Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

14 października 2003 r.

Wyrok ten stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji. Wyrok ten podlega korekcie wydawniczej przed jego opublikowaniem w ostatecznej wersji

W sprawie Dybo p. Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja) zasiadając jako Izba składająca się z następujących sędziów:

Pan Nicolas Bratza, Przewodniczący,
Pani V. Strážnická,
Pan M. Fischbach,
Pan J. Casadevall,
Pan R. Maruste,
Pan L. Garlicki,
Pani E. Fura-Sandström, sędziowie,
oraz Pana M. O’Boyle, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu zamkniętym w dniu 23 września 2003 r.,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 71894/01) wniesionej w dniu 30 listopada 1999 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybunału na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez obywatela Rzeczypospolitej Polskiej, Pana Czesława Dybo („skarżący”).

2. Polski Rząd („Rząd”) reprezentowany był przez swojego Pełnomocnika, Pana Krzysztofa Drzewickiego z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Dnia 17 grudnia 2002 r. Czwarta Sekcja podjęła decyzję o zakomunikowaniu Rządowi skargi dotyczącej długości postępowania. Na podstawie artykułu 29 § 3 Konwencji zdecydowała, że przedmiot skargi zostanie rozpatrzony równocześnie z kryterium dopuszczalności skargi. Nadała także skardze charakter priorytetowy zgodnie z artykułem 41 Regulaminu Trybunału.

FAKTY

4. Skarżący urodził się w 1919 r. i żyje w Lubaniu, w Polsce.

5. Skarżący był uczestnikiem postępowania administracyjnego dotyczącego wysokości świadczeń kombatanckich, które otrzymywał od 1974 r. Dnia 12 września 1995 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał w jego sprawie wyrok. Sąd m.in. nakazał Urzędowi do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych zapłacenie skarżącemu 10 zł tytułem zwrotu opłat sądowych. W maju 1997 r. skarżący otrzymał od Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych jedynie połowę zasądzonej kwoty (5 zł).

6. W kwietniu 1997 r. skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Lubaniu pozew przeciwko Urzędowi do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Domagał się odszkodowania i zapłaty m.in. zaległej kwoty 5 zł.

7. Dnia 7 maja 1997 r. Sąd Rejonowy w Lubaniu przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Warszawie.

8. Sąd Rejonowy w Warszawie przeprowadził jedną rozprawę i dnia 30 listopada 1998 r. wydał wyrok zaoczny na niekorzyść pozwanego nakazując mu zapłatę 50 zł tytułem odszkodowania i 30 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych. Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

9. Dnia 30 marca 1999 r. pozwany wniósł sprzeciw przeciwko od wyroku zaocznego.

10. Dnia 18 października 1999 r. Sąd Rejonowy w Warszawie zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności w stosunku do wyroku z dnia 30 listopada 1998 r.

11. Skarżący zwrócił się do sądu o ponowne zaopatrzenie wyroku z dnia 30 listopada 1998 r. w rygor natychmiastowej wykonalności. Dnia 29 października 1999 r. Sąd Rejonowy w Warszawie oddalił jego wniosek. Skarżący odwołał się od tej decyzji, w związku z czym polecono mu opłacić opłatę sądową. Dnia 22 sierpnia 2000 r. jego odwołanie zostało odrzucone z powodu niezapłacenia opłaty sądowej. W postępowaniu odwoławczym przeciwko tej decyzji ponownie polecono mu zapłacenie opłaty sądowej. Ostatecznie, skarżący zapłacił opłatę sądową i dnia 16 grudnia 2002 r. Sąd Okręgowy w Warszawie rozpatrzył jego odwołanie od decyzji z dnia 29 października 1999 r. i oddalił je.

12. Dnia 23 października 1999 r. Sąd Rejonowy w Warszawie postanowił, na posiedzeniu zamkniętym, że skarżący powinien być przesłuchany przez Sąd Rejonowy w Lubaniu. Jak się wydaje, sąd ten nie przesłuchał skarżącego i dnia 25 kwietnia 2002 r. sąd prowadzący sprawę ponownie wystosował wniosek o przesłuchanie skarżącego.

13. Dnia 28 czerwca 2002 r. Sąd Rejonowy w Lubaniu przesłuchał skarżącego.

14. Postępowanie toczy się nadal przed Sądem Rejonowym w Warszawie.

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1 KONWENCJI

15. Skarżący zarzucał, że długość postępowania była niezgodna z wymogiem „rozsądnego terminu” zawartym w artykule 6 § 1 Konwencji, który w omawianym zakresie brzmi następująco:

„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym ..., każdy ma prawo do ... rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez ... sąd...”

16. Rząd nie zgodził się z tym stwierdzeniem.

17. Okres, podlegający rozpatrzeniu rozpoczął się w kwietniu 1997 r. i nie zakończył się do tej pory. Trwa więc sześć lat i pięć miesięcy.

A. Dopuszczalność

18. Rząd twierdził, że spór w jaki wdał się skarżący miał charakter pieniaczy i że jego skarga do Trybunału stanowi nadużycie prawa do skargi na podstawie artykułu 35 § 3 Konwencji. Ponadto, Rząd twierdził, że skarżący nie zamierzał podtrzymywać swojej skargi, ponieważ nie przedstawił dokładnych informacji na temat faktów sprawy po październiku 1999 r.

19. Skarżący twierdził, że nie był w stanie skomentować stanowiska Rządu, ponieważ napisane ono było po angielsku. Twierdził, że nie rozumie tego języka i nie stać go na pokrycie kosztów tłumaczenia.

20. Trybunał zauważa, że pozew skarżącego był wynikiem braku pełnego wykonania ostatecznego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. W swoim pozwie, poza żądaniem zapłaty zaległych 5 zł, domagał się on odszkodowania. W świetle tego oraz biorąc pod uwagę fakt, że skarżący ma osiemdziesiąt cztery lata i jest niepełnosprawny, Trybunału nie przekonuje argument Rządu, że spór wytoczony przez skarżącego wynikał z pieniactwa i jego skarga do Trybunału powinna być uznana za nadużycie prawa do skargi indywidualnej.

21. Ponadto, Trybunał uważa, że na podstawie stanowiska skarżącego przedłożonego do Trybunału, nie ma wskazań, jakoby nie zamierzał on nadal popierać swojej skargi.

22. Trybunał zauważa, że skarga nie jest oczywiście nieuzasadniona w rozumieniu artykułu 35 § 3 Konwencji. Ponadto zauważa, że nie jest niedopuszczalna z jakiegokolwiek innego powodu. Trybunał uznaje ją więc za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1.  Stanowiska przedstawione przed Trybunałem

23. Rząd uznał, że sprawa nie była skomplikowana.

24. Odnośnie postępowania skarżącego, Rząd twierdził, że przyczynił się on częściowo do długości postępowania, ponieważ składał wnioski i odwołania.

25. Rząd podkreślał, że to czego domagał się skarżący miało jedynie charakter materialny oraz niewielką wartość, ponieważ jego roszczenie wynosiło 5 zł.

26. Odnosząc się do postępowania władz krajowych, Trybunał był zdania, że wykazały one należytą staranność w zapewnieniu prawidłowego toku postępowania.

27. Skarżący podkreślał, że Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych traktował go niewłaściwie i poniżał go, m.in. poprzez niewykonanie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. W konsekwencji, zwrócił się on do sądu o pomoc i naprawienie wyrządzonej mu szkody. Jednakże, sąd nie tylko nie przyznał mu żadnego odszkodowania, ale też spowodował poprzez przedłużanie postępowania dodatkowy stres i szkodę materialną.

2. Ocena Trybunału

28. Trybunał przypomina, że rozsądna długość trwania postępowania musi być oceniona w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględnieniem kryteriów ustalonych w orzecznictwie Trybunału, w szczególności stopnia zawiłości sprawy, postępowania skarżącego i właściwych władz oraz wagi postępowania dla skarżącego (patrz, m.in. wyrok Frydlender p. Francji [GC], nr 30979/96, § 43, ECHR 2000-VII i wyrok Humen p. Polsce [GC] nr 26614/95, § 60, z dnia 15 października 1999 r.).

29. Odnośnie stopnia skomplikowania sprawy, Trybunał zauważa, że Rząd przyznał, że sprawa była prosta.

30. Trybunał nie jest przekonany argumentami Rządu, że skarżący przyczynił się do ogólnej długości postępowania poprzez aktywne uczestnictwo w postępowaniu. Ponadto, Trybunał jest zdania, że wnioski i odwołania składane przez skarżącego były dla niego ważne, ponieważ dotyczyły one wykonalności wyroku zaocznego i zwolnienia z opłat sądowych (patrz paragraf 11 powyżej).

31. Odnośnie postępowania władz krajowych, Trybunał zauważa, że od rozpoczęcia postępowania w kwietniu 1997 r., Sąd Rejonowy w Warszawie przeprowadził tylko jedną rozprawę w dniu 30 listopada 1998 r., na której wydał wyrok zaoczny (patrz paragraf 8 powyżej). Pomimo tego, że sąd rozpatrujący sprawę podjął następnie pewne działania, zajmował się bowiem skargami dotyczącymi rygoru natychmiastowe wykonalności i zwolnieniem z opłat sądowych, nie usprawiedliwia to braku merytorycznego rozpatrzenia sprawy skarżącego. Ponadto, Trybunał zauważa, że rozpatrywanie odwołania skarżącego od decyzji oddalającej jego wniosek o nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności trwało ponad trzy lata, co znacząco przyczyniło się do opóźnienia w rozstrzygnięciu sprawy (patrz paragraf 11 powyżej).

32. Trybunał jest zdania, że to, czego domagał się skarżący miało niewielką wartość.

33. Trybunał zauważa, że w szczególnych okolicznościach sprawy, okres sześciu lat i pięciu miesięcy przekroczył rozsądny termin.

Dlatego też doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

34. Zgodnie z artykułem 41 Konwencji:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

35. Skarżący nie domagał się żadnej konkretnej kwoty w odniesieniu o szkody materialnej i niematerialnej. Jednakże, zwrócił się do Trybunału o przyznanie mu zadośćuczynienia w kwocie uznanej za słuszną, biorąc pod uwagę szkodę, jakiej doznał w wyniku długości postępowania w jego sprawie.

36. Rząd zwrócił się do Trybunału o stwierdzenie, że samo uznanie naruszenia w tej sprawie stanowiłoby wystarczające zadośćuczynienie. W przeciwnym przypadku, Rząd zwrócił się do Trybunału o przyznanie zadośćuczynienia na podstawie dotychczasowego orzecznictwa w podobnych sprawach i z uwzględnieniem krajowych warunków ekonomicznych.

37. Trybunał jest zdania, że skarżący doznał frustracji i irytacji z powodu zaistniałych opóźnień. Biorąc pod uwagę to, czego domagał się w trakcie postępowania skarżący miało niewielką wartość, przyznaje skarżącemu 1.000 euro tytułem zadośćuczynienia.

B. Koszty i wydatki

38. Skarżący domagał się także zwrotu kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi i tych poniesionych przed Trybunałem. Jednakże, nie przedstawił on dokładnej sumy jakiej domagał się z tego tytułu i nie przedstawił żadnych dokumentów na poparcie roszczeń.

39. Rząd twierdził, że nie może ponosić odpowiedzialności za koszty i wydatki poniesione przez skarżącego w trakcie postępowania przed sądami krajowymi.

40. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżący jest upoważniony do zwrotu kosztów i wydatków tylko w takim zakresie, w jakim zostanie wykazane, że zostały one faktycznie poniesione i były konieczne oraz rozsądne co do kwoty. W niniejszej sprawie, opierając się na posiadanych informacjach i powyższych kryteriach Trybunał oddala to żądanie.

C. Odsetki z tytułu niewypłacenia zadośćuczynienia

41. Trybunał uważa, że odsetki z tytułu nie wypłacenia zadośćuczynienia powinny być ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Uznaje, że doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji;

3. Uznaje, że

(a)  pozwane Państwo ma wypłacić skarżącemu, z tytułu szkód niematerialnych, w ciągu trzech miesięcy od dnia, kiedy wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, 1.000 euro (jeden tysiąc euro), które będą przeliczone na walutę polską według kursu z dnia realizacji wyroku, plus jakikolwiek podatek jaki może być pobrany;

(b)  zwykłe odsetki według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe będą płatne od tej sumy od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty;

4. Oddala pozostałą część żądania skarżącego dotyczącego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 14 października 2003 r., zgodnie z artykułem 77 § 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Michael O’Boyle Nicolas Bratza
Kanclerz Sekcji Przewodniczący