliwe we Francji metropolitalnej. Warunki w miejscach przetrzymywania są niedostateczne, a wydalenia z Gujany Francuskiej odbywają się szybko i na masową skalę. Przykładowo w 2010 roku 6.073 osoby umieszczono w administracyjnym ośrodku zatrzymań, w którym przewidziano 38 miejsc. Następnie, po średnim okresie przetrzymywania wynoszącym 1,4 dnia, 4.057 osób wydalono z kraju. W tym samym roku jedynie 717 (11,8%) z 6.073 przetrzymywanych tam osób postawiono przed sędzią ds. wolności i zatrzymań. Zgodnie ze stanowiskiem interwenientów ubocznych takie statystyki mają związek wyłącznie z brakiem środka odwoławczego ze skutkiem wstrzymującym, co ma negatywny wpływ na podstawowe prawa i wolności chronione postanowieniami Konwencji. Brak środka odwoławczego ze skutkiem wstrzymującym dotyczy również obcokrajowców zgłaszających naruszenie art. 2 i 3 Konwencji lub art. 4 Protokołu nr 4, co jest niezgodne z orzecznictwem Trybunału.

71. Celem wyjątków od wstrzymującego charakteru procedury – oraz metod stosowanych przez policję – jest ułatwienie wydalania obcokrajowców przebywających na terenie kraju nielegalnie. Metody stosowane przez policję zostały skrytykowane przez Krajową Komisję ds. Etyki Policji, która przeanalizowała kilka poważnych spraw w 2008 roku (w tym śmierć osoby, którą przetrzymywano w areszcie śledczym i administracyjnym). Odsetek wydaleń z ośrodka zatrzymań w Kajennie wynosi 80% (w porównaniu do 20-30% we Francji metropolitalnej). Wydalenie często sprowadza się do przewiezienia nielegalnych imigrantów promem na drugi brzeg rzeki, w związku z czym trwa to niezwykle krótko (mniej niż cztery godziny). Brazylia jest jedynym krajem, z którym Francja podpisała umowę o readmisji z Gujany Francuskiej, co umożliwia wydalanie imigrantów pochodzenia brazylijskiego bez żadnych formalności. Wyjazdy do Brazylii organizuje się codziennie, a deportowane osoby są zatrzymywane na tak krótki czas, że CIMADE trudno jest udzielać im pomocy w odniesieniu do formalności prawnych.

72. W praktyce znaczna większość wydaleń jest przeprowadzana bez nadzoru sądu, a nakazy wydalenia są doręczane osobom, których dotyczą, i wykonywane bez żadnych realnych gwarancji zapewniających ocenę ich zgodności z prawem. Organizacja CIMADE zaobserwowała na przykład, że niektóre osoby, które złożyły odwołanie wraz z pilnym wnioskiem o wstrzymanie wykonania, były wydalane zanim, a w niektórych przypadkach nawet po tym, jak ośrodek zatrzymań otrzymał zawiadomienie o rozprawie. Po wydaleniu danej osoby wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu stawał się bezcelowy, w związku z czym sąd kończył postępowanie.

73. Osoby zatrzymane często odwoływały się do prefektury, aby ta ponownie rozważyła swoją decyzję. Choć prefektura posiadała w tej kwestii pełną swobodę decyzyjną, było to jednym z głównych działań podejmowanych przez CIMADE i przynosiło dobre rezultaty, ponieważ sytuacja osobista osób zatrzymanych często była poważna.

74. W tym kontekście organizacja CIMADE odnotowała wiele przypadków ingerencji w prawo do ochrony życia prywatnego i życia rodzinnego osób zatrzymanych: dzieci odbierane rodzicom i w pośpiechu oddawane pod opiekę obcych ludzi, przerywana nauka w szkole, rozpad rodzin, dzieci wyrywane z rąk rodziców, matki zmuszane do zaprzestania karmienia niemowląt, itd. Organizacja zwróciła również uwagę na tysiące dzieci, które umieszczano w niedostosowanych do tego ośrodkach zatrzymań i deportowano z rodzicami lub bez rodziców.

75. Podsumowując, według interwenientów ubocznych wprowadzenie środka odwoławczego o charakterze wstrzymującym wydalenie jest pilnie potrzebne. Brak takiego środka odwoławczego naraża zainteresowane osoby na ryzyko znacznego i czasami nieodwracalnego naruszenia ich podstawowych praw i wolności oraz pozwala na istnienie wyjątków od prawa na terytorium francuskim podlegającym jurysdykcji Trybunału.

C. Ocena Trybunału

1. Status skarżącego jako “ofiary”

76. Trybunał uważa, że zarzut wstępny podniesiony przez Rząd, który stwierdził, że skarżący nie może być już uważany za ofiarę, jest ściśle powiązany z meritum sprawy skarżącego i musi zostać rozpatrzony łącznie z przedmiotem skargi.

2. Zgodność z art. 13 w związku z art. 8 Konwencji

(a) Mające zastosowanie zasady ogólne

77. W sprawach dotyczących prawa imigracyjnego Trybunał konsekwentnie stwierdzał, że w ramach utrwalonego prawa międzynarodowego i zgodnie z ich zobowiązaniami traktatowymi Państwa mają prawo kontrolować wjazd, przebywanie i wydalanie cudzoziemców na i z ich terytorium. Konwencja nie gwarantuje cudzoziemcom prawa do wkraczania na terytorium danego kraju lub przebywania na nim. W ramach realizacji swojego zadania utrzymywania porządku publicznego, Układające się Państwa są upoważnione do wydalania obcokrajowców skazanych za popełnienie przestępstw. Niemniej decyzje te, w zakresie, w jakim mogą one ingerować w prawo chronione przez art. 8 § 1, muszą być zgodne z prawem, podejmowane w uzasadnionym celu oraz konieczne w demokratycznym społeczeństwie (zob. Boultif, op. cit., § 46, oraz Üner przeciwko Holandii [Wielka Izba], nr 46410/99, § 54, ETPC 2006-XII).

Na mocy art. 1 Konwencji to na władzach krajowych ciąży w pierwszej kolejności odpowiedzialność za zapewnianie i egzekwowanie gwarantowanych praw i wolności. W związku z powyższym, mechanizm związany ze złożeniem skargi do Trybunału ma charakter subsydiarny w stosunku do krajowych systemów ochrony praw człowieka. Jego subsydiarność została wyrażona w art. 13 i 35 § 1 Konwencji (zob. Kudła przeciwko Polsce [Wielka Izba], nr 30210/96, § 152, ETPC 2000-XI).

78. Trybunał wielokrotnie przypominał, że art. 13 Konwencji gwarantuje dostępność na poziomie krajowym środka odwoławczego pozwalającego na egzekwowanie przestrzegania istoty praw i wolności przewidzianych w Konwencji bez względu na formę, w jakiej są one zapewnione w ramach krajowego porządku prawnego. Celem wspomnianego artykułu jest więc wymóg zapewnienia krajowego środka odwoławczego pozwalającego właściwemu organowi krajowemu na rozpatrzenie „możliwej do uzasadnienia” skargi na gruncie Konwencji oraz na zapewnienie odpowiedniego zadośćuczynienia. Zakres zobowiązań Układających się Państw wynikających z art. 13 różni się w zależności od charakteru skargi. Państwa cieszą się pewną swobodą w zakresie sposobu, w jaki spełniają zobowiązania nałożone na nie na mocy wspomnianego artykułu (zob. Jabari przeciwko Turcji, nr 40035/98, § 48, ETPC 2000-VIII). Środek odwoławczy wymagany na podstawie art. 13 musi jednak być „skuteczny” zarówno z praktycznego, jak i z prawnego punktu widzenia (zob. Kudła, op. cit., § 157).

79. Skuteczność środka odwoławczego w znaczeniu art. 13 nie zależy od gwarancji korzystnego wyniku dla strony skarżącej. Co więcej, „organ” wspomniany w tym artykule nie musi być organem sądowym. Niemniej jego kompetencje i gwarancje proceduralne, których udziela, mają wpływ na stwierdzenie, czy zastosowany przed nim środek odwoławczy jest skuteczny (zob. Klass i Inni przeciwko Niemcom, 6 września 1978 roku, Seria A nr 28). Jeżeli dany „organ” nie jest organem sądowym, Trybunał dokonuje weryfikacji jego niezależności (zob. np. Leander przeciwko Szwecji, 26 marca 1987 roku, §§ 77 i 81-83, Seria A nr 116, oraz Khan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nr 35394/97, §§ 44-47, ETPC 2000-V) oraz gwarancji proceduralnych oferowanych przez ten organ skarżącym (zob. na zasadzie mutatis mutandis Chahal przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 15 listopada 1996 roku, §§ 152-154, Reports of Judgments and Decisions 1996-V). Ponadto nawet jeżeli pojedynczy środek odwoławczy sam w sobie nie spełnia wymogów art. 13, może je spełniać zbiór środków odwoławczych przewidzianych w prawie krajowym (zob. Rotaru przeciwko Rumunii [Wielka Izba], nr 28341/95, § 69, ETPC 2000-V).

80. Aby środek odwoławczy wymagany na mocy art. 13 był skuteczny, musi być dostępny zarówno w praktyce, jak i w prawie, w szczególności w taki sposób, aby korzystanie z niego nie było bezzasadnie utrudniane przez czyny lub zaniechania władz danego Państwa (zob. Çakıcı przeciwko Turcji [Wielka Izba], nr 23657/94, § 112, ETPC 1999-IV).

81. Co więcej, szczególną uwagę należy zwrócić na czas, w jakim rozpatrywany jest dany środek, ponieważ nie jest wykluczone, że odpowiedni charakter środka odwoławczego może zostać zaprzepaszczony zbyt długim okresem jego rozpatrywania (zob. Doran przeciwko Irlandii, nr 50389/99, § 57, ETPC 2003-X).

82. Jeżeli skarga obejmuje zarzuty, że wydalenie danej osoby mogłoby narazić ją na realne ryzyko traktowania naruszającego postanowienia art. 3 Konwencji – uwzględniając wagę, jaką Trybunał przywiązuje do tego przepisu oraz nieodwracalny charakter szkody, która może nastąpić w przypadku urzeczywistnienia się ryzyka poddania torturom lub złemu traktowaniu – skuteczność środka odwoławczego dla celów art. 13 bezwzględnie wymaga, aby skarga taka została dokładnie zbadana przez władze krajowe (zob. Shamayev i Inni przeciwko Gruzji i Rosji, nr 36378/02, § 448, ETPC 2005-III). Powinna również zostać przeprowadzona niezależna i wnikliwa ocena, czy istnieją poważne podstawy dla obaw realnego ryzyka traktowania sprzecznego z postanowieniami art. 3 (zob. Jabari, op. cit., § 50), a wszystko to powinno nastąpić w rozsądnie krótkim czasie (zob. Batı i Inni przeciwko Turcji, nr 33097/96 i 57834/00, § 136, ETPC 2004-IV). W takim przypadku do stwierdzenia skuteczności wymagane jest również, aby osoba zainteresowana miała dostęp do środka odwoławczego ze skutkiem automatycznie wstrzymującym (zob. Gebremedhin [Gaberamadhien], op. cit., § 66, oraz Hirsi Jamaa i Inni przeciwko Włochom [Wielka Izba], nr 27765/09, § 200, 23 lutego 2012 roku). Takie same zasady mają zastosowanie, jeżeli wydalenie naraża skarżącego na realne ryzyko naruszenia jego prawa do życia chronionego postanowieniami art. 2 Konwencji. Wreszcie, wymóg, aby środek odwoławczy miał skutek automatycznie wstrzymujący, został potwierdzony w odniesieniu do zarzutów wniesionych w oparciu o art. 4 Protokołu nr 4 (zob. Čonka, op. cit., oraz Hirsi Jamaa i Inni, op. cit., § 206).

83. Z drugiej strony, w przypadku wydaleń kwestionowanych w oparciu o domniemaną ingerencję w prawo do życia prywatnego i rodzinnego środek odwoławczy nie musi mieć skutku automatycznie wstrzymującego, aby mógł być uznany za skuteczny. Niemniej w kwestiach związanych z imigracją, w których istnieje prawdopodobieństwo, że wydalenie może ingerować w prawo cudzoziemca do poszanowania jego życia prywatnego i rodzinnego, art. 13 w związku z art. 8 Konwencji wymaga, aby Państwa dały takiej osobie możliwość skutecznego zakwestionowania nakazu deportacji lub odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt, a także uzyskania zbadania istotnych dla sprawy kwestii z zachowaniem wystarczających gwarancji proceduralnych i w sposób wnikliwy, na właściwym forum krajowym, które oferuje odpowiednią niezależność i bezstronność (zob. M. i Inni przeciwko Bułgarii, nr 41416/08, §§ 122-132, 26 czerwca 2011 roku, oraz na zasadzie mutatis mutandis Al-Nashif przeciwko Bułgarii, nr 50963/99, § 133, 20 czerwca 2002 roku).

(b) Zastosowanie powyższych zasad do obecnej sprawy

84. Trybunał zauważa, że przedmiotowe pytanie dotyczy skuteczności środków odwoławczych wykorzystanych przez skarżącego w Gujanie Francuskiej w chwili wydalenia na potrzeby poparcia skargi na podstawie art. 8 Konwencji. W odniesieniu do tej kwestii Trybunał dostrzega konieczność przypomnienia, że w przypadku spraw dotyczących imigracji, takich jak sprawa skarżącego, jedynym zadaniem Trybunału – zgodnie z zasadą subsydiarności – jest dokonanie oceny skuteczności procedur krajowych oraz zapewnienie, że respektują one prawa człowieka (zob. na zasadzie mutatis mutandis M.S.S. przeciwko Belgii i Grecji [Wielka Izba], nr 30696/09, §§ 286-287, ETPC 2011, oraz I.M. przeciwko Francji, nr 9152/09, § 136, 2 lutego 2012 roku).

85. Trybunał powtarza również, że art. 13 Konwencji nie wymaga konkretnej formy środka odwoławczego, a Układające się Państwa korzystają w tym zakresie z pewnego marginesu oceny (zob. Vilvarajah i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 30 października 1991 roku, § 122, Seria A nr 215, oraz m.in. G.H.H. i Inni przeciwko Turcji, nr 43258/98, § 36, ETPC 2000-VIII).

86. W niniejszej sprawie skarżący skorzystał ze środków odwoławczych przysługujących mu przed jego wydaleniem w ramach systemu funkcjonującego w Gujanie Francuskiej: złożył w sądzie administracyjnym wniosek o sądową kontrolę nakazu wydalenia oraz pilny wniosek o wstrzymanie wykonania wspomnianego nakazu. Następnie skarżący w tym samym sądzie złożył również pilny wniosek o ochronę wolności podstawowej.

87. Trybunał musi więc stwierdzić, czy skarżący miał możliwość skorzystania ze skutecznej ochrony przeciwko wykonaniu nakazu wydalenia, wobec którego istnieje domniemanie, że był niezgodny z art. 8.

88. W pierwszej kolejności Trybunał musi ustalić chronologię wydarzeń w niniejszej sprawie: skarżącego aresztowano 25 stycznia 2007 roku rano, po czym wydano nakaz jego wydalenia i umieszczono go w areszcie administracyjnym o godzinie 10:00 tego samego dnia. O godzinie 16:00 dnia następnego skarżący został deportowany. Wydalono go więc z Gujany Francuskiej przed upływem trzydziestu sześciu godzin od aresztowania.

Trybunał, tak jak skarżący, zauważa, że uzasadnienie przedstawione w nakazie wydalenia wydanym przez prefekta Gujany Francuskiej było zwięzłe i stereotypowe (zob. paragraf 17 powyżej). Trybunał zwraca również uwagę na fakt, że zawiadomienie o wydaniu nakazu zostało doręczone skarżącemu natychmiast po aresztowaniu. Wydaje się, że informacje te wskazują na pobieżny sposób rozpatrzenia sytuacji skarżącego przez władze.

89. Ponadto Trybunał zauważa, że strony nie zgadzają się co do przyczyny wydania nakazu wydalenia skarżącego. Według Rządu nielegalny charakter sytuacji prawnej skarżącego w Gujanie Francuskiej wynikał z jego zaniedbania, ponieważ nie podjął on kroków w celu uregulowania swojego statusu administracyjnego. Skarżący utrzymuje zaś, że nie minął wówczas jeszcze rok od jego osiemnastych urodzin, był on więc wciąż uprawniony do uregulowania swojej sytuacji prawnej, w każdym zaś razie był chroniony przed wszelkiego rodzaju wydaleniem z terytorium francuskiego.

90. Trybunał zauważa, że – zgodnie z tym, co utrzymywał skarżący, kiedy po raz pierwszy odwołał się do sądu krajowego (zob. paragraf 18 powyżej) – prawo francuskie chroniło skarżącego przed wszelką formą wydalenia bez względu na przyczynę nieuregulowania jego sytuacji prawnej w chwili aresztowania (zob. art. L. 511-4 CESEDA). Do takiego wniosku doszedł Sąd Administracyjny w Kajennie, który po przeanalizowaniu dowodów dostarczonych na początku przez skarżącego uznał nakaz wydalenia za niezgodny z prawem (zob. paragraf 23 powyżej).

91. Jest więc jasne, że przed 26 stycznia 2007 roku władze francuskie dysponowały dowodem, że wydalenie skarżącego nie jest zgodne z prawem i może stanowić bezprawną ingerencje w jego prawa w świetle art. 8 § 2 Konwencji (zob. paragraf 18 powyżej). Podobnie jak Izba, Wielka Izba uznaje więc, że w chwili wydalenia skarżącego do Brazylii powstała poważna wątpliwość dotycząca zgodności tego wydalenia z postanowieniami art. 8 Konwencji, a także, że w rozumieniu art. 13 Konwencji skarżący złożył „możliwą do uzasadnienia” skargę ( “arguable” complaint) dotyczącą tej kwestii (zob. paragraf 53 powyżej).

92. Przechodząc następnie do dostępnych dla skarżącego możliwości zakwestionowania decyzji o wydaleniu go, Trybunał stwierdza, że z pomocą CIMADE skarżący był w stanie złożyć wniosek do Sądu Administracyjnego w Kajennie. W opinii Trybunału sąd, do którego wniosek został złożony, spełniał kryteria niezależności, bezstronności i właściwości wymagane do rozpatrywania zarzutów na mocy art. 8.

93. Trybunał przypomina jednak – bez uszczerbku dla kwestii wstrzymującego charakteru środków odwoławczych – że aby środek odwoławczy był skuteczny i aby uniknąć ryzyka arbitralnej decyzji, musi mieć miejsce rzeczywista interwencja sądu lub „organu krajowego”.

94. W obecnej sprawie kwestii przedłożonych właściwemu „organowi krajowemu” nie można uznać za szczególnie skomplikowane. Trybunał pragnie zaznaczyć, że wnioski złożone przez skarżącego zawierały jasno przedstawione uzasadnienie prawne. Kwestionując zasadność nakazu wydalenia, skarżący utrzymywał, że nakaz ten naruszał postanowienia Konwencji i był nielegalny w świetle prawa francuskiego. Skarżący odwołał się m.in. do art. L. 511-4 Kodeksu ws. wjazdu i pobytu cudzoziemców oraz prawa azylu (CESEDA) i szczegółowo udowodnił, że przez większość swojego prywatnego i rodzinnego życia mieszkał w Gujanie Francuskiej (zob. paragraf 18 powyżej), wskazując tym samym, że jego sprawa była wystarczająco oparta na argumentach merytorycznych, aby zasłużyć na właściwe rozpatrzenie (zob. na zasadzie mutatis mutandis I.M. przeciwko Francji, op. cit., § 155).

Ponadto i przede wszystkim Trybunał jest zobowiązany do zaznaczenia, że po złożeniu wniosku do sądu administracyjnego w dniu 26 stycznia 2007 roku2 o godz. 15:11, skarżący został deportowany do Brazylii o godz. 16:00 tego samego dnia. W opinii Trybunału, tak krótki okres wyklucza wszelką możliwość, aby sąd należycie rozpatrzył okoliczności i argumenty prawne potwierdzające lub wykluczające naruszenie art. 8 Konwencji przez wykonanie nakazu wydalenia.

W rezultacie, w momencie gdy skarżący był deportowany, nie zostały skutecznie rozpatrzone przez organ krajowy złożone przez niego wnioski ani okoliczności dotyczące jego życia prywatnego i rodzinnego. Mając na uwadze w szczególności chronologię faktów w niniejszej sprawie, Trybunał musi odnotować, że nie przeprowadzono żadnej sądowej oceny treści dokumentów złożonych przez skarżącego ani jego pilnego wniosku o zarządzenie środków tymczasowych.

95. Podczas gdy postępowanie wszczęte w trybie pilnym teoretycznie mogłoby dać sądowi szansę na przeanalizowanie argumentacji skarżącego i, jeżeli zaszłaby taka potrzeba, wstrzymanie wykonania nakazu wydalenia, taki obrót wydarzeń został uniemożliwiony ze względu na zbyt krótki czas między złożeniem wniosku do sądu a wykonaniem nakazu wydalenia. W rzeczywistości sędzia rozpatrujący pilny wniosek mógł jedynie stwierdzić jego bezcelowość. Skarżący został więc deportowany jedynie na podstawie decyzji organu administracyjnego.

Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, Trybunał uważa, że z powodu pośpiechu, z jakim wykonano nakaz wydalenia, dostępne środki odwoławcze stały się nieskuteczne w praktyce i w rezultacie niedostępne. Choć Trybunał zdaje sobie sprawę z wagi szybkiego dostępu do środka odwoławczego, szybkość nie może być taka, by stanowiła przeszkodę lub skutkowała nieuzasadnionym utrudnieniem w korzystaniu z takiego środka, ani też nie może mieć ona pierwszeństwa przed skutecznością środka w praktyce.

96. W świetle powyższych rozważań Trybunał stwierdza, że sposób w jaki przeprowadzono wydalenie skarżącego, był niesłychanie szybki, wręcz niedbały. W takich okolicznościach nie było możliwe, aby przed wydaleniem skarżącego zgodność z prawem nakazu jego wydalenia została wystarczająco wnikliwie oceniona przez organ krajowy zapewniający wymagane gwarancje proceduralne (zob. paragraf 79 powyżej).

97. W odniesieniu do lokalizacji geograficznej Gujany Francuskiej oraz dużej presji związanej z imigracją do tego kraju Rząd uznał, że czynniki te usprawiedliwiają odstąpienie od zwykłych przepisów oraz sposób, w jaki wyjątek ten jest stosowany na miejscu. Mając na uwadze okoliczności rozpatrywanej sprawy, Trybunał nie może przychylić się do powyższego punktu widzenia. Trybunał zdaje sobie sprawę z konieczności zwalczania przez Państwa nielegalnej imigracji i potrzeby dysponowania przez nie odpowiednimi do tego środkami, przy jednoczesnym organizowaniu przez nie środków odwoławczych w taki sposób, aby uwzględniały one pewne krajowe ograniczenia i sytuacje.

Choć jednak Państwa korzystają z pewnej swobody w zakresie sposobu, w jaki spełniają zobowiązania nałożone na nie na mocy wspomnianego art. 13 Konwencji, swoboda ta nie może prowadzić do sytuacji takiej, jak w przedmiotowej sprawie, w której skarżącemu odmówiono możliwości skorzystania w praktyce z minimalnych zabezpieczeń proceduralnych niezbędnych, aby ochronić go przed arbitralnym wydaleniem.

98. Wreszcie, w odniesieniu do ryzyka przeciążenia sądów i negatywnego wpływu na właściwe zarządzanie wymiarem sprawiedliwości w Gujanie Francuskiej Trybunał przypomina, że podobnie jak art. 6 Konwencji, art. 13 nakłada na Układające się Państwa obowiązek zorganizowania ich wymiaru sprawiedliwości w taki sposób, aby ich sądy mogły spełniać zawarte w nim wymagania. W tym kontekście należy szczególnie podkreślić znaczenie art. 13 dla zachowania subsydiarnego charakteru systemu przewidzianego w Konwencji (zob. na zasadzie mutatis mutandis Kudła, op. cit., § 152, oraz Čonka, op. cit., § 84).

99. W świetle wszystkich powyższych rozważań Trybunał uznaje, że skarżący w praktyce nie miał dostępu do skutecznych środków odwoławczych w odniesieniu do skargi na mocy art. 8 Konwencji w momencie, kiedy miał być deportowany. Faktu tego nie naprawiło późniejsze wydanie mu pozwolenia na pobyt.

100. Trybunał musi więc odrzucić zarzut wstępny Rządu, który utrzymywał, że skarżący nie może być dłużej uważany za „ofiarę” w rozumieniu art. 34 Konwencji, oraz stwierdza, że miało miejsce naruszenie art. 13 w związku z art. 8 Konwencji.

III. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

101. Art. 41 Konwencji stanowi, co następuje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala na tylko częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

102. Skarżący ubiegał się o 32.000 euro (EUR) z tytułu szkody majątkowej, tłumacząc, że suma ta pokryłaby koszt mieszkania w Brazylii przez siedem miesięcy i nielegalnego powrotu do Gujany Francuskiej. Ujął w niej również odszkodowanie za fakt, że kiedy był deportowany, nie mógł uczęszczać na kurs, który miał przejść w ramach nadzoru sądowego, a także za brak możliwości podjęcia pracy do czasu otrzymania zezwolenia na pobyt „ze względów związanych z życiem prywatnym i rodzinnym”.

103. Skarżący ubiegał się również o 10.000 EUR zadośćuczynienia za poniesione szkody niematerialne.

104. Rząd uznał powyższe kwoty za zdecydowanie wygórowane. W odniesieniu do szkody majątkowej Rząd zauważył, że domniemane naruszenie dotyczyło wydalenia skarżącego do Brazylii, nie zaś wydanego mu zezwolenia na pobyt. W związku z powyższym Rząd uznał, że nie ma związku między faktem, że skarżący nie mógł pracować a domniemanym naruszeniem Konwencji. Rząd wyjaśnił, że w przedmiotowym czasie skarżący nie był zatrudniony ani nie szukał pracy.

105. W kwestii domniemanych szkód niematerialnych Rząd stwierdził, że stwierdzenie naruszenia samo w sobie powinno stanowić wystarczające i właściwe zadośćuczynienie.

106. Trybunał nie widzi związku przyczynowo-skutkowego między stwierdzonym naruszeniem a rzekomo poniesioną szkodą majątkową, dlatego odrzuca przedmiotowe roszczenie.

107. Trybunał niemniej uważa, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy skarżący musiał odczuwać realne cierpienie i niepewność, których nie da się zrekompensować wyłącznie poprzez stwierdzenie naruszenia. W rezultacie, orzekając w oparciu o zasadę słuszności, zgodnie z art. 41 Trybunał przyznaje skarżącemu 3.000 EUR w charakterze zadośćuczynienia za poniesione szkody niematerialne.

B. Koszty i wydatki

108. Skarżący ubiegał się o 2.500 EUR tytułem kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi. Nie przedłożył jednak żadnych dokumentów na poparcie powyższego roszczenia. W odniesieniu do postępowania przed Trybunałem pełnomocnik skarżącego zauważył, że jego klient żył bez dochodów i możliwości podjęcia pracy do 2009 roku. Dlatego wspomniany pełnomocnik opłacił za niego zaliczkę na rzecz kosztów i rachunków oraz sporządził odpowiednie faktury – jedną za postępowanie przed Izbą i jedną za postępowanie przed Wielką Izbą. Złożył on w Trybunale obie faktury i każda z nich przedstawiała wstępny szczegółowy wykaz wydatków. Pierwsza faktura opiewała na 14.960 EUR, a druga na 7.120 EUR, co łącznie dawało 22.080 EUR. Skarżący wyjaśnił ponadto, że przyznano mu pomoc prawną na potrzeby postępowania przed Trybunałem.

109. Rząd uznał powyższe kwoty za nieproporcjonalne. W odniesieniu do postępowania przed sądami krajowymi stwierdził, że wnioskowane kwoty nie odpowiadają kryteriom wyznaczonym w orzecznictwie Trybunału. W kwestii kosztów i wydatków w postępowaniu przed Trybunałem Rząd stwierdził, że 3.000 EUR stanowi rozsądną kwotę na pokrycie poniesionych kosztów, pomniejszone o już otrzymaną pomoc prawną.

110. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału kwota na pokrycie kosztów i wydatków może zostać przyznana jedynie, jeżeli zostały one faktycznie poniesione przez skarżącego i były konieczne, a ich wysokość jest rozsądna. W przypadku niniejszej sprawy Trybunał odrzuca żądanie zwrotu kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi, ponieważ nie przedłożono żadnych rachunków.

111. W odniesieniu do sytuacji skarżącego – najpierw po wydaleniu do Brazylii, a następnie w czasie, kiedy nie miał zezwolenia na pobyt i w rezultacie nie mógł pracować w Gujanie Francuskiej do 2009 roku – Trybunał nie ma wątpliwości, że nie miał on we wspomnianych okresach środków do życia. Trybunał uważa, że w zaistniałych okolicznościach skarżącemu powinna zostać przyzna kwota na pokrycie rachunków opłaconych przez jego pełnomocnika. Przyznając tę sumę, należałoby jednak uwzględnić fakt, że Trybunał stwierdził naruszenie Konwencji jedynie w przypadku jednego z zarzutów skarżącego, konkretnie zarzutu na podstawie łącznie art. 13 i 8 Konwencji. Na mocy art. 41 Konwencji zwrócone mogą zostać jedynie koszty i wydatki w rozsądnej kwocie, które zostały faktycznie poniesione przez skarżącego i były konieczne, aby Trybunał stwierdził naruszenie Konwencji. Trybunał oddala więc pozostałą część żądania zwrotu kosztów i wydatków (zob. na zasadzie mutatis mutandis I.M. przeciwko Francji, op. cit., § 171).

112. Mając na uwadze powyższe rozważania oraz zapoznawszy się z posiadanymi dokumentami, Trybunał za rozsądne uważa przyznanie skarżącemu kwoty 12.000 EUR za koszty i wydatki poniesione tytułem postępowania przed Trybunałem. W kwestii pomocy prawnej Trybunał zauważa, że choć na początku skarżący ubiegał się o pomoc prawną, nie dopełnił on wymaganych formalności. W rezultacie, ponieważ nie wypłacono pomocy prawnej na potrzeby postępowania przed Trybunałem, nie ma potrzeby dokonania odpowiedniego potrącenia.

C. Odsetki za zwłokę

113. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

W ZWIĄZKU Z POWYŻSZYM TRYBUNAŁ JEDNOMYŚLNIE

1. Dołącza do przedmiotu sprawy zarzut wstępny Rządu dotyczący skargi na mocy art. 13 Konwencji w związku z art. 8 i oddala go;

2. Orzeka, że doszło do naruszenia art. 13 w związku z art. 8 Konwencji;

3. Orzeka, że

(a) pozwane Państwo wypłaci skarżącemu przed upływem trzech miesięcy następujące kwoty:

(i) 3.000 EUR (trzy tysiące euro) oraz wszelkie podatki, które mogą zostać naliczone, tytułem zadośćuczynienia za szkody niematerialne;

(ii) 12.000 EUR (dwanaście tysięcy euro) oraz wszelkie podatki, które mogą zostać naliczone, tytułem poniesionych kosztów i wydatków;

(b) że od momentu upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, należne będą odsetki zwykłe od określonych powyżej kwot, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

4. Oddala pozostałą część żądania skarżącego w zakresie słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i francuskim, i ogłoszono na rozprawie w Pałacu Praw Człowieka w Strasburgu, dnia 13 grudnia 2012 r.

Michael O’Boyle Nicolas Bratza
Zastępca Kanclerza Przewodniczący

Zgodnie z treścią art. 45 § 2 Konwencji oraz art. 74 § 2 Regulaminu Trybunału, do niniejszego wyroku załączone zostały następujące zdania odrębne:

(a) zgodne z wyrokiem zdanie odrębne Sędzi Kalaydjievej;

(b) zgodna z wyrokiem zdanie odrębne Sędziego Pinto de Albuquerque, do której przyłączył się Sędzia Vučinić.

N.B.
M.O’B.

ZGODNE Z WYROKIEM ZDANIE ODRĘBNE
SĘDZI KALAYDJIEVEJ

[zdanie odrębne pominięt o ]

ZGODNE Z WYROKIEM ZDANIE ODRĘBNE SĘDZIEGO PINTO DE ALBUQUERQUE, DO KTÓREGO PRZYŁĄCZYŁ SIĘ SĘDZIA VUČINIĆ

[zdanie odrębne pominięto]

1 Źródło: Nota informacyjna na temat orzecznictwa Trybunału nr 158, grudzień 2012 ( Information Note on the Court’s case-law No. 158, December 2012)

2. Sprostowanie z dnia 18 grudnia 2012 roku: w tekście napisano: „26 stycznia 2011”.