Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

12 lipca 2018 r.

Niniejszy wyrok jest ostateczny , ale może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Wołosowicz przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), zasiadając jako Izba w składzie:

Aleš Pejchal, Przewodniczący,
Armen Harutyunyan,
Jovan Ilievski, sędziowie,
oraz Abel Campos, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 czerwca 2018 r., Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 11757/15) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesionej do Trybunału zgodnie z Artykułem 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) przez obywatela polskiego, Pana Arkadiusza Wołosowicza („skarżący”), w dniu 8 kwietnia 2015 r.

2. Rząd Polski („Rząd”) był reprezentowany przez swojego pełnomocnika, Panią Justynę Chrzanowską z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. W dniu 4 października 2016 r. skarga w zakresie dotyczącym warunków osadzenia skarżącego została zakomunikowana Rządowi, a w pozostałej części została uznana za niedopuszczalną zgodnie z Regułą 54
§ 3 Regulaminu Trybunału.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżący urodził się w 1976 r. i mieszka w Bielsku Podlaskim.

5. Okoliczności sprawy były bezsporne i można je streścić w następujący sposób.

A. Okres pozbawienia wolności skarżącego

6. Skarżący był osadzony w Zakładzie Karnym w Siedlcach od 26 stycznia do 19 kwietnia 2007 r. oraz od 15 lipca do 15 października 2009 r.

B. Warunki osadzenia skarżącego

7. Skarżący oświadczył, że podczas pobytu w Zakładzie Karnym w Siedlcach przebywał w celi, w której ilość miejsca na osobę była niższa niż polski ustawowy minimalny standard wynoszący 3 m ². Twierdził również, że był osadzony w celach z palaczami. Ponadto podniósł kwestię problemów z wilgocią, braków w zakresie higieny i ciepłej wody oraz ograniczonego dostępu do wykonywania połączeń telefonicznych.

8. Sądy krajowe ustaliły, że skarżący był osadzony w przeludnionej celi podczas osadzenia w Zakładzie Karnym w Siedlcach w okresie od 15 lipca do 15 października 2009 r. (91 dni), kiedy przebywał w celi nr 616 (15,94 m ²) z 5 innymi więźniami (2,65 m ² na osobę).

9. Sądy ponadto stwierdziły, że kąciki sanitarne były oddzielone od reszty powierzchni mieszkalnych w celach zgodnie z odpowiednimi przepisami. Aneks toaletowy miał dostęp tylko do zimnej bieżącej wody. Ponadto ustalono, że cele były odpowiednio wyposażone. Skarżący był osadzony w celach zgodnie ze swoją deklaracją co do używania wyrobów tytoniowych.

C. Postępowanie cywilne przeciwko Skarbowi Państwa

10. W dniu 13 lipca 2013 r. skarżący wniósł powództwo cywilne przeciwko Skarbowi Państwa z tytułu naruszenia dóbr osobistych żądając zadośćuczynienia za osadzenie w przeludnionej celi w Zakładzie Karnym w Siedlcach w kwocie 43 tys. złotych (PLN) (10 750 EUR).

11. W dniu 30 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Siedlcach oddalił powództwo skarżącego. Potwierdził jednak, że skarżący był czasowo osadzony w przeludnionej celi, od dnia 15 lipca do dnia 15 października 2009 r.

12. W dniu 17 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił apelację skarżącego.

II. PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

13. Szczegółowy opis właściwego prawa krajowego i praktyki dotyczącej ogólnych zasad w zakresie warunków osadzenia
w Polsce oraz krajowych środków odwoławczych dostępnych dla osadzonych zarzucających, że warunki ich osadzenia były nieodpowiednie, zostały przedstawione w wyrokach pilotażowych Trybunału w sprawach Orchowski przeciwko Polsce (nr 17885/04) i Norbert Sikorski przeciwko Polsce (nr 17599/05) z dnia 22 października 2009 r. (zob. odpowiednio §§ 75-85 i §§ 45-88) i rozwinięte w decyzji Trybunału w sprawie Łatak przeciwko Polsce (nr 52070/08, 12 października 2010 r., §§ 25-54).

PRAWO

I. WNIOSEK RZĄDU O SKREŚLENIE SKARGI Z LISTY ZGODNIE
Z ARTYKUŁEM 37 KONWENCJI

14. W dniu 20 lutego 2017 r. Rząd przedłożył jednostronną deklarację podobną do deklaracji w sprawie Tahsin Acar przeciwko Turcji ( Tahsin Acar przeciwko Turcji (zastrzeżenie wstępne) [WI], nr 26307/95, ETPC 2003-VI). Poinformował Trybunał, że jest gotowy zaakceptować, że doszło do naruszenia prawa skarżącego wynikającego z Artykułu 3 Konwencji
w odniesieniu do warunków związanych z osadzeniem w przeludnieniu i zaproponował kwotę, którą był gotowy zapłacić za szkodę niemajątkową poniesioną przez skarżącego. Rząd wezwał Trybunał do skreślenia skargi z listy zgodnie z Artykułem 37 Konwencji.

15. Skarżący nie zgodził się na propozycję Rządu. Twierdził, że proponowana kwota nie stanowi wystarczającego zadośćuczynienia za poniesioną szkodę i zwrócił się do Trybunału o dalsze rozpatrywanie skargi.

16. Trybunał zauważa, jak już wielokrotnie podkreślał, że w uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość skreślenia skargi albo jej części na podstawie Artykułu 37 § 1 (c) Konwencji w wyniku deklaracji jednostronnej pozwanego Rządu, nawet jeśli skarżący wnosi
o kontynuowanie rozpoznawania sprawy. Będzie to zależało od tego, czy szczegółowe warunki deklaracji jednostronnej stanowić będą podstawę do uznania, że poszanowanie praw człowieka, określonych w Konwencji i jej Protokołach nie wymaga od Trybunału dalszego rozpoznawania sprawy (zob. Tahsin Acar, cytowany powyżej, § 75 i Melnic przeciwko Moładawii, nr 6923/03, § 22, 14 listopada 2006 r.).

17. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału kwotę zaproponowaną
w jednostronnej deklaracji można uznać za wystarczającą podstawę do skreślenia skargi lub jej części. Trybunał w tym względzie będzie brał pod uwagę kompatybilność kwoty z kwotami przyznanymi przez siebie w podobnych sprawach, dotyczących przeludnienia w więzieniach (zob. decyzja o skreśleniu sprawy z listy w następstwie ugody w sprawie Soszyński przeciwko Polsce, nr 23854/12, 15 stycznia 2013 r. oraz Budziszewski przeciwko Polsce, nr 16544/12, 29 stycznia 2013 r.), mając na uwadze wypracowane zasady decydujące o statusie ofiary i dotyczące oceny kwoty zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej przyznawanej w sprawach związanych z osadzeniem w warunkach sprzecznych z Artykułem 3 Konwencji (zob. Janusz Wojciechowski przeciwko Polsce, nr 54511/11,
§ 42, 28 czerwca 2016 r. oraz Olszewski przeciwko Polsce, nr 21880/03,
§ 124, 2 kwietnia 2013 r.).

18. W kwestii, czy właściwe byłoby skreślenie niniejszej skargi z listy
z uwagi na deklarację jednostronną przedstawioną przez Rząd, Trybunał uważa, że ​​kwota zaproponowana w deklaracji w odniesieniu do szkody niemajątkowej doznanej przez skarżącego w wyniku zarzucanego naruszenia Konwencji, nie jest porównywalna z kwotami przyznawanymi przez Trybunał w podobnych sprawach z tytułu szkód niemajątkowych (zob. Soszyński i Budziszewski, oba cytowane powyżej).

19. Mając na uwadze przedstawione powyżej fakty i powody Trybunał stwierdza, że Rząd nie przedstawił stanowiska pozwalającego na uznanie, że poszanowanie praw człowieka, wyrażonych w Konwencji i jej Protokołach nie wymaga od Trybunału kontynuowania badania sprawy (zob. przeciwnie, WAZA Spółka z o.o. przeciwko Polsce (skreślenie skargi z listy), nr 11602/02, 26 czerwca 2007 r.)

20. W związku z tym Trybunał odrzuca wniosek Rządu o skreślenie skargi z listy na podstawie Artykułu 37 Konwencji i będzie w związku
z tym kontynuował badanie dopuszczalności i meritum sprawy.

II. ZARZUCANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 3 KONWENCJI

21. Skarżący zarzucił, że warunki jego osadzenia
i przeludnienie w Zakładzie Karnym w Siedlcach, gdzie przebywał od 15 lipca do 15 października 2009 r. (91 dni), stanowiły nieludzkie i poniżające traktowanie w myśl Artykułu 3 Konwencji, który brzmi następująco:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

22. Rząd, przedkładając deklarację jednostronną, nie przedstawił szczegółowych uwag na temat meritum sprawy.

A. Dopuszczalność

23. Trybunał zauważa, że skarga nie jest oczywiście bezzasadna
w rozumieniu Artykułu 35 ust. 3 lit. a) Konwencji. Ponadto nie jest ona niedopuszczalna z jakichkolwiek innych powodów. Należy zatem uznać ją za dopuszczalną.

B. Meritum skargi

24. Ponowne przedstawienie ogólnych zasad, dotyczących badania warunków osadzenia w myśl Artykułu 3, można znaleźć w wyrokach pilotażowych Trybunału przeciwko Polsce (zob. Orchowski (cytowany powyżej, §§ 119-131), Norbert Sikorski (cytowany powyżej, §§ 126-141))
i w wyroku w sprawie Muršić przeciwko Chorwacji [WI], nr 7334/13, §§ 102-141, ETPC 2016.

25. Trybunał stwierdził już, że silne domniemanie naruszenia
Artykułu 3 powstaje, gdy przestrzeń osobista dostępna dla osadzonego w celi wieloosobowej spadnie poniżej 3 m ². Domniemanie to może zostać obalone tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie następujące warunki: krótkiemu, okazjonalnemu i nieznacznemu zmniejszeniu przestrzeni osobistej towarzyszy wystarczająca swoboda poruszania się poza celą i odpowiednie aktywności poza celą, a osadzenie ma miejsce w zakładzie, w którym – oceniając całościowo – istnieją odpowiednie warunki (zob. Muršić, cytowany powyżej, §§ 137 -138).

26. Trybunał zauważa, że ​​skarżący był osadzony w przeludnionych celach w Zakładzie Karnym w Siedlcach od 15 lipca do 15 października 2009r., czyli po tym jak systemowy problem przeludnienia w Polsce został uznany za rozwiązany ( Orchowski, cytowany powyżej, §§ 119-131
i Norbert Sikorski, cytowany powyżej, §§ 126-141).

27. Trybunał zauważa ponadto, że sądy krajowe stwierdziły, w ustaleniach niekwestionowanych przez skarżącego lub Rząd, że osadzenie skarżącego w Zakładzie Karnym w Siedlcach charakteryzowało się przebywaniem w znacznym przeludnieniu przez okres 91 dni. W szczególności powierzchnia osobista przypadająca na jednego więźnia została zmniejszona do 2,65 m ².

28. Trybunał stwierdza, że ​​w tych okolicznościach zmniejszenie wymaganej przestrzeni osobistej nie może być uznane za „krótkie, okazjonalne i nieznaczne" w rozumieniu orzecznictwa Trybunału (zob. Muršić, cytowany powyżej, § 130). Wynika z tego, że w niniejszej sprawie silne domniemanie naruszenia Artykułu 3 Konwencji nie może zostać obalone.

29. Mając na względzie powyższe ustalenia, Trybunał uważa, że ​​cierpienie i trudności, które znosił skarżący, przekroczyły nieunikniony poziom cierpienia, nieodłącznie związany z pozbawieniem wolności
oraz próg dotkliwości przewidziany w Artykule 3 Konwencji.

30. Doszło zatem do naruszenia tego przepisu.

III. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

1. Artykuł 41 Konwencji stanowi:

„Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeżeli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi taka potrzeba, o przyznaniu słusznego zadośćuczynienia pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

32. Skarżący domagał się kwoty 8 180 PLN (w przybliżeniu 2045 EUR) z tytułu szkody niemajątkowej.

33. Rząd nie przedstawił opinii w tej materii.

34. Trybunał uważa, że ​​skarżący doznał szkody o charakterze niemajątkowym w wyniku osadzenia w warunkach sprzecznych z Artykułem 3 Konwencji (zob. paragrafy 24-30 powyżej), której nie zadośćuczyni w wystarczającym stopniu samo stwierdzenie naruszenia jego praw wynikających z Konwencji. Dokonując oceny na zasadzie słuszności, zgodnie z Artykułem 41 Konwencji, Trybunał przyznaje skarżącemu kwotę 1 800 EUR z powyższego tytułu.

B. Koszty i wydatki

35. Skarżący nie występował z roszczeniem o zwrot kosztów i wydatków związanych z postępowaniem przed Trybunałem lub sądami krajowymi.

C. Odsetki za zwłokę

36. Trybunał za słuszne uznaje by wysokość odsetek za zwłokę oparto na marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH POWODÓW TRYBUNAŁ, JEDNOMYŚLNIE,

1. Odrzuca wniosek Rządu o skreślenie skargi z listy;

2. Uznaje skargę za dopuszczalną;

3. Orzeka, że nastąpiło naruszenie Artykułu 3 Konwencji

4. Orzeka

(a) że pozwane Państwo zapłaci skarżącemu w terminie trzech miesięcy 1.800 EUR (tysiąc osiemset euro), plus wszelkie podatki, które mogą być wymagalne, tytułem szkody niemajątkowej, przeliczone na walutę pozwanego Państwa według kursu obowiązującego w dniu rozliczenia;

(b) że po upływie powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty od powyższej kwoty płatne będą odsetki zwykłe, naliczone zgodnie z oprocentowaniem odpowiadającym marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

5. Oddala roszczenie skarżącego o słuszne zadośćuczynienie w pozostałej części.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 12 lipca 2018 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Aleš Pejchal
Kanclerz Przewodniczący