Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

dn. 9 kwietnia 2013 r.

PRAWOMOCNY

09/07/2013

Wyrok stał się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji. Wyrok ten podlega korekcie wydawniczej przed jej opublikowaniem w ostatecznej wersji.

W sprawie Mehmet Şentürk i Bekir Şentürk p. Turcji,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (druga sekcja), jako izba składająca się z następujących sędziów :

Guido Raimondi, przewodniczący,
Danutė Jočienė,
Peer Lorenzen,
András Sajó,
Işıl Karakaş,
Nebojša Vučinić,
Helen Keller,
oraz Stanley Naismith, kanclerz sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 marca 2013 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu :

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr13423/09) wniesionej w dniu 17 lutego 2009 roku przeciwko Republice Tureckiej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez Panów Mehmeta Şentürk i Bekira Şentürk („skarżący”).

2. Skarżący, korzystający z pomocy prawnej, byli reprezentowani przez mecenasów S. Cengiz i H. Ç. Akbulut, adwokatów praktykujących w Izmirze. Rząd turecki (« Rząd ») był reprezentowany przez jego agenta.

3. Skarżący zarzucili przede wszystkim materialne i proceduralne naruszenie artykułu 2 Konwencji z powodu śmierci ich ciężarnej matki i żony oraz dziecka, które nosiła. Podnieśli moralne cierpienia spowodowane tą śmiercią, jak również cierpienia doznane przez zmarłą w czasie, gdy nie udzielono jej pomocy medycznej (artykuł 3 Konwencji). Skarżyli się również na przewlekłość postępowania (artykuł 6 Konwencji) oraz na brak skutecznego środka odwoławczego (artykuł 13). Przywołali również artykuł 1 Protokołu nr 1.

4. W dniu 8 lipca 2010 roku podjęto decyzję o powiadomieniu Rządu o wpłynięciu skargi. Na mocy artykułu 29 § 1 Konwencji przyjęto, że sprawa zostanie rozpatrzona w tym samym czasie zarówno, co do dopuszczalności jak i co do meritum.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodzili się odpowiednio w 1966 i 1993 roku i zamieszkują w Bayraklı/İzmir.

A. Okoliczności zgonu Menekşe Şentürk

6. W sobotę 11 marca 2000 roku, około 10.30, Pani Menekşe Şentürk, małżonka Mehmet Şentürk(„pierwszy skarżący”)i matka Bekir Şentürk, będąca w 34 tygodniu ciąży udała się wraz z mężem do państwowego szpitala Karşıyaka z powodu odczuwanych przez nią bólów.W szpitalu została zbadana przez położną G.E., która stwierdziła, że p.Şentürk nie będzie jeszcze rodzić i w związku z tym nie ma powodu wzywać dyżurnego lekarza.

7. Pierwszy ze skarżących zawiózł więc żonę do szpitala państwowego Nevval Salih Alsancak İşgörend w Izmirze, gdzie dojechali około godz. 11.00-11.30. W szpitalu p.Şentürk została zbadana przez położną A.Y, która stwierdziwszy, że akcja porodowa jeszcze się nie rozpoczęła nie wezwała lekarza dyżurnego w celu badania.

8. Ponieważ bóle u żony utrzymywały się, pierwszy skarżący zawiózł żonę do szpitala klinicznego w Atatürk, do którego dojechali ok. godz. 14.00. Pani Şentürk została zbadana przez doktora F.B. lekarza internistę z oddziału ratunkowego, a następnie została przeniesiona na oddział urologii, gdzie zbadał ją lekarz urolog Ӧ.Ç. Lekarz zdiagnozował kolkę nerkową, przepisał lekarstwa, zdecydował o podaniu środka przeciwbólowego oraz zalecił konsultację po porodzie.

9. Ponieważ po powrocie do domu bóle żony pierwszego skarżącego nie zmniejszyły się, wieczorem tego samego dnia postanowił zawieźć ją do szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege. Na miejscu została najpierw zbadana przez doktora S.A.A., lekarza z oddziału ratunkowego, a następnie przewieziona na oddział ginekologiczno-położniczy, gdzie zajął się nią zespół medyczny, który po wykonaniu badania USG stwierdził, że dziecko jest martwe, oraz że należy ją natychmiast operować w celu usunięcia płodu. Powiedziano im jednak, że hospitalizacja i zabieg chirurgiczny są odpłatne, oraz że należy wpłacić zaliczkę w wysokości 600 do 700 milionów lirów tureckich na fundusz obrotowy szpitala. Ponieważ pierwszy skarżący nie miał żądanej kwoty, jego żona nie mogła być przyjęta do szpitala.

Doktor S.A.A., lekarz ze szpitalnego oddziału ratunkowego, zorganizował transport żony pierwszego skarżącego prywatną karetką bez personelu medycznego do szpitala ginekologiczno-położniczego w Izmirze.

10. W czasie przejazdu karetką, około godz. 23.00, pani Şentürk zmarła.

B. Postępowanie wyjaśniające wszczęte przez Ministerstwo Zdrowia

11. W okresie od 26 października 2000 roku do 23 listopada 2000 roku komisja wyjaśniająca przy Ministerstwie Zdrowia przeprowadziła postępowanie w sprawie okoliczności tego zgonu. Zostali przesłuchani: pierwszy skarżący, osoby, które towarzyszyły zmarłej w szpitalu, członkowie personelu medycznego (położne, lekarze) kilku szpitali, w których znalazła się zmarła oraz kierowca karetki, który przewiózł zmarłą do szpitala ginekologiczno-położniczego w Izmirze.

12. W dniu 30 października 2000 roku złożyły wyjaśnienia dwie położne pracujące w ośrodku medycznym w Karşıyaka, w którym była prowadzona ciąża Menekşe Şentürk. Z ich wyjaśnień wynikało, że pani Şentürk przyszła w dniu 3 marca 2000 roku na badanie kontrolne, w czasie którego nie można było wyczuć bicia serca dziecka, tak, że położne zaleciły jej jak najszybsze udanie się do szpitala w celu wykonania badania ultrasonograficznego.

13. W dniu 31 października 2000 roku przyjęto wyjaśnienia G.E. położnej ze szpitala państwowego w Karşıyaka, która badała panią Şentürk. W protokole z wyjaśnień napisano, że położna słyszała bicie serca dziecka, oraz że w czasie badania matki dziecko żyło. Dodała, że słyszała bicie serca dziecka w czasie badania dopplerowskiego, w czasie którego nie można nie usłyszeć dźwięku, a urządzenie to przekazuje informacje o liczbie uderzeń serca na minutę. Uznawszy stan Menekşe Şentürk za prawidłowy uznała, że wykonanie badanie USG nie jest konieczne, podobnie jak zbadanie pacjentki przez lekarza dyżurnego.

14. W dniu 1 listopada 2000 roku złożyła wyjaśnienia A.Y. położna ze szpitala państwowego w Nevval Salih Alsancak İşgören, która w szczególności oświadczyła, że w czasie badania matki słyszała bicie serca dziecka i, że wtedy żyło, a także ponieważ nie stwierdziła żadnych komplikacji nie wezwała będącego na dyżurze ginekologa.

15. W dniu 9 listopada 2000 roku złożyli wyjaśnienia T.K., S.A. oraz Ö.Ö., lekarze z oddziału ginekologiczno-położniczego szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege, którzy oświadczyli, że poinformowali pacjentkę o konieczności dokonania cesarskiego cięcia w celu wyjęcia dziecka. Zaprzeczyli, że powiedzieli pacjentce i jej mężowi, że muszą zapłacić 600 lub 700 milionów lirów tureckich na rzecz funduszu obrotowego i oświadczyli, że nie wiedzą kto mógł to zrobić. Potwierdzili również, że zapoznali ze stanem pacjentki lekarza dyżurnego S.Ӧ., który jej nie badał, ale ją widział i dysponował wszystkimi dotyczącymi jej informacjami. Nadto, każdy z nich między innymi oświadczył:

« (...) wytłumaczono mężowi pacjentki, że dziecko nie żyje i, że trzeba je wyjąć za pomocą cesarskiego cięcia. (...) Nigdy nie powiedziałem pacjentce, że musi zapłacić za tę operację 600-700 milionów lirów tureckich (...) Nie wiem kto to powiedział (...) Podpis złożony pod informacją, że nie zgadza się na hospitalizację należy do pacjentki Menekşe Şentürk (...) Nigdy nie powiedziałem pacjentce, ani jej bliskiej osobie, że jeżeli nie wpłacą pieniędzy (...) nie będziemy mogli jej operować (...). To pacjentka odmówiła hospitalizacji, powiedziała, że nie może wpłacić tej kwoty i podpisała dokumenty. Mąż zabrał pacjentkę mówiąc, że nie może ponieść takiego kosztu, że odmawia przyjęcia jej do szpitala, i że zawiezie ją do szpitala położniczego w Konak(...) Jako zespół, ja i moi koledzy wytłumaczyliśmy (...) mężowi, że należy absolutnie wyjąć dziecko oraz, że nie powinien zabierać pacjentki, ale nie udało sięnam go przekonać (...) »

S.Ö., lekarz ginekolog położnik ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege, będący lekarzem dyżurnym w dniu wydarzeń, przesłuchany w dniu jak powyżej, oświadczył, że T.K. poinformował go o stanie pacjentki oraz, że zalecał hospitalizację. Stwierdził, że nie spotkał się z mężem pacjentki, nie mówił mu o wpłacie pieniędzy na fundusz obrotowy oraz, że został poinformowany przez zespół, który badał pacjentkę, że jest zalecane umieszczenie pacjentki w szpitalu, lecz jej mąż odmówił hospitalizacji.

16. W dniu 23 listopada 2000 roku komisja biegłych z zakresu medycyny sporządziła sprawozdanie, w którym zawarto następujące wnioski :

„ 1. Pielęgniarka G.E. osłuchała Menekşe Şentürk i stwierdziła, że jej stan nie wymagał wezwania lekarza dyżurującego. Choć należało to uczynić, pielęgniarka nie widziała takiej konieczności. W podobnych przypadkach zasadą jest, że chory jest poddany badaniu przez lekarza, ponieważ pielęgniarka nie ma [wystarczającej] wiedzy, żeby ocenić powagę sytuacji. Pielęgniarka powinna wzywać lekarza specjalistę do każdego nowoprzybyłego pacjenta.

2. Położna i pielęgniarka A.Y. nie miały wystarczającej wiedzy, żeby stwierdzić w jakim [stanie] jest pacjentka. Powinna ona być zbadana przez specjalistę. W celu wydania prawidłowej diagnozy, wszyscy pacjenci zgłaszający się do polikliniki powinni by zbadani przez specjalistę.

F.B. lekarz dyżurny z oddziału ratunkowego powinien poprosić o konsultację KHD1. Jedynie lekarz, który zbadałby pacjentkę w tej właśnie chwili mógłby ocenić czy objawy wskazują na komplikację przebiegu ciąży.

Dyżurny lekarz urolog Ö.Ç., zbadał pacjentkę jedynie pod kątem urologicznym. A (...) powinien przeprowadzić badanie ogólne oraz poprosić o konsultację KHD. Jedynie lekarz, który zbadałby pacjentkę w tej właśnie chwili mógłby ocenić czy objawy wskazują na komplikację przebiegu ciąży.

3. Wobec objawów klinicznych pacjentki, dyżurni lekarze specjaliści ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege powinni byli nalegać by została ona hospitalizowana.

4. Obecność personelu medycznego w karetce w rezultacie nic by nie zmieniła.

Wobec informacji jakimi komisja obecnie dysponuje, nie można określić rzeczywistych przyczyn zgonu. [Będzie to możliwe] ostateczniepo przeprowadzeniu sekcji zwłok, której wyniki pozwolą ostatecznie ustalić [ewentualną] odpowiedzialność za zaniedbania wyżej wymienionego personelu (...)

Przyczyny śmierci : 1. Pęknięcie macicy. 2. Zator mezodermy. 3. Oddzielenie łożyska. 4. Małe prawdopodobieństwo nasilonego stanu przedrzucawkowego”.

17. W dniu 24 listopada 2000 roku, wobec sprawozdania biegłych, jak również zeznań stron, których sprawa dotyczyła, główny inspektor Ministerstwa Zdrowia sporządził sprawozdanie, w którym stwierdził, że położne G.E. oraz A.Y., pracujące w szpitalu państwowym w Karşıyaka i w szpitalu państwowym Nevval Salih Alsancak İşgören, dopuściły się uchybienia w obowiązkach wynikających z pełnionych przez nie funkcji odsyłając pacjentkę do domu, pomimo utrzymywania się bólów i bez uprzedniego jej zbadania przez lekarza dyżurnego. Uznał również, że lekarze F.B. i Ӧ.Ç., którzy pracowali w szpitalu klinicznym Atatürk dopuścili się uchybienia w obowiązkach wynikających z pełnionych przez nich funkcji nie prosząc o konsultację lekarza ginekologa-położnika oraz nie kierując pacjentki na badania w tym zakresie. Ponadto stwierdzono, że sprawozdanie zostało sporządzone z uwzględnieniem kwestii odpowiedzialności T.K., H.V. S.A i Ӧ.Ӧ. - lekarzy z oddziału ginekologiczno-położniczego Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege - wobec czego nie jest konieczne ponowne wypowiadanie się na ten temat. Główny inspektor doszedł do tych samych wniosków w kwestii odpowiedzialności pozwanego transportu sanitarnego, ponieważ przekazano w tej sprawie oddzielne sprawozdanie do regionalnej dyrekcji zdrowia w Izmirze.

Jednak w sprawozdaniu z postępowania wyjaśniającego wspomniano, że lekarze T.K., H.V. S.A i Ӧ.Ӧ uchybili swoim obowiązkom i w ten sposób poprzez zaniedbanie, brak ostrożności i doświadczenia spowodowali śmierć Menekşe Şentürk. Na zakończenie komisja uznała, że doktor S.A.A. ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege nie popełnił błędu przenosząc zmarłą na oddział ginekologiczno-położniczy.

Niektóre stwierdzenia zawarte w sprawozdaniu z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego w przedmiocie wydarzeń mających miejsce w szpitalu Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege brzmią następująco :

« Po przeprowadzeniu badania w szpitalnym oddziale ratunkowym (...), Menekşe Şentürk została przeniesiona na oddział ginekologiczno-położniczy (...) Menekşe Şentürk, pacjentka w 34 tygodniu ciąży została zbadana przez zespół dyżurny oddziału położniczego. W czasie wykonanego przez zespół badania ultrasonograficznego (...)bicie serca dziecka nie było wyczuwalne i stwierdzono, że dziecko nie żyje(…) Bliscy pacjentki [zostali poinformowani], że należy wyjąć dziecko dla zdrowia matki (...) Jednak bliscy pacjentki oświadczyli, że nie mają środków na pokrycie kosztów szpitala, (...) dyżurujący zespół nie przyjął pacjentki do szpitala i przeniósł ją, w tym stanie, do szpitala ginekologiczno-położniczego w Izmirze, po uzyskaniu jej podpisu na dokumencie stwierdzającym, że odmawia przyjęcia do szpitala (...) A gdy, zgodnie z prawem, powinni się zająć kwestiami dotyczącymi kosztów po przyjęciu pacjentki do szpitala, po jej zbadaniu i [wydaniu] diagnozy, lekarze dopuścili się uchybienia w ich obowiązkach przenosząc ją bez przeprowadzenia leczenia [kiedy] sytuacja była nagła, bóle się utrzymywały i w ten sposób spowodowali, że pacjentka zmarła.

Sprawozdanie z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego zawiera szereg zeznań. Niektóre z nich brzmią jak następuje:

« Zeznanie Mehmeta Şentürk :(...) W sobotę 11 marca 2000 roku, około godz.10.00 zawiozłem moją żonę (...) będącą w ósmym tygodniu ciąży do szpitalnego oddziału ratunkowego Karşıyaka z powodu silnych bólów. Była z nami N.S. nasza sąsiadka (...) W szpitalu państwowym Karşıyaka zbadano moją żonę (...) powiedzieli, że nic nie mogą zrobići że aparat do ultrasonografii jest wyłączony(...) i że lepiej by było gdybym [ją] zawiózł do szpitala państwowego w Alsancak(...) Około godz. 11.15przywiozłem moją żonę do szpitala państwowego w Alsancak. W szpitalu kierujący szpitalnym oddziałem ratunkowym(...) powiedzieli mi, że brakuje im personelu i że aparat do wykonywania ultrasonografii jestwyłączony(...) więc pracownicy szpitala powiedzieli mi, żebym [ją] zawiózł do innego szpitala. W związku z tym, zabrałem moją żonę do szpitala klinicznego Atatürk Yeşilyurt (...) Około południa poszedłem z nią na oddział położniczy (...) Lekarz mi powiedział, żebym ją zaprowadził na oddział urologiczny (...) Zaprowadziłem ją na oddział urologiczny. Zapytali czy mamy badania urologiczne i USG nerek (...) [Moja żona] czekała trzy lub cztery godziny na noszach na oddziale ratunkowym szpitala klinicznego Atatürk. Bóle były coraz silniejsze. Poszedłem więc do ordynatora oddziału ratunkowego. Powiedziałem, że moja żona bardzo źle się czuje i poprosiłem, żeby ją zbadał lekarz z oddziału urologicznego(...) lekarz urolog przeprowadził badanie.(...) Po badaniu stwierdził: „ jest jeszcze czas do narodzin, w tej chwili nic nie możemy zrobić, niech Pan powie, żeby jej dali środek przeciwbólowy na oddziale ratunkowym i niech ją Pan zabierze” i dał mi receptę (...) Powiedziałem doktorowi, że moja żona jest w ósmym miesiącu ciąży i zapytałem czy te lekarstwa są czy nie są szkodliwe. Powiedział, że nie trzeba ich brać cały czas, a tylko wtedy, gdy ból będzie się nasilał (...) Podano jej środek przeciwbólowy, ale nie wiem jaki (...) bólesię nie zmniejszyły (...) zabrałem[żonę] do domu (...) było około 18.30 jak przyjechaliśmy do domu (...) Wieczorem, około 20.30zobaczyłem, że stan mojej żony się pogorszył i wraz z Ö.A.G. (...) zawiozłem ją do szpitala uniwersyteckiego w Ege (...) Lekarz zbadał moją żonę (...) powiedział, że dziecko nie żyje (...) Powiedziałem, żeby ratował moją żonę (...) Lekarz powiedział mi, że żeby wyjąć operacyjnie dziecko z matki muszę wpłacić 600-700 milionów lirów tureckich na fundusz obrotowy (...) Odpowiedziałem, że w tej chwili nie mam tych pieniędzy, ale żeby operowali [moją żonę], że podpiszę dokument i że zapłacę. Lekarz mi powiedział, że muszę wpłacić pieniądze (...) poprosiłem go, żeby mi powiedział co mam zrobić (...) Powiedzieli mi wtedy, żebym ją pilnie zawiózł do szpitala położniczego wKonak (...) Wezwaliśmy karetkę (...) zapytałem obecną przy tym kobietę czy [mojej żonie] nie powinien towarzyszyć ktoś z personelu medycznego.Odpowiedziała, że « nie przysłali nikogo z personelu » (...) Ruszyliśmy w drogę(...) Przyjechaliśmy do szpitala w Konak (...) personel powiedział mi, że moja żona nie żyje, (...) W szpitalach, w których byliśmy moją żoną nie zajęto się z należytą starannością. Gdyby w szpitalu państwowym w Karşıyaka, w szpitalu państwowym w Alsancak, albo w szpitalu klinicznym wAtatürk wykonano przynajmniej badanie USG, i gdyby mi powiedziano,że dziecko nie żyje, jak to się stało w ciągu dnia, mógłbym zebrać pieniądze na operację i uratować moją żonę. Nie zostałem poinformowany, że moja żona miała badanie w dniu 3 marca 2000 roku w przychodni Bayraklı, i że bicie serca nie było wyczuwalne (...) Dzień lub dwa przed 3 marca 2000 rokupowiedziała, że zwichnęła sobie kostkę na dwóch ostatnich stopniach schodów, i że się uderzyła o poręcz, (...) ale nic ją nie bolało i nie było potrzeby pójścia do lekarza (...)

ZeznanieÖ.A.G. : (...) zawieźliśmy pacjentkę na oddział ratunkowy szpitala w Ege (...). Jeden z lekarzy powiedział mi, że stan jest poważny. Powiedział, że mamy iść zapłacić 700 milionów lirów na fundusz obrotowy (...) Nie wiem jak nazywał się ten lekarz. Było około 22.00. Miałem przy sobie 150 milionów lirów. Powiedziałem lekarzowi, że mam te pieniądze i że [będę mógł] je wpłacić, w sprawie reszty [mogę] podpisać odpowiedni dokument. Powiedział, że tak się nie da, i że nie może operować. Nalegałem, żeby ją zoperował. Jeszcze raz odmówił. Zapytałem go co mam zrobić. Powiedział, żeby ją zawieźć do szpitala położniczego w Konak. Jednocześnie kazali nam pod przymusem podpisać dokument, że zabieramy pacjentkę za całkowitą jej zgodą. (...)

Zeznanie Ahmeta Y. : (...) Przywieźliśmy Menekşe Şentürk do szpitala w Ege około godz. 21.00. Od razu została przyjęta na szpitalny oddział ratunkowy. Zbadała ją kobieta lekarz (...) powiedziała nam, że dziecko nie żyje (...) Lekarz powiedziała nam, że należy pilnie wyjąć płód operacyjnie. (...) Doktor powiedziała nam, że trzeba zapłacić szpitalowi około 700 milionów, żeby operacja mogła się odbyć. Mąż pacjentki powiedział, że nie może teraz wpłacić całej kwoty, że może wpłacić część (...), i sporządzić dokument, że zapłaci później. Lekarz poszedł o tym porozmawiać z pracownikami kasy ( vezne). Pracownicy kasy powiedzieli nam, że trzeba wpłacić całość. Następnie ponownie rozmawialiśmy z lekarzem, która zbadał pacjentkę. Powiedzieliśmy, że nie możemy wpłacić pieniędzy i zapytaliśmy do co mamy robić. Powiedział nam, żeby natychmiast zabrać pacjentkę do szpitala położniczego w Konak (...)

ZeznanieS.A.A. (...) : W dniu 11 marca 2000 roku Menekşe Şentürk przyjechała na oddział ratunkowy skarżąc się na bóle brzucha (...) Przyjęłam pacjentkę (...) przystąpiłam do badania (...) wysłałam ją na oddział ginekologiczno-położniczy. Po około pół godziny po badaniu na oddziale położniczym, pacjentka wróciła na oddział ratunkowy (...) Mąż pacjentki oświadczył, że lekarze z oddziału położniczego powiedzieli mu, że dziecko jest martwe (...),i że musi być hospitalizowana. Zapytałam dlaczego jej nie zatrzymali na oddziale i wysłali znowu na oddział ratunkowy. Mąż pacjentki powiedział, że zażądali od niego pieniędzy (...) i ponieważ nie mógł zapłacić tej kwoty, chciał przewieźć żonę do szpitala położniczego w Konak. Był wtedy wstrząśnięty i poruszony. Powiedziałam mu bardzo spokojnie, że trzeba natychmiast wyjąć dziecko z brzucha matki, że [musi] zabrać i umieścić pacjentkę w szpitalu(...) [żeby] dziecko zostało wyciągnięte, bo w przeciwnym wypadku życie matki może być zagrożone (...) Mimo tego co powiedziałam, mąż napisał na karcie badania pacjentki : „Mimo zaleceń lekarzy, odmówiliśmy hospitalizacji” i podpisał ją. Nie wywierałam ma niego żadnego nacisku (...) żeby to podpisał (...) mąż pacjentki(...) powiedział mi, że lekarze z oddziału położniczego powiedzieli mu, że musi, jeśli dobrze pamiętam, zapłacić 400 milionów (…)

ZeznanieM.D. kierowcy z towarzystwa prywatnego transportu medycznego (...) W dniu 11 marca 2000 roku, około 22.30 odebrałem pacjentkę z oddziału położniczego i zawiozłem ją na oddział ratunkowy. Na miejscu powiedziałem S.T. przełożonej pielęgniarek, żeby znalazła kogoś z personelu medycznego do karetki. Powiedziała, że nie ma takiej możliwości. Potem prosiłem o to samo lekarkę z oddziału ratunkowego, która przewoziła pacjentkę. Ale również ona powiedziała, że to niemożliwe, że dziecko zmarło w brzuchu matki i że trzeba przewieźć ją natychmiast do szpitala Konak (...) Umieściłem pacjentkę w karetce (...) Mąż pacjentki znajdował się u jej boku. (...) Nie było personelu służby zdrowia w karetce (...) Przed umieszczeniem jej w karetce, przed oddziałem ratunkowym w Ege (...), pacjentka powiedziała mi, żebym jej nie zabierał (...) Było około 22.40. Kiedy przyjechaliśmy do Konak(...) zobaczyłem, że pacjentka zmarła (...) Jak już wyjaśniłem (...) brak personelu medycznego w naszej karetce (...) był spowodowany faktem, że nasza pielęgniarka zajmowała się przeniesieniem innego chorego(...) lekarze i pielęgniarka ze szpitala (...)powiedzieli nam, że pacjentka już nie żyła jak przyjechała do szpitala. Powiedzieli, że nie mają kostnicy, i że musimy ją przewieźć do kostnicy w szpitalu wEge (…)”

W zapisanych zeznaniach, czterej lekarze ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w EgeT.K., S.A., Ö.Ö. i S.Ö., zaprzeczyli, że powiedzieli skarżącemu lub zmarłej, że muszą zapłacić za wykonanie zabiegu chirurgicznego.

C. Postępowanie karne prowadzone przeciwko personelowi medycznemu

1. Postępowanie karne wszczęte przeciwko lekarzom T.K., H.V., S.A. oraz Ö.Ö.

18. W dniu 26 lutego 2001 roku, dyrekcja Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege wszczęła postępowanie wyjaśniające dotyczące lekarzy T.K., H.V., S.A. oraz Ö.Ö.

19. W dniu 10 września 2001 roku podjęto decyzję, że nie ma potrzeby prowadzić postępowania wobec tych lekarzy.

20. W dniu 26 sierpnia 2002 roku, komisja wyjaśniająca złożona z lekarzy sporządziła sprawozdanie, w którym stwierdzono, że pozwani lekarze nie popełnili żadnego błędu i stąd nie należy wobec nich wszczynać postępowania.

21. W dniu 24 października 2002 roku, powołując się na artykuł 2 Konwencji, artykuł 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka , jak również artykuł 17 Konstytucji Turcji, dotyczące prawa do życia, pierwszy skarżący złożył sprzeciw wobec tego postanowienia. Podnosił między innymi, że komisja powinna była sprawdzić obowiązujące przepisy, jak również praktykę uniwersytetu w Ege w przypadkach wymagających pilnej hospitalizacji, a kiedy koszty hospitalizacji nie mogą być opłacone.

22. W dniu 22 stycznia 2003 roku Najwyższy Sąd Administracyjny uchylił sprawozdanie z postępowania wyjaśniającego. Sąd podniósł, że komisja nie zbadała jakie warunki powinny być spełnione w placówkach szpitalnych, by można było zacząć leczenie pacjenta, którego życie jest zagrożone, a którego stan wymaga pilnej interwencji chirurgicznej, Sąd podniósł również, że komisja nie wnosiła o rozszerzenie postępowania i włączenie do niej doktora S.Ӧ. lekarza ginekologa-położnika w szpitalu Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege, pełniącego dyżur tamtej nocy oraz określenie jego odpowiedzialności wobec rozpatrywanych okoliczności. Sąd stwierdził, że te uchybienia muszą zostać usunięte.

23. W dniu 23 stycznia 2004 roku, uznawszy, że nie doszło zaniedbań, ani braku ostrożności ze strony lekarzy, komisja wyjaśniająca przyjęła nowe sprawozdanie i stwierdziła, że sprawa nie podlega dalszemu wyjaśnieniu. Komisja wskazała, że analiza dokumentacji nie pozwalała na ustalenie, co należy uczynić w nagłych sytuacjach medycznych wymagających hospitalizacji, gdy nie uiszczono odpowiedniej zapłaty.

24. W dniu 25 lutego 2004 roku powołując się na artykuł 2 Konwencji, artykuł 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, jak również artykuł 17 Konstytucji dotyczące prawa do życia, pierwszy skarżący złożył kolejny sprzeciw wobec tego postanowienia. W szczególności podniósł, że uchybieniem jest nie włączenie S.Ӧ. do postępowania wyjaśniającego i wniósł, aby ten lekarz został włączony do postępowania wyjaśniającego.

25. W dniu 14 kwietnia 2004 roku Najwyższy Sąd Administracyjny przekazał akta sprawy do rektoratu Uniwersytetu w Ege.

26. W dniu 16 maja 2005 roku, komisja wyjaśniająca przyjęła kolejne sprawozdanie ponownie stwierdzając, że sprawa została w pełni wyjaśniona wobec braku niedbalstwa lub lekkomyślności, które można by zarzucić lekarzom T.K., H.V., S.A., Ö.Ö. iS.Ö.

27. W dniu 13 czerwca 2005 roku pierwszy skarżący wniósł odwołanie na te postanowienia do Najwyższego Sądu Administracyjnego.

28. W dniu 27 września 2005 roku Najwyższy Sąd Administracyjny przychylił się do odwołania uznając, że istnieje wystarczająca ilość dowodów na to, że pozwani lekarze popełnili zarzucane im czyny. Sąd oparł się w tym względzie na sprawozdaniu sporządzonym w dniach 20 i 21 maja 2004 roku przez Wysoką Komisję Zdrowia (zob. punkt 45 poniżej), która orzekła, że wyżej wymienieni lekarze byli odpowiedzialni w 4/8 za śmierć zmarłej pacjentki. Orzekł więc, że powinno być wszczęte wobec nich postępowanie karne i co za tym idzie przekazał akta sprawy do prokuratury.

29. W dniu 17 listopada 2005 roku Sąd Karny w Izmirze stwierdził, że Najwyższy Sąd Administracyjny przesłał sprawę bezpośrednio do sądu z pominięciem aktu oskarżenia sporządzonego przez prokuraturę i w związku z tym sąd postanowił zawiesić postępowanie przeciwko T.K., H.V., S.A., Ö.Ö. i S.Ö., uzależniając wszczęcie procesu sądowego od wniesienia aktu oskarżenia.

30. W dniu 21 kwietnia 2006 roku, Prokurator Republiki w Izmirze wniósł akt oskarżenia przeciwko lekarzom T.K., H.V., S.A. i Ö.Ö. i zażądał wymierzenia im kary za przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci (artykuł 455 § 1 kodeksu karnego).

31. W dniu 11 września 2006 roku pierwszy skarżący wniósł o wystąpienie w charakterze oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu. Sąd Karny w Izmirze przychylił się do tego wniosku.

2. Postępowanie karne prowadzone przeciwko położnej G.E.

32. Postanowieniem z dnia 1 marca 2001 roku gubernator regionu Karşıyaka zezwolił na wszczęcie postępowania karnego przeciwko położnej G.E. za uchybienie obowiązkom pracowniczym.

33. W dniu 25 kwietnia 2001 roku Prokurator Republiki w Karşıyaka oskarżył wyżej wymienioną o uchybienie obowiązkom pracowniczym (artykuł 230 § 1 kodeksu karnego) i wniósł o jej ukaranie.

34. W dniu 23 października 2001 roku Sąd Karny w Karşıyaka uniewinnił oskarżoną podając w uzasadnieniu, że w dniu rozpatrywanych okoliczności była na dyżurze jeszcze jedna położna, oraz że nie zostało ustalone, czy to oskarżona badała zmarłą i odesłała ją do domu bez uprzedniego wezwania do niej lekarza specjalisty. Nadto sąd dodał, że nawet jeśli oskarżona była tą położną, która zbadała zmarłą i odesłała ją do domu to uchybienie obowiązkom służbowym nie było umyślne wobec braku występowania znamion przestępstwa.

35. Wyrok stał się prawomocny w dniu 31 października 2001roku.

36. W dniu 14 czerwca 2005 roku na podstawie wniosków ze sprawozdania Wyższej Komisji Medycznej, która stwierdziła, że G.E. była odpowiedzialna w 2/8 za zgon jego żony (zob. punkt 45 poniżej) skarżący wniósł o ponowne wszczęcie postępowania karnego przeciwko tej położnej.

37. W dniu 12 października 2005 roku pierwszy skarżący wniósł o wystąpienie w charakterze interwenienta w postępowaniu prowadzonemu przeciwko G.E.

38. W dniu 9 marca 2006 roku Sąd Karny w Karşıyaka uwzględnił wniosek o ponowne wszczęcie i orzekł o połączeniu tej sprawy oraz sprawy toczącej się przed Sądem Poprawczym w Izmirze (zob. punkt 51 i następne, poniżej). Sąd postanowił również o przesłaniu do Izby Karnej Sądu Kasacyjnego kwestii sporu o właściwość tych dwóch sądów.

39. W dniu 12 czerwca 2006 roku, Sąd Kasacyjny orzekł o połączeniu przedmiotowych postępowań karnych i wyznaczył Sąd Karny w Karşıyaka jako właściwy do dalszego rozpoznawania sprawy.

3. Postępowanie karne prowadzone przeciwko A.Y., F.B. oraz Ö.Ç.

40. W dniu 14 marca 2001 roku gubernator Konak zezwolił na wszczęcie postępowania karnego przeciwko położnej A.Y. oraz lekarzom F.B i Ö.Ç.

41. W dniu 12 października 2001 roku Prokurator Republiki w Izmirze oskarżył wyżej wymienionych o uchybienie obowiązkom (artykuł 230 § 1 kodeksu karnego) i wniósł o wymierzenie im kary.

42. W dniu 12 kwietnia 2002 roku pierwszy skarżący wniósł o wystąpienie w charakterze oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym rozpoczętym przed Sądem Poprawczym w Izmirze. W czasie rozprawy, która odbyła się tego samego dnia, sąd uwzględnił ten wniosek.

43. W dniu 13 listopada 2002 roku pierwszy skarżący wniósł o rozszerzenie postępowania karnego, domagając się w szczególności wydania opinii z zakresu medycyny sądowej w celu ustalenia ile upłynęło czasu od śmierci dziecka jego żony do czasu jej zgonu.

44. W dniu 24 lutego 2003 roku Sąd Karny w Izmirze przekazał akta sprawy do Wysokiej Komisji ds. Zdrowia w celu uzyskania opinii o stopniu odpowiedzialności oskarżonych.

45. W dniach 20 i 21 maja 2004 roku, Wysoka Komisja ds. Zdrowia wydała postanowienie, którego stosowne fragmenty brzmią jak następuje:

Po przeanalizowaniu akt sprawy, dokumentów i materiału dowodowego komisja uznała:

– że położne G.E. i A.Y., które nie oceniły odpowiednio stanu pacjentki pod koniec badania i nie wezwały dyżurnego ginekologa mimo zgłaszanych przez pacjentkę dolegliwości, są odpowiedzialne w 2/8;

– że lekarze Ö.Ç.i F.B., którzy zbadali pacjentkę jedynie w zakresie ich specjalizacji, chociaż zgłosiła się do szpitala w 34 tygodniu ciąży, z nadciśnieniem iskarżąc się na silne bóle i którzy nie wezwali lekarza położnika w celu jej zbadania, są odpowiedzialni w 3/8;

– że lekarze dyżurni T.K., H.V., S.A. i Ö.Ö., z oddziału położniczego szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege są odpowiedzialni w 4/8 za śmierć pacjentki ponieważ kazali przewieźć pacjentkę do placówki dla ubezpieczonych bez osoby z personelu medycznego, z tego powodu, że nie miała pieniędzy, a w takim stanie nie kwalifikowała się do przewiezienia.

46. W dniu 1 lutego 2005 roku sąd otrzymał sprawozdanie Wysokiej Komisji ds. Zdrowia i stwierdził, że odpowiedzialność oskarżonych została potwierdzona, ale nie pełnym (8/8) zakresie.

47. W dniu 14 marca 2005 roku pierwszy skarżący powołał się na sprawozdanie Wysokiej Komisji ds. Zdrowia, która stwierdziła, że poza osobami oskarżonymi w tym postępowaniu, także inni lekarze pracujący w szpitalu Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege ponoszą odpowiedzialność i co za tym idzie, wniósł o sporządzenie przeciwko nim aktu oskarżenia.

48. Na posiedzeniu w dniu 17 marca 2005 roku, Sąd Karny w Izmirze przekazał akta sprawy Prokuratorowi Republiki w Izmirze w celu przygotowania dodatkowego aktu oskarżenia wobec oskarżonych na podstawie zastosowanego wobec nich artykułu 455 Kodeksu karnego.

49. W dniu 25 marca 2005 roku Prokurator Republiki w Izmirze sporządził dodatkowy akt oskarżenia o nieumyślne spowodowanie śmierci (artykuł 455 § 1 Kodeksu karnego) i wniósł o wymierzenie im za to kary.

50. W dniu 4 lipca 2006 roku skarżący zwrócił się do sądu z wnioskiem o jak najszybsze zamknięcie postępowania. Przywołując artykuł 6 Konwencji podkreślił, że czas trwania tego postępowania narusza jego prawo do sprawiedliwego procesu przeprowadzonego w rozsądnym terminie. Podkreślił ponadto, że przedłużanie postępowania może spowodować, że sprawa się przedawni i naruszy jego prawo własności, zważywszy, że może być pozbawiony jakiejkolwiek możliwości uzyskania zadośćuczynienia za szkody moralne i materialne.

51. W dniu 30 stycznia 2007 roku Sąd Karny w Izmirze postanowił o połączeniu postępowania toczącego się przed tym sądem z postępowaniem prowadzonym przeciwko lekarzom T.K., H.V., S.A. i Ö.Ö. o nieumyślne spowodowanie zagrożenia życia.

4. Postępowanie karne prowadzone po połączeniu postępowań

52. W dniu 7 maja 2007 roku adwokat pierwszego skarżącego wniósł o wystąpienie w charakterze oskarżyciela posiłkowego w imieniu małoletniego syna pierwszego skarżącego. Zarzucił również przewlekłość postępowania, podkreślając, że istnieje ryzyko przedawnienia. Wniósł także o zasądzenie odszkodowania za szkodę wyrządzoną jego klientowi z powodu śmierci jego żony i domagał się 60 000 lirów tureckich (TRY) za szkodę moralną poniesioną przez pierwszego skarżącego oraz 50 000 TRY za szkodę moralną poniesioną przez syna pierwszego skarżącego, jak również 30 000 TRY, wspólnie, za poniesioną szkodę materialną.

53. Na posiedzeniu w dniu 8 maja 2007 roku Sąd Karny w Karşıyaka podniósł, że w akcie oskarżenia nie ma żadnej wzmianki o lekarzu S.Ӧ., podczas gdy wcześniej to nazwisko pojawiło się pośród nazwisk oskarżonych w postępowaniu karnym prowadzonym przed Sądem Karnym w Izmirze. Sąd zażądał zatem informacji czy po postanowieniu kończącym postępowanie (zob. punkt 29 powyżej) umorzono je lub nie wobec S.Ӧ. czy może to był błąd. Sąd dodał, że w tym ostatnim przypadku to uchybienie musi zostać naprawione.

54. W czasie posiedzenia w dniu 27 listopada 2007 roku Sąd Karny w Karşıyaka wskazał, że z odpowiedzi prokuratury wynika, że nie nastąpiło umorzenie wobec S.Ö., oraz że może to był błąd. Sąd wezwał do podjęcia stosownych działań w tym względzie.

55. W dniach 11 lutego i 18 marca 2008 roku adwokat skarżącego złożył w sądzie pisma procesowe zarzucając przewlekłość postępowania.

56. Na posiedzeniu w dniu 12 lutego 2008 roku sąd podniósł, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko S.Ö. nie ma wpływu na toczące się postępowanie, a może doprowadzić do wydłużenia procesu. W konsekwencji sąd postanowił, że nie będzie na to czekał.

57. W dniu 18 marca 2008 roku sąd uznał A.Y., Ö.Ç., F.B., T.K., H.V., Ö.Ö. i S.A. winnymi nieumyślnego spowodowania śmierci i skazał ich na karę dwóch lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 91 TRY. Na podstawie przepisów Kodeksu karnego dotyczących skrócenia kary, sąd złagodził karę wymierzoną A.Y do kary grzywny w wysokości 468 TRY; karę wymierzoną Ӧ.Ç. oraz F.B. do kary grzywny w wysokości 703 TRY, a karę wymierzoną T.K., H.V., S.A. i Ӧ. Ӧ. do kary grzywny w wysokości 937 TRY. Nadto, wszystkie kary zostały orzeczone z zawieszeniem ich wykonania. Sąd odrzucił wniosek o skazanie oskarżonej G.E. podnosząc, że jeżeli nawet sprawozdanie Wysokiej Komisji ds. Zdrowia uznało jej odpowiedzialność w 2/8, to na podstawie artykułu 314 Kodeksu postępowania karnego okoliczność ta nie jest powodem do ponownego wszczęcia przeciwko niej postępowania. Sąd potwierdził zatem jej niewinność orzeczoną już w toczącym się przeciw niej pierwszym postępowaniu.

Uzasadnienie sądu we właściwej części brzmi jak następuje:

« (...) z całości akt sprawy wynika – że w sobotę 11 marca 2000 roku, Menekşe Şentürk, będąca w 8 miesiącu ciąży i skarżąca się na silne bóle została przywieziona do szpitala państwowegoKarşıyaka w Izmirze przez jej męża; - że została zbadana przez położną G.E. (…), że nie uprzedzono lekarza, że nie podjęto żadnych środków, oraz, że ponieważ poród się nie zaczął pacjentka została odesłana; - że została następnie zawieziona na oddział ratunkowy szpitala państwowego Alsancak, że została zbadana przez położną A.Y. oraz, że ponieważ poród się nie zaczął została odesłana; - że około godz. 14.00 została przywieziona do szpitala Yeşilyurt Atatürk, gdzie została zbadana przez lekarza F.B. i że z powodu bólów w lewym boku została przeniesiona na oddział urologiczny, gdzie zbadał ją lekarz Ӧ.Ç., który stwierdził kolkę nerkową, podał jej środek przeciwbólowy i odesłał; - że bóle nadal się utrzymywały po tym jak [mąż] przywiózł ją do domu, (…) została zawieziona do szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege, w którym została przeniesiona przez lekarza z oddziału ratunkowego (…) na oddział położniczy; że na tym oddziale zostało ustalone, że pacjentka jest w 8 miesiącu ciąży, ale, że bicie serca [dziecka] nie jest wyczuwalne; że mimo, że lekarz powiedział, że trzeba wyjąć dziecko, nie wyraziła zgody na hospitalizację z powodu braku środków finansowych; - że pacjentka została przewieziona do szpitala ginekologiczno-położniczego w Izmirze, lecz w czasie przejazdu zmarła – że, z powodu tych wydarzeń [i] jak zostało ustalone przez Wysoką Komisję ds. Zdrowia, położne G.E i A.Y. były odpowiedzialne w 2/8, lekarze Ӧ.Ç. i F.B. w 3/8 a lekarze T.K., H.V. S.A. i Ӧ.Ӧ. w 4/8; że w tych okolicznościach, ci oskarżeni [powinni] ponieść karę za popełnienie zarzucanego im przestępstwa (…)”

58. W dniu 21 maja 2008 roku skarżący wnieśli apelację. W piśmie procesowym podkreślili, że sąd nie odniósł się do wniosku o wystąpienie w charakterze oskarżyciela posiłkowego złożony w imieniu syna skarżącego, ani do wniosku o zadośćuczynienie. Zakwestionowali również uniewinnienie G.E. w związku z tym, że jej odpowiedzialność została potwierdzona, jak również na wymierzenie kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i orzeczenie w zamian grzywien. Nadto, przywołując artykuł 2 Konwencji, zarzucili naruszenie prawa do życia i niedopełnienia w tym względzie przez państwo pozytywnych obowiązków oraz uznali, że fakt, iż pierwszy skarżący i jego żona zostali zmuszeni do jeżdżenia od jednego szpitala do drugiego stanowiło traktowanie niezgodne z artykułem 3 Konwencji. Przywołując artykuły 6 i 13 Konwencji zarzucili przewlekłość postępowania i brak środka odwoławczego umożliwiającego położenie kresu związanej z tym szkodzie. Na zakończeniepodnieśli, żeorzeczenienaruszyłoichprawowłasności.

59. W dniu 21 stycznia 2009 roku, prokurator przy Sądzie Kasacyjnym przedłożył swoje uwagi i wniósł o zakończenie postępowania i utrzymanie w mocy orzeczenia sądu pierwszej instancji odnośnie G.E., a ponadto o umorzenie postępowania w stosunku do czterech pozostałych oskarżonych z uwagi na przedawnienie karalności.

60. W dniu 7 października 2010 roku Sąd Kasacyjny utrzymał w mocy orzeczenie sądu pierwszej instancji jeżeli chodzi o G.E. Umorzył orzeczenie w stosunku do pozostałych oskarżonych z powodu przedawnienia karalności czynu przewidzianego w artykułach 102§ 4 oraz 104 § 2 ustawy karnej nr 765. Postępowanie został zatem zakończone z powodu przedawnienia na podstawie artykułu 322 Kodeksu postępowania karnego.

5. Postępowanie karne prowadzone przeciwko S.Ö.

61. W dniu 4 stycznia 2008 roku, stwierdzając w szczególności, że w sprawozdaniu z 20 i 21 maja 2004 roku komisja ds. zdrowia nie ustaliła odpowiedzialności S.Ӧ., wobec uznając braku zgromadzenia przeciw niemu wystarczających dowodów, a zarzucane mu czyny uległy przedawnieniu, Prokurator Republiki w Izmirze postanowił o umorzeniu toczącego się przeciw niemu postępowania.

62. Pierwszy skarżący zaskarżył to postanowienie.

63. W dniu 14 stycznia 2009 roku, zażalenie skarżącego zostało oddalone przez Sąd Odwoławczy w Karşıyaka.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE

64. Właściwe prawo krajowe zostało przedstawione w sprawie Sevim Güngörp. Turcji((post.), nr 75173/01, dn. 14 kwietnia 2009 r.).

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 2 KONWENCJI

65. Skarżący zarzucają, że doszło do naruszenia prawa do życia ich żony i matki, jak również noszonego przez nią dziecka z pogwałceniem artykułu 2 Konwencji, który brzmi jak następuje:

1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. (…)”

66. Rząd nie zgodziłsię z tątezą.

A. Dopuszczalność skargi

67. Trybunał stwierdza, że skarga nie może być uznana za oczywiście nieuzasadnioną w rozumieniu artykułu 35 § 3 Konwencji i nie ma żadnego powodu by uznać ją za niedopuszczalną. Należy zatem uznać ją za dopuszczalną. -/-

B. Meritum

1. Argumenty skarżących

a. Domniemane istotne naruszenie artykułu 2w stosunku do zgonu Menekşe Şentürk

68. Skarżący zarzucają, że zmarła poniosła śmierć z powodu poważnego zaniedbania lekarzy i położnych. Uznają, że do śmierci nie musiało dojść gdyby lekarze i/lub położne działaliby zgodnie z zakresem obowiązków i Kodeksem deontologicznym. Jednak stało się przeciwnie, poważnie zaniedbali swoje obowiązki. W tym względzie skarżący utrzymują ponadto, że rozpatrywane okoliczności nie mogą być zakwalifikowane jako zwykłe zaniedbanie, ale jako zabójstwo.

69. Według skarżących, zmarła została przeniesiona siłą do szpitala Konak chociaż nawet lekarze stwierdzili, że jej stan był już krytyczny w szpitalu Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege. Tak też, pierwszy skarżący miał usłyszeć jak mówiono, że trzeba przewieźć żonę do innego szpitala, gdyż nie mógł zapłacić około 1000 euro (EUR) za wykonanie operacji. Powołując się na stwierdzenie Trybunału w sprawie Oyalp. Turcji (nr 4864/05, §§ 53-51, dn. 23 marca 2010 r.), skarżący przypominają, że państwo ma obowiązek zapewnienia niezbędnej opieki medycznej, gdyż zarządza i/lub nadzoruje system ochrony zdrowia.

70. Nadto skarżący twierdzą, że lekarze wiedzieli o krytycznym stanie ofiary. Powołując się na sprawę Jasinskis p. Łotwie (nr 45744/08, § 67-68, ETPCz 2010–... (fragmenty)), podnoszą, że Rząd jest odpowiedzialny za ten zgon, ponieważ nie zaproponował niezbędnego leczenia i stąd naruszył merytoryczny aspekt artykuł 2 Konwencji.

b. Domniemane naruszenie proceduralne w stosunku do zgonu Menekşe Şentürk

71. Skarżący przypominają, że Sąd Kasacyjny zakończył postępowanie prowadzone przeciw oskarżonym z powodu przedawnienia, tak że nie zostali oni ukarani, co pokazuje jak nieskuteczne i niewłaściwe było to postępowanie. Oczywistym pozostaje, że krajowy system chroni raczej personel medyczny a nie pacjentów. Skarżący zwrócili uwagę, że trzeba było czekać do 2005 roku, to jest pięć lat od zdarzenia, żeby zostało wszczęte postępowanie przeciwko 4 lekarzom z Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege i to w wyniku interwencji Rady Stanu. Uniwersytecka komisja, w skład której wchodził personel medyczny pracujący na tym samym wydziale medycznym, bardzo niechętnie wyraziła zgodę na wszczęcie postępowania karnego. W istocie, komisja zrobiła wszystko co było w jej mocy by blokować czynności postępowania wyjaśniającego, bez których postępowanie karne przeciwko oskarżonym, o których mowa, byłoby nieważne.

72. Poza nieskutecznością postępowania karnego prowadzonego przeciwko personelowi medycznemu, akta sprawy były ciągle przekazywane z jednego sądu do drugiego. A według skarżących nie było żadnej racjonalnej podstawy do tych przekładań i przekazywań.

c. Domniemane naruszenie artykułu 2 Konwencji z powodu zgonu dziecka przed jego narodzeniem

73. Skarżący przypominają, że dziecko noszone przez zmarłą zmarło w dniu 11 marca 2000 roku. Powołują się na zeznania kilku lekarzy i położnych potwierdzające, że dziecko zmarło przed narodzeniem w wyniku wady systemu opieki zdrowotnej w zidentyfikowaniu możliwych problemów. Według nich, Rząd ponosi odpowiedzialność za śmierć tego dziecka, ponieważ jego matce nie zapewniono w odpowiednim czasie wymaganego w jej stanie leczenia. Jakkolwiek w prawie krajowym dziecko zmarłe przed narodzeniem nie jest uważane za osobę to w innych krajach, a w szczególności w Stanach Zjednoczonych, w świetle przepisów prawa karnego uznaje się zmarłe przed narodzeniem dziecko za osobę.

74. Co do aspektu proceduralnego naruszenia artykułu 2 z powodu śmierci dziecka przed narodzeniem, skarżący zarzucają, że nie przeprowadzono żadnego postępowania w celu ustalenia czasu zgonu.Ich wnioski w tym przedmiocie nie zostały w ogóle uwzględnione przez władze krajowe. Skarżący zarzucają w tym względzie, że władze procedowały jakby to dziecko nigdy nie istniało. Skarżący podnoszą, że w prawie cywilnym dziecko przed narodzeniem ma osobowość prawną, dlatego też władze powinny były wszcząć postępowanie karne w celu ustalenia czasu i przyczyny jego zgonu. W tym względzie skarżący powołują się na sprawy Calvelli i Ciglio p. Włochom([WI], nr 32967/96, § 49, ETPCz 2002–I), oraz Öneryıldız p. Turcji([WI], nr 48939/99, ETPCz 2004–XII).

75. Ponadto, zdaniem skarżących tureckie prawo karne nie zawiera żadnego przepisu pozwalającego na wszczęcie postępowania w sprawie śmierci nienarodzonego dziecka, poza przypadkami wywołanego poronienia. Jednak z punktu widzenia prawa cywilnego, mające się urodzić dziecko korzysta z praw od chwili znalezienia się w macicy matki, z zastrzeżeniem, że urodzi się żywe. Skarżący podnoszą w tym względzie, że obecna struktura prawa krajowego jest oderwana od standardów międzynarodowych w tej materii oraz od wspólnego podejścia Państw Członkowskich Rady Europy.

2. Argumenty Rządu

76. Rząd podnosi, że okoliczności i zakres odpowiedzialności wszystkich osób biorących udział w tych wydarzeniach zostały w niezależny sposób zbadane przez właściwe organy sądowe na podstawie szeregu specjalistycznych sprawozdań i na wszystkich poziomach, oraz że w konsekwencji osobom odpowiedzialnym wymierzono wymaganą karę zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

77. W przedmiocie kosztów hospitalizacji, Rząd stwierdza, że przyjeżdzający do szpitala w nagłych przypadkach chorzy nie muszą pokrywać kosztów hospitalizacji przed rozpoczęciem leczenia. Rząd wyjaśnia, że po zastosowaniu niezbędnego leczenia, ci chorzy muszą pokryć koszty pobytu w szpitalu, w przypadku gdy nie są ubezpieczeni. Tak też, jeśli chory nie jest ubezpieczony i nie ma środków na pokrycie kosztów leczenia szpitalnego powinien, zdaniem Rządu, uzyskać od lokalnych funduszy solidarnościowych świadectwo ubóstwa, by móc skorzystać ze zwolnienia z kosztów hospitalizacji.

78. Co do statusu prawnego mającego się narodzić dziecka, Rząd przedstawia, że na podstawie artykułu 28 Kodeksu cywilnego przyznaje się osobowość prawną dziecku, które urodziło się żywe i pozostało przy życiu.

3. Ocena Trybunału w przedmiocie prawa do życia Menekşe Şentürk

a. Zasady ogólne

79. Trybunał przypomina, że pierwsze zdanie artykułu 2 Konwencji zobowiązuje Państwo nie tylko do zaniechania działań, które mogłyby doprowadzić doumyślnej i niezgodnej z prawem śmierci, ale także do podjęcia niezbędnych kroków mających na celu ochronę życia osób podlegających jego jurysdykcji. Te zasady mają również zastosowanie w zakresie zdrowia publicznego (zob. między innymi, Powell p. Zjednoczonemu Królestwu (post.), nr 45305/99, ETPCz 2000–V, oraz wyż. cyt. Calvelli i Ciglio[WI], § 48). W istocie, nie można wykluczyć, że działania i zaniechania organów państwowych w obszarze polityki zdrowia publicznego mogą, w niektórych okolicznościach, wywoływać ich odpowiedzialność w aspekcie materialnym artykułu 2 (wyż. cyt. postanowienie Powell,).

80. Jednakże w sytuacji, gdy Umawiające się Państwo stworzyło odpowiednie przepisy gwarantujące wysokie standardy zawodowe dla branży medycznej oraz ochronę życia pacjentów nie można przyjąć, że kwestie takie jak błąd w sztuce lekarskiej lub nieprawidłowa koordynacja lekarska w postępowaniu z konkretnym pacjentem stanowią wystarczającą przesłankę przypisania Umawiającemu się Państwu odpowiedzialności z punktu widzenia jego pozytywnych zobowiązań na podstawie artykułu 2 Konwencji odnośnie prawa do życia ( ibidem).

81. Uwzględniwszy powyższe Trybunał przypomina, że pozytywne zobowiązania wymagają ustanowienia przez Państwa regulacji nakładających na szpitale, zarówno publiczne, jak i prywatne, obowiązków podejmowania odpowiednich środków w celu ochrony życia pacjentów. Zobowiązania pozytywne wymagają także utworzenia skutecznego i niezależnego systemu sądowego tak, aby można było ustalić przyczynę śmierci pacjenta powierzonego opiece lekarzy, pracujących zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym i w stosownym przypadku, pociągnąć do odpowiedzialności za ich czyny (zob. w szczególności, wyż. cyt. Calvellii Ciglio§ 49).

82. Wymóg szybkiego działania i należytej staranności jest w tym kontekście oczywisty. Szybkie rozpatrzenie takich spraw jest istotne dla bezpieczeństwa wszystkich osób korzystających z opieki medycznej ( Byrzykowski p. Polsce, nr 11562/05, § 117, dn. 27 czerwca 2006 r.). Zobowiązania Państwa na podstawie artykułu 2 Konwencji nie będą spełnione, gdy ochrona przyznana przez prawo krajowe istnieje tylko w teorii: musi ona działać skutecznie także w praktyce, w przedziale czasowym umożliwiającym sądom zakończenie badania meritum każdej indywidualnej sprawy ( Šilihp. Słowenii [WI], nr 71463/01, § 195, dn. 9 kwietnia 2009 r.).

83. Ponadto, mimo że Konwencja nie gwarantuje prawa do wszczęcia postępowania karnego wobec osób trzecich, Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że skuteczny system sądownictwa wymaga, aby artykuł 2 mógł, a w pewnych okolicznościach musiał, obejmować zastosowanie prawa karnego (zob. wyż. cyt. Calvelli iCiglio, § 51). Jednak jeśli naruszenie prawa do życia i nietykalności fizycznej nie jest umyślne, pozytywne zobowiązanie, wynikające z artykułu 2, wdrożenia skutecznego systemu sądownictwa nie wymaga we wszystkich wypadkach zastosowania środków karnych. W specyficznej dziedzinie błędów lekarskich niniejszy obowiązek może być również spełniony, jeśli system prawny zapewnia ofiarom środki zaskarżenia do sądów cywilnych, osobno lub łącznie ze środkiem przysługującym w postępowaniu karnym, pozwalające na ustalenie odpowiedzialności danych lekarzy i uzyskanie wszelkiego rodzaju zadośćuczynienia cywilnego, np. z tytułu szkody i ogłoszenia decyzji. Można również rozważyć środki dyscyplinarne ( ibidem, § 51).

b. Zastosowanie tych zasad w przedmiotowej sprawie

i. W przedmiocie domniemanego naruszenia artykułu 2 Konwencji w jego materialnym aspekcie

84. Skarżący nie zarzucają w przedmiotowej sprawie, że śmierć Pani Şentürk została spowodowana umyślnie. Niemniej jednak podnoszą, że czyny zarzucane personelowi medycznemu nie powinny być kwalifikowane jako zwykłe zaniedbanie, ale powinny być uznane za zabójstwo. W kontekście aspektu materialnego artykułu 2 podnoszą więc, że personel medyczny nie dopełnił obowiązków zawodowych zarzucanych im z powodu poważnych zaniedbań, ale również poprzez nieudzielenie pomocy medycznej pani Şentürk z uwagi na fakt, że zmarła i jej mąż nie mieli potrzebnych środków finansowych (zob. powyżej punkty 68-70).

85. Trybunał zauważa przede wszystkim, że stan faktyczny przedstawiony przez skarżących znacząco się różni od okoliczności wyżej cytowanych spraw rozpatrywanych przez Trybunał (zob. punkty 79-83). Stąd Trybunał uznaje, że z uwagi na znacząco różny kontekst przedmiotowej sprawy nie można przenieść, jako takich, kryteriów i zasad sformułowanych w wyżej wymienionym orzecznictwie do niniejszej sprawy, niemniej jednak Trybunał powinien się nim kierować w jego ocenie okoliczności niniejszej sprawy.

86. Po pierwsze, Trybunał uznaje za stosowne przypomnienie wykładni przepisów prawa krajowego, w tym przypadku, kwestii kwalifikacji prawnej zarzucanych czynów podlegającej wyłącznej właściwości sądów krajowych ( Prado Bugalla p. Hiszpanii (post.), nr 21218/09, dn.18 października 2011 r.). Poza tym, w okolicznościach niniejszej sprawy Trybunał zauważa, że postępowanie części personelu medycznego pozwanego przez skarżących zostało zakwalifikowane przez prawo krajowe jako niemyślne spowodowanie śmierci, tak jak to zostało zdefiniowane w artykule 455 Kodeksu karnego (zob. powyżej punkty 30, 49 et 57).

87. Nadto, Trybunał zauważa następujące po sobie zaniedbania, których ofiarą była żona i matka skarżących, jak również nieudolność niektórych członków kadry medycznej, którzy ją badali, zostały opisane w sprawozdaniu z postępowania wyjaśniającego i przygotowanych ekspertyzach. Trybunał stwierdza również, że odpowiedzialność personelu medycznego została jasno, wyraźnie określona w tych sprawozdaniach (zob. powyżej punkty 16,17 i 45). Również Najwyższy Sąd Administracyjny, do którego zwrócono się z wnioskiem o zezwolenie na wszczęcie postępowania karnego przeciwko lekarzom ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege uznała, że postępowanie lekarzy podlega procedurze karnej i wniósł o wszczęcie wobec nich postępowania karnego (zob. powyżej punkt 28). I w końcu, odpowiedzialność części personelu medycznego za śmierć pacjentki została uznana przez sąd karny pierwszej instancji (zob. powyżej punkt 57).

88. W tym względzie, Trybunał przypomina, że kwestie związane z zastosowaniem artykułu 2 Konwencji mogą powstać, gdy zostało dowiedzione, że władze umawiającego się Państwa naraziły życie człowieka na niebezpieczeństwo odmawiając mu pomocy medycznej, którą zobowiązane są świadczyć wobec całego społeczeństwa ( Chypre p. Turcji [WI], nr 25781/94, § 219, ETPCz 2001–IV, oraz Nitecki p. Polsce (post.), nr 65653/01, dn. 21 marca 2002 r.).

89. W okolicznościach niniejszej sprawy, do Trybunału należy więc sprawdzenie czy władze krajowe uczyniły wszystko czego można by od nich w uzasadniony sposób oczekiwać, a w szczególności czy wywiązały ogólnie z obowiązku ochrony integralności fizycznej pacjentki, w szczególności poprzez zapewnienie jej właściwej opieki medycznej. Aby to uczynić, Trybunał przywiązuje wagę do chronologii zdarzeń, które doprowadziły do tragicznej śmierci zmarłej, tak jak to wynika z akt sprawy, jak również z dotyczących jej osoby informacji medycznych. Nadto Trybunał uznaje, że w tym względzie należy oddzielić kwestię pomocy medycznej udzielonej pacjentce do czasu przyjazdu do szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege od wydarzeń, które miały miejsce po przyjeździe do tego szpitala.

90. W istocie, w krajowym postępowaniu karnym ustalono, że zgon pani Şentürk był spowodowany nie tylko błędami w sztuce lekarskiej – co miało miejsce do czasu przyjazdu zmarłej do szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege – ale także nie udzieleniem zmarłej pomocy medycznej z powodu nie pokrycia wcześniej kosztów hospitalizacji (zob. powyżej punkty 16,17, 45 i 57)

91. W tym względzie Trybunał zauważył, że zważywszy na akta sprawy, a w szczególności na stwierdzenia z dnia 24 listopada 2000 roku zamieszczone w sprawozdaniu z postępowania wyjaśniającego Ministerstwa Zdrowia, że zostało ustalone, iż lekarze ze szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege doprowadzili do śmierci ich pacjentki zlecając jej przewiezienie zamiast podjąć leczenie i uchybili ich obowiązkom, ponieważ byli zajęci kwestią uregulowania kosztów zabiegu chirurgicznego (zob. powyżej punkt 17).

92. Lekarze dyżurni T.K., H.V., S.A. i Ö.Ö., z oddziału położniczego szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege zostali również uznani przez komisję złożoną z biegłych odpowiedzialnymi w 4/8 za śmierć żony pierwszego ze skarżących, ponieważ nakazali przewieźć pacjentkę do placówki dla ubezpieczonych bez asysty osoby z personelu medycznego, z tego powodu, że nie miała pieniędzy, pomimo tego, że w takim stanie nie kwalifikowała się do przewiezienia (zob. powyżej punkt 45).

93. Trybunał stwierdza, mając na uwadze uzasadnienie orzeczenia sądu karnego z dnia 18 marca 2008 roku oraz dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, że pierwszy skarżący oraz jego żona odmówili zalecanego przez lekarzy przyjęcia do szpitala „z powodu braku środków finansowych” (zob. powyżej punkt 57).

94. W końcu, Trybunał odnotowuje wnioski przyjęte w dniu 23 stycznia 2004 roku przez komisję wyjasniającą, która rozpatrywała zasadność stawiania zarzutów karnych personelowi medycznemu tego szpitala, z których wynikało, że analiza dokumentacji nie pozwoliła określić co należy uczynić w nagłych sytuacjach medycznych wymagających hospitalizacji, gdy nie uiszczono odpowiadającej za nią zapłaty (zob. powyżej punkt 23).

95. Według Rządu, opieka medyczna w nagłych wypadkach jest udzielana bez wymogu uprzedniej zapłaty (zob. powyżej punkt 77). W tym względzie Trybunał uważa za stosowne uściślenie, że w niniejszej sprawie w żadnym wypadku nie należy do niego wypowiadanie się in abstracto na temat polityki zdrowia publicznego Państwa w kwestii dostępu do leczenia w omawianym okresie. W istocie wystarczy stwierdzić, w świetle stwierdzeń poczynionych przez instytucje krajowe w sprawie przedmiotowego zgonu, że leczenie oferowane przez szpital Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege było uzależnione od wcześniejszego uiszczenia za nie opłaty. Ten odstraszający wymóg doprowadził do zrezygnowania przez pacjentkę z leczenia w tym szpitalu. Jednak, mając na uwadze sprawozdanie z postępowania wyjaśniającego z dnia 24 listopada 2000 roku (zob. powyżej punkt 17), szereg zeznań znajdujących się w aktach sprawy, a w szczególności zeznanie S.A.A. kierowcy karetki, którą przewieziono zmarłą (zob. powyżej punkt 17), Trybunał uznaje, że nie można było w żadnym razie uznać tej rezygnacji za podjętą w sposób świadomy oraz za uzasadniającą zwolnienie instytucji krajowych z odpowiedzialności za opiekę, która powinna była zostać udzielona zmarłej.

96. W istocie Trybunał podkreśla, że nie było żadnych wątpliwości co do poważnego stanu zdrowia pacjentki po jej przyjeździe do tego szpitala, ani co do faktu, że powinna być pilnie poddana operacji, gdyż nie przeprowadzenie jej mogło doprowadzić do wyjątkowo poważnych konsekwencji. W żadnym stopniu nie spekulując na temat szans przeżycia pani Şentürk, jeśli jej udzielono by jej pomocy medycznej w szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege, Trybunał zauważa, że personel medyczny tego szpitala miał pełną świadomość ryzyka dla życia pacjentki, jaką nosiło w sobie jej przewiezienie do innego szpitala (zob. powyżej punkt 17). Nadto wydaje się, że akta sprawy nie pozwoliły komisji, która odmówiła wydania zezwolenia na wszczęcie postępowania karnego przeciwko personelowi, wydać opinii w sprawie tego, co należało zrobić w nagłych przypadkach medycznych, kiedy nie jest się w stanie pokryć kosztów (zob. powyżej 23 i 94). Wygląda na to, że prawo krajowe nie zawiera stosownych uregulowań, które w tej sprawie byłyby w stanie zapobiec skutkom nieudzielenia opieki medycznej, której wymagała zmarła z uwagi na swój stan zdrowia.

97. W ten właśnie sposób zmarła, będąca ofiarą rażącego wadliwego działania placówek medycznych, została pozbawiona dostępu do odpowiedniej opieki medycznej w nagłym wypadku. Stwierdzenie to jest dla Trybunału wystarczające do uznania, że Państwo nie dopełniło obowiązku ochrony integralności fizycznej. Co za tym idzie Trybunał stwierdza naruszenie artkułu 2 Konwencji w aspekcie materialnym.

ii. W przedmiocie domniemanego naruszenia artykułu 2 Konwencji w aspekcie proceduralnym

98. Trybunał podkreśla, że zarzuty przedstawione przez skarżących dotyczą również faktu, że pozwani i uznani w pierwszej instancji za odpowiedzialnych za śmierć Pani Şentürk lekarze i położne uniknęli odpowiedzialności karnej, gdyż nastąpiło przedawnienie ścigania (zob. powyżej punkt 71). W tym względzie Trybunał stwierdza, uwzględniając dokumenty z akt sprawy, że domniemani odpowiedzialni za badany zgon rzeczywiście nie zostali skazani prawomocnym wyrokiem z uwagi na przedawnienie.

99. W świetle informacji przekazanych przez strony, Trybunał wskazuje, że zainteresowani skorzystali jedynie z krajowego środka odwoławczego o charakterze karnym składając skargę na uchybienia lekarzy i położnych, którzy powinni zająć się leczeniem zmarłej. Do Trybunału należy więc zbadanie czy śledztwa prowadzone przez władze w związku ze złożeniem zawiadomienia karnego sprostały wymogom szybkiego działania, skuteczności i należytej staranności wynikającej z aspektu proceduralnego artykułu 2 (podobne stanowisko w sprawie Eugenia Lazăr p. Rumunii, nr 32146/05, § 72, dn. 16 lutego 2010 r.).

100. W tym zakresie Trybunał stwierdził, że etap administracyjny w zakresie wydania zgody na wszczęcie postępowania karnego, niezbędnej do wszczęcia postępowania karnego przeciwko T.K., H.V., S.A. i Ö.Ö., którzy brali udział w omawianych zdarzeniach, trwał prawie trzy lata zanim Najwyższy Sąd Administracyjny - wobec ciągłej odmowy komisji śledczej do podjęcia działań w sprawie – postanowił o przekazaniu sprawy z urzędu do sądu karnego w celu wszczęcia postępowania karnego (zob. powyżej punkt 28). Trybunał stwierdza następnie, że w dniu 7 października 2010 roku, po ponad 9 latach trwania postępowania, podjęto decyzję o jego zakończeniu z powodu przedawnienia wszystkich zarzutów przeciwko personelowi medycznemu - wyjąwszy G.E., której uniewinnienie zostało utrzymane w mocy.

101. Trybunał przypomina, że jeśli zdarza się, że w szczególnych sytuacjach pojawiają się przeszkody i trudności utrudniające przebieg śledztwa, to szybka reakcja władz ma kluczowe znaczenie w utrzymaniu zaufania społeczeństwa i przestrzegania rządów prawa oraz w zapobieżeniu jakiemukolwiek podejrzeniu stosowania nielegalnych praktyk lub zmowy w ich wykonaniu (zob. wyż. cyt. Šilih, § 196). W tym przypadku, Trybunał może jedynie stwierdzić, że czas trwania przedmiotowego postępowania nie spełnił w żadnym razie wymogu natychmiastowego rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki (zob. podobne ustalenie, wyż. cyt. Eugenia Lazăr,§ 75)

102. Trybunał podnosi ponadto, że już od początku postępowanie wydawało się nosić ślady zaniechania, to znaczy nie wszczęto ścigania wobec S.Ӧ., oraz że ta sytuacja trwała do 2008 roku, kiedy postanowiono o umorzeniu sprawy (zob. powyżej punkty 24, 53-54 i 61-63).

103. Trybunał miał już oczywiście sposobność stwierdzić, że w przypadku zgonu spowodowanego zaniedbaniem ze strony personelu medycznego, turecki system sądowniczy przewiduje, z jednej strony postępowanie karne i z drugiej daje stronie poszkodowanej możliwość wytoczenia przed właściwym sądem cywilnym powództwa cywilnego, jak również możliwość postępowania dyscyplinarnego w przypadku stwierdzenia odpowiedzialności cywilnej (wyż. cyt. Sevim Güngör, Aliye Pak i Habip Pak p. Turcji (post.), nr 39855/02, dn. 22 stycznia 2008 r. i Serap Alhan p. Turcji (post.), nr 8163/07, dn. 14 września 2010 r.).

104. Trybunał nie widzi w przedmiotowej sprawie żadnych powodów kwestionowania tych stwierdzeń, które zachowują ważność w niniejszej sprawie, jeśli chodzi o szereg zaniedbań i błędów w sztuce lekarskiej, których ofiarą padła zmarła przed przybyciem do szpitala Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Ege. Niemniej Trybunał przypomina, że w szczególności wobec wniosków zawartych w sprawozdaniu z postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez władze krajowe, Trybunał stwierdził, że w okolicznościach niniejszej sprawy błąd przypisywany personelowi medycznemu tego szpitala wykracza daleko poza zakres zwykłego błędu lub zaniedbania personelu medycznego w ten sposób, że pracujący tam lekarze, świadomie i z naruszeniem odpowiedzialności zawodowej nie podjęli wszystkich niezbędnych działań stosowanych w nagłych przypadkach w celu podjęcia próby uratowania życia pacjentki.

105. Trybunał przypomina, że brak oskarżenia lub ścigania osób odpowiedzialnych za zagrożenie życia może skutkować naruszeniem artykułu 2, niezależnie od jakichkolwiek innych środków wniesionych z ich inicjatywy (zob.wyż. cyt. mutatis mutandis, Öneryıldız,§ 93 in fine, ETPCz 2004–XIIoraz Kalenderp. Turcji nr 4314/02, § 52, dn. 15 grudnia 2009 r.). Trybunał uważa, że dotyczy to również przypadku, gdy pacjent spotyka się nieudzieleniem pomocy medycznej w placówce szpitalnej, co kończy się zagrożeniem jego życia.

106. W konsekwencji i w świetle stwierdzeń dotyczących uchybień w postępowaniu karnym (zob. powyżej punkty 100-102) Trybunał stwierdza w przedmiotowej sprawie naruszenie artykułu 2 Konwencji w jego proceduralnym aspekcie.

4. Ocena Trybunału w kwestii prawa do życia płodu

107. Trybunał przypomina, że w wyroku Vop. Francji ([WI], nr 53924/00, § 82, ETPCz 2004–VIII), Wielka Izba uznała, że wobec braku europejskiego konsensusu na temat naukowej i prawnej definicji początku życia, punkt wyjściowy prawa do życia podlega swobodnej ocenie Państw, którą zdaniem Trybunału powinny się one cieszyć. Tak też Wielka Izba uznała, iż „obecnie nie jest pożądana ani nawet możliwa odpowiedź na pytanie czy mające się urodzić dziecko jest „osobą” w rozumieniu artykułu 2 Konwencji” ( ibidem, § 85).

108. Od tamtej pory Wielka Izba miała możliwość jeszcze raz potwierdzić wagę tej zasady w sprawie A, B i C p. Irlandii ([WI], nr 25579/05, § 237, ETPCz2010), w której przypomniała, że prawa postulowane dla płodu oraz prawa przyszłej matki są nierozłącznie związane (zob. w tym zakresie, analiza orzecznictwa wynikającego Konwencji przedstawiona w punktach 75-80 wyż. cyt. wyroku w sprawie Vo).

109. W okolicznościach przedmiotowej sprawy, Trybunał nie widzi żadnego powodu do odstąpienia od przyjętego we wskazanych sprawach podejścia i uznaje, że nie ma potrzeby rozpatrywania czy zarzut skarżących dotyczący płodu wchodzi bądź nie w zakres stosowania artykułu 2 Konwencji. Trybunał uważa, że życie tego płodu było ściśle powiązane z życiem pani Şentürk i zależało od udzielonej jej opieki medycznej. A ta okoliczność była już rozpatrywana w świetle naruszenia prawa do życia zmarłej (zob. powyżej punkty 87-97). Trybunał uważa zatem, że postawiony przez skarżących w tym względzie zarzut nie wymaga oddzielnego rozpatrzenia.

II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁÓW 3, 6, I 13 KONWENCJI ORAZ ARTYKUŁU 1 PROTOKOŁU NR 1

110. Przywołując artykuł 3 Konwencji, skarżący podnoszą doznane przez nich cierpienia moralne z powodu śmierci ich żony i matki, jak również wskazują na cierpienia doznane przez zmarłą w czasie, gdy nie udzielono jej pomocy medycznej.

W świetle artykułu 6 Konwencji, skarżyli się również na przewlekłość postępowania i brak uzasadnienia orzeczenia wydanego przez sąd karny. Opierając się na artykule 13 Konwencji, skarżący wskazują na nieefektywność systemu opieki zdrowotnej i systemu sądownictwa w takich jak ich przypadkach. W tym względzie wyjaśniają, że musieli czekać 5 lat, żeby otrzymać administracyjne zezwolenie na wszczęcie postępowania karnego przeciwko lekarzom z Uniwersytetu w Ege. Zarzucają ponadto brak krajowych środków odwoławczych umożliwiających uzyskanie odszkodowania za przewlekłość postępowań sądowych.

W końcu skarżący twierdzą, że sąd karny nie wypowiedział się w pierwszej instancji w przedmiocie ich wniosków o odszkodowanie i podnoszą w odniesieniu do artykułu 1 Protokołu nr 1, że przedawnienie postępowania pozbawiło ich możliwości wniesienia powództwa o odszkodowanie.

111. Z uwagi na stwierdzenie przez Trybunał naruszenia artykułu 2 Konwencji (zob. powyżej punkty 97 i 106) uznaje on, że rozpatrzył główną kwestię prawną niniejszego wniosku. Zważywszy na wszystkie okoliczności sprawy oraz argumenty stron, Trybunał uważa, że nie ma potrzeby oddzielnego rozpatrywania pozostałych zarzutów z artykułów 3,6, i13 Konwencji oraz z artykułu 1 Protokołu nr 1(podobne stanowisko w sprawie Kamil Uzun p. Turcji, nr 37410/97, § 64, dn. 10 maja 2007 r.).

III. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

112. Zgodnie z artykułem 41 Konwencji,

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów oraz jeśli prawo wewnętrzne Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

113. Pierwszy skarżący Mehmet Şentürk, domaga się 542,20 euro (EUR) z tytułu jego zdaniem doznanej szkody majątkowej i przedkłada jako dowód wyliczenie szacujące stratę wsparcia finansowego z powodu śmierci żony na 1 172, 35 lirów tureckich. Domaga się również 100 000 EUR z tytułu szkody moralnej, a Bekir Şentürk wnosi o 200 000 EUR z tego samego tytułu.

114. Rząd kwestionuje te żądania. W kwestii żądanej kwoty z tytułu szkody majątkowej Rząd podnosi, że nie jest ona w żaden sposób poparta dowodami, a w konsekwencji jego zdaniem nie jest możliwe ustalenie jakie konkretne kryteria posłużyły do obliczenia zarzuconej straty.

115. Trybunał przypomina, że musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy domniemaną szkodą doznaną przez zainteresowanego a naruszeniem Konwencji, oraz że słuszne zadośćuczynienie może, w stosownym przypadku, obejmować odszkodowanie z tytułu straty wsparcia finansowego (zob. pośród wielu innych Kavakp. Turcji, nr 53489/99, § 109, dn. 6 lipca 2006 r.). W przedmiotowej sprawie Trybunał uznał (zob. powyżej punkt 97), że władze krajowe zostały pociągnięte do odpowiedzialności w rozumieniu artykułu 2 Konwencji gdyż nie chroniły życia pani Şentürk. Podkreśla jednak, że wyliczenia przedstawione przez skarżącego stanowią, że zmarła nie dysponowała własnymi dochodami. W tych warunkach Trybunał uważa, że zarzucana szkoda materialna nie jest wystarczająca ustalona. Trybunał odrzuca więc wniosek skarżącego w tym względzie.

116. Nadto, Trybunał uważa, że należy przyznać skarżącym łącznie 65 000 EUR z tytułu szkody moralnej.

B. Koszty i wydatki

117. Skarżący wnoszą również o 1931,25 EUR z tytułu kosztów i wydatków poniesionych w związku z postępowaniami przed sądami krajowymi oraz 11 562,50 EUR z tytułu honorarium adwokata reprezentującego ich w czasie postępowania przed Trybunałem, jak również 216 EUR z tytułu kosztów poniesionych w związku z postępowaniem przed Trybunałem.

118. Rząd kwestionuje te roszczenia.

119. Według orzecznictwa Trybunału skarżący może otrzymać zwrot kosztów i wydatków tylko w przypadku, gdy kwoty te były rzeczywiście poniesione oraz niezbędne, a ponadto, że miały racjonalny charakter. W przedmiotowej sprawie i wziąwszy pod uwagę dokumenty będące w jego posiadaniu oraz jego orzecznictwo, Trybunał uważa za stosowne przyznać skarżącym łącznie 4 000 EUR, pomniejszoną o 850 euro pobraną z tytułu pomocy prawnej w tym postępowaniu.

C. Odsetki za zwłokę

120. Trybunał uznaje, że odsetki z tytułu niewypłacenia zasądzonych kwot powinny być naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego, powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE,

1. Uznaje skargę za dopuszczalną co do zarzutu z artykułu 2 Konwencji dotyczącego zgonu Menekşe Şentürk ;

2. Stwierdza, że doszło do naruszenia artykułu 2 Konwencji w jego aspekcie materialnym z powodu zgonu Menekşe Şentürk;

3. Stwierdza, że doszło do naruszenia artykułu 2 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym ;

4. Stwierdza, że nie ma potrzeby orzekać oddzielnie o pozostałych zarzutach;

5. Stwierdza

a) że pozwane Państwo winno wypłacić w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji następujące kwoty, które będą przeliczone na liry tureckie po kursie z dnia zapłaty; -/-

i) 65 000 EUR (sześćdziesiąt pięć tysięcy euro) łącznie dwóm skarżącym z tytułu szkody moralnej powiększone o podatek, który może być pobrany ; -/-

ii) 4 000 EUR (cztery tysiące euro) łącznie dwóm skarżącym z tytułu zwrotu kosztów i wydatków pomniejszone o 850 EUR (osiemset pięćdziesiąt euro) pobrane z tytułu pomocy prawnej, powiększone o podatek, który może być pobrany; -/-

b) że po upływie powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty, winny zostać naliczone od powyższych kwot odsetki zwykłe według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego, powiększonej o trzy punkty procentowe; -/-

6. Oddala pozostałą część roszczenia dotyczącą słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie w dniu 9 kwietnia 2013 roku, zgodnie z artykułem 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Stanley Naismith Guido Raimondi
Kanclerz Przewodniczący

1 . Kadın Hastalıklarıve Doğum (choroby kobiece i narodziny).