Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

11 października 2018 r.

OSTATECZNY

11/01/2019

Niniejszy wyrok sta ł się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi
w art. 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Parol przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Pierwsza Sekcja), zasiadając jako Izba w składzie:

Linos-Alexandre Sicilianos, Przewodniczący,
Aleš Pejchal,
Krzysztof Wojtyczek,
Ksenija Turković,
Pauliine Koskelo,
Tim Eicke,
Jovan Ilievski, sędziowie,

oraz de Abel Campos, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 września 2018 roku,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 65379/13) wniesionej w dniu 30 września 2013 roku przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez obywatela polskiego Pana Alberta Parola („skarżący”).

2. Rząd Polski („Rząd”) był reprezentowany przez swojego Pełnomocnika, Panią J. Chrzanowską, a następnie przez Panią A. Mężykowską z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący podnosi naruszenie jego prawa dostępu do sądu w wyniku decyzji Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 grudnia 2012 r. odrzucającej apelację od wyroku sądu pierwszej instancji z dnia 4 czerwca 2012 r. z uwagi na braki formalne.

4. W dniu 12 marca 2015 roku skarga dotycząca naruszenia prawa skarżącego do dostępu do sądu została zakomunikowana Rządowi i skarga została oddalona jako oczywiście niedopuszczalna na podstawie Reguły 54 § 3 Regulaminu Trybunału.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący, urodzony w 1978 r., jest osadzony w zakładzie karnym w Warszawie.

6. W dniu 5 lipca 2011 r. złożył pozew w Sądzie Okręgowym Warszawa-Praga („Sąd Okręgowy”) pozywając cztery zakłady karne: Areszt Śledczy w Warszawie-Białołęce, Areszt Śledczy w Białymstoku, Zakład Karny w Białymstoku i Areszt Śledczy w Warszawie-Grochowie – żądając odszkodowania za warunki pozbawienia wolności w okresie od 25 stycznia 2001 r. do 1 czerwca 2007 r. oraz od 26 października 2007 r. do 10 kwietnia 2008 r. Skarżący złożył do Sądu Okręgowego pismo wszczynające postępowanie wraz z pięcioma odpisami. Jednocześnie zwrócił się do Sądu Okręgowego o zwolnienie go z opłaty sądowej związanej z wniesieniem pozwu oraz o przyznanie mu pomocy prawnej.

7. W dniu 26 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy zwolnił skarżącego z kosztów postępowania, oddalił wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

8. W dniu 4 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy oddalił roszczenie skarżącego o odszkodowanie z uwagi na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia. Sąd stwierdził, że przedmiotowe działanie zostało wszczęte po upływie trzyletniego okresu od dnia 10 kwietnia 2008r., kiedy to zatrzymanie skarżącego na warunkach, które uznał za nieodpowiednie, zakończyło się. Sąd Okręgowy stwierdził ponadto, że nie został ustalony związek przyczynowy między domniemanym pogorszeniem stanu zdrowia skarżącego, a warunkami jego uwięzienia. Wreszcie nakazał skarżącemu uiszczenie opłat z tytułu kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika strony pozwanej, będącego adwokatem, w wysokości 3 600 PLN (około 840 EUR).

9. W dniu 27 sierpnia 2012 r. skarżący zwrócił się do Sądu Okręgowego o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wydanego wyroku i doręczenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem.

10. W dniu 24 października 2012 r. Sąd Okręgowy doręczył skarżącemu odpis wyroku z dnia 4 czerwca 2012 r., przesyłając pisemne uzasadnienie wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji. W odpowiedniej części przedmiotowego pisma stwierdzono, że „w ciągu dwóch tygodni od doręczenia odpisu wyroku wraz z przesłanym pisemnym uzasadnieniem skarżący może wnieść środek zaskarżenia bezpośrednio do Sądu Okręgowego lub za pośrednictwem poczty”.

11. W dniu 5 listopada 2012r. skarżący wniósł apelację od wyżej wymienionego wyroku. Jednocześnie zwrócił się do Sądu Okręgowego o zwolnienie go z opłaty sądowej od apelacji oraz o przyznanie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu przed sądem drugiej instancji.

12. Pismem z dnia 20 listopada 2012r. Sąd Okręgowy wezwał skarżącego do uzupełnienia – w terminie siedmiu dni i pod rygorem odrzucenia – braków formalnych apelacji. Sąd wezwał skarżącego do określenia wartości przedmiotu zaskarżenia oraz przesłania odpisu apelacji i pisma uzupełniającego braki formalne.

13. Aby wypełnić to zobowiązanie, skarżący zwrócił się do Sądu Okręgowego o przesłanie mu na jego koszt odpisu apelacji. Ponieważ wniosek nie został rozpoznany, w dniu 11 grudnia 2012 r. skarżący przesłał Sądowi Okręgowemu odręczną kopię apelacji, której treść nie była identyczna z treścią złożonej apelacji. Ponadto złożył w dwóch egzemplarzach pismo uzupełniające braki formalne dotyczące apelacji i wskazał wartość przedmiotu zaskarżenia.

14. W dniu 28 grudnia 2012r., powołując się na art. 370 kodeksu postępowania cywilnego, Sąd Okręgowy uznał apelację skarżącego za niedopuszczalną. Sąd zauważył, że kopia apelacji złożona przez skarżącego w dniu 11 grudnia 2012r. nie była identyczna ze złożoną przez niego pierwotnie apelacją, co uzasadniało stwierdzenie, iż wbrew wymogom w tym zakresie apelacja skarżącego nie została złożona w dwóch egzemplarzach.

15. W dniu 1 marca 2013r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek skarżącego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu przed sądem drugiej instancji mając na uwadze, że wniosek ten był identyczny z wnioskiem, który został oddalony w dniu 26 lipca 2011 r. W dniu 17 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy uznał zażalenie skarżącego na powyższą decyzję za niedopuszczalne z uwagi na to, że postanowienie sądu drugiej instancji w tym przedmiocie jest niezaskarżalne.

16. W dniu 17 lipca 2013r. Sąd Apelacyjny w Warszawie („Sąd Apelacyjny”) oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie z dnia 28 grudnia 2012r. Sąd Apelacyjny zauważył, że zgodnie z art. 368 § 1 k.p.c. w związku z art. 128 § 1 k.p.c., należy wnieść odwołanie w dwóch egzemplarzach w celu zawiadomienia strony pozwanej. Odnosząc się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny zauważył, że treść dokumentu złożonego przez skarżącego nie była identyczna z treścią pierwotnej apelacji złożonej przez skarżącego i że w związku z tym nie można uznać tego dokumentu za odpis przedmiotowej apelacji.

17. W dniu 9 października 2013r. Sąd Apelacyjny uznał zażalenie skarżącego na postanowienie z dnia 17 lipca 2013 r. za niedopuszczalne z uwagi na fakt, że postanowienie to jest niezaskarżalne.

II. ODPOWIEDNIE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. Stosowne przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące niniejszej sprawy

18. Zgodnie z art. 128 § 1 k.p.c., do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom.

19. Zgodnie z art. 130 §§ 1 i 2 tego samego kodeksu: jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. Jeżeli strona postępowania nie uzupełni braków formalnych w przepisanym terminie, pismo zostaje zwrócone stronie i nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

20. Zgodnie z art. 368 § 1 k.p.c. apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego.

21. Zgodnie z art. 370 tego samego kodeksu, sąd pierwszej instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.

22. Zgodnie z art. 5 k.p.c., w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

23. Zgodnie z art. 327 § 2 k.p.c., stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku doręcza odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.

24. Zgodnie z art. 9 § 1 pkt 2 tego samego kodeksu, strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt.

B. Stosowne przepisy regulaminu wewnętrznego sądów dotyczące niniejszej sprawy

25. Zgodnie z art. 96 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych w brzmieniu obowiązującym w przedmiotowym czasie, jeżeli osoba uprawniona do przejrzenia akt jest pozbawiona wolności, przewodniczący wydziału może zarządzić, na jej wniosek, przesłanie akt do zakładu karnego lub aresztu śledczego, chyba że szczególne względy przemawiają za umożliwieniem tej osobie przejrzenia akt w sekretariacie.

C. Stosowne orzecznictwo sądów krajowych

26. Zasadniczo strona postępowania cywilnego musi dołączyć do apelacji jej odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich stronie przeciwnej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013r. Nr II CZ 20/13). Jedynie odpis, który wiernie odzwierciedla treść pisma procesowego, może być uznany za „jego prawdziwy odpis” (decyzja Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2013r., Nr III AUz 19/13). Nie jest rzeczą Sądu sporządzanie odpisów pism i załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, nawet w sytuacji, gdy strona jest osobą niepełnosprawną (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 września 2012 r., nr ACZ 746/12).

PRAWO

I. NARUSZENIE ART. 6 UST. 1 KONWENCJI

27. Skarżący skarży się na naruszenie jego prawa dostępu do sądu w związku z odrzuceniem jego apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 czerwca 2012r. jako niedopuszczalnej, z uwagi na zbyt restrykcyjne – zdaniem skarżącego – stosowanie przez sądy krajowe przepisów proceduralnych ustawy istotnych w niniejszej sprawie. W tym względzie skarżący powołuje się na art. 6 ust. 1 Konwencji, który brzmi następująco:

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego... rozpatrzenia jego sprawy... przez... sąd … przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym...”

28. Rząd odrzucił ten argument.

A. Dopuszczalność skargi

29. Trybunał stwierdza, że skarga nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji. Ponadto zauważa, że nie jest ona niedopuszczalna z jakichkolwiek innych powodów. Musi zatem zostać uznana za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1. Stanowiska stron

30. Skarżący podniósł, że jego prawo zostało naruszone, ponieważ jego zdaniem jego apelacja została uznana za niedopuszczalną z czysto formalnych względów. W tym kontekście skarżący wskazuje, że był w tamtym czasie osadzony w zakładzie karnym, iż Sąd Okręgowy nie przyznał mu obrońcy z urzędu, iż nie został poinformowany o obowiązku złożenia apelacji wraz z odpisem, iż zwrócił się do sądu o przesłanie mu kopii rozpatrywanego środka zaskarżenia w celu zastosowania się do żądania usunięcia braków formalnych oraz że wniosek ten nie został rozpoznany; wówczas skarżący sporządził własnoręcznie kopię apelacji, którą wysłał do Sądu Okręgowego, wraz z pismem uzupełniającym braki formalne i jego kopią.

31. Rząd podniósł, że art. 6 ust. 1 Konwencji nie został w tym przypadku naruszony. Rząd wskazał, że obowiązek, o którym mowa w art. 368 § 1 k.p.c. w połączeniu z art. 128 § 1 tego samego kodeksu, dotyczący złożenia każdego odwołania w dwóch egzemplarzach, nie jest sprzeczny z prawem dostępu do sądu w tym zakresie, ponieważ dąży do słusznego celu dobrego zarządzania wymiarem sprawiedliwości w sprawach cywilnych i ma na celu umożliwienie stronie pozwanej zapoznania się z treścią odwołania.

32. Rząd wskazuje, że niniejsza sprawa jest podobna do sprawy Siwiec przeciwko Polsce (skarga nr 28095/08), w której Trybunał stwierdził, że surowa interpretacja przez sądy krajowe przepisu art. 128 § 1 k.p.c. sama w sobie nie łamie art. 6 ust. 1 Konwencji. Nawiązując do ugruntowanego orzecznictwa sądów krajowych, Rząd stwierdził, że treść kopii załączonej do pisma procesowego musi być dokładnie taka sama jak treść pisma procesowego i że w żadnym przypadku nie jest rzeczą Sądu sporządzanie w imieniu zainteresowanej strony odpisów pism i załączników dla doręczenia ich stronie przeciwnej. Wreszcie wskazuje, że nieprawidłowe uzupełnienie braków formalnych jest równoznaczne z brakiem uzupełnienia tych braków.

33. Rząd twierdzi, że w niniejszej sprawie sporny środek był proporcjonalny do uzasadnionego zamierzonego celu, ponieważ skarżący został należycie poinformowany o spoczywającym na nim obowiązku usunięcia braków formalnych apelacji oraz o dostarczeniu kopii apelacji, oraz że został wyznaczony odpowiedni czas na ten cel. Według Rządu zarzuty skarżącego, że nie wiedział on, iż apelacja ma zostać złożona w dwóch egzemplarzach nie były wiarygodne, ponieważ skarżący sam złożył pozew o odszkodowanie do sądu pierwszej instancji wraz z pięcioma odpisami, co oznaczałoby, że był świadomy, iż musi złożyć apelację wraz z kopią dla doręczenia przedstawicielom strony przeciwnej.

2. Ocena Trybunału

a) Zasady ogólne

34. Trybunał przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie ma on zastępować sądów krajowych. Odpowiedzialność za interpretację przepisów krajowych spoczywa przede wszystkim na organach krajowych, w tym sądach i trybunałach. Rola Trybunału ogranicza się do sprawdzenia zgodności z Konwencją skutków takiej interpretacji. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku sądowej wykładni przepisów o charakterze proceduralnym, takich jak wyznaczanie terminów składania pism czy odwołań (patrz, między innymi, sprawa Pérez de Rada Cavanilles przeciwko Hiszpanii, § 43 z dnia 28 października 1998 r., Recueil des arrêts et décisions 1998-VIII oraz Běleš i inni przeciwko Republice Czeskiej, nr 47273/99, § 60, ECHR 2002 IX).

35. Ponieważ prawo dostępu do sądu nie ma charakteru absolutnego, może ono prowadzić do domyślnie dopuszczalnych ograniczeń, ponieważ z samej swojej natury wymaga uregulowania przez państwo, które może różnić się w czasie i przestrzeni, w zależności od potrzeb i zasobów społeczności i osób. Opracowując takie uregulowania, umawiające się państwa posiadają pewien margines swobody. O ile podjęcie ostatecznej decyzji w sprawie zgodności z wymogami Konwencji należy do Trybunału, nie ma on uprawnień do zastąpienia oceny organów krajowych inną oceną dotyczącą najlepszej polityki w tym zakresie. Niemniej jednak zastosowane ograniczenia nie mogą ograniczać otwartego dostępu jednostki w taki sposób lub do takiego stopnia, aby naruszać to prawo w jego istocie. Co więcej, ograniczenia te są zgodne z art. 6 ust. 1 Konwencji tylko wtedy, gdy dążą do zgodnego z prawem celu i jeżeli istnieje rozsądny stosunek proporcjonalności między zastosowanymi środkami a zamierzonym celem (patrz, między innymi, Edificaciones March Gallego S.A. przeciwko Hiszpanii, 19 lutego 1998 r., § 34, Recueil 1998-I i Stanev przeciwko Bułgarii [GC], nr 36760/06, § 230, 17 stycznia 2012 r.).

36. Ponadto celem Konwencji jest ochrona praw, które nie są teoretyczne lub iluzoryczne, ale konkretne i skuteczne. Uwaga dotyczy w szczególności gwarancji przewidzianych w art. 6, z uwagi na znaczące miejsce, jakie prawo do sprawiedliwego procesu, z wszystkimi gwarancjami przewidzianymi w tym przepisie, zajmuje w demokratycznym społeczeństwie (patrz Stanev, cytowany powyżej, § 231).

37. Trybunał powtarza, że art. 6 Konwencji nie wymaga, aby umawiające się państwa ustanawiały sądy apelacyjne lub kasacyjne. Niemniej jednak państwo, które przyjmuje jurysdykcję tego rodzaju, ma obowiązek zapewnić, aby osoby uczestniczące w sporze miały zagwarantowane podstawowe gwarancje zawarte w art. 6. Zgodność ograniczeń przewidzianych w prawie krajowym z prawem do dostępu do sądu gwarantowanym przez art. 6 ust. 1 Konwencji zależy od specyfiki danego postępowania ( Khalfaoui przeciwko Francji, nr 34791/97, ECHR 1999-IX).

38. Trybunał powtarza, że przepisy dotyczące formalności związanych z wniesieniem odwołania mają na celu zapewnienie właściwego zarządzania wymiarem sprawiedliwości, a w szczególności poszanowanie zasady pewności prawa. Zainteresowane strony powinny móc oczekiwać egzekwowania przepisów prawa. W związku z tym Trybunał wielokrotnie orzekł, że chociaż prawo do złożenia odwołania oczywiście podlega warunkom prawnym, sądy muszą, stosując przepisy proceduralne, unikać zarówno nadmiaru formalizmu, który mógłby podważyć rzetelność postępowania, jak i nadmiernej elastyczności, która prowadziłaby do zniesienia wymogów proceduralnych ustanowionych przez prawo ( Walchli przeciwko Francji, nr 35787/03, § 29, 26 lipca 2007 r., Alvanos i inni przeciwko Grecji, nr 38731/05, § 25, 20 marca 2008 r., oraz Frida, LLC przeciwko Ukrainie, nr 24003/07, § 33, 8 grudnia 2016 r.).

b) Zastosowanie powyższych zasad w niniejszej sprawie

39. Wracając do okoliczności sprawy, Trybunał zauważa, że wniesione przez skarżącego odwołanie od wyroku pierwszej instancji zostało uznane za niedopuszczalne z tego względu, iż jeden z braków proceduralnych, z powodu którego apelacja ta została uznana za wadliwą, nie został wyeliminowany. Trybunał odnotowuje, że skarżący złożył odwołanie od niekorzystnego dla niego wyroku cywilnego i że skarżącemu nakazano usunięcie braków formalnych apelacji, a mianowicie określenie kwoty sporu i przedłożenie kopii apelacji i pisma uzupełniającego braki formalne wraz z jego kopią. Trybunał wskazuje, że skarżący zastosował się do wezwania sądu, przedstawiając pismo uzupełniające braki formalne w dwóch egzemplarzach oraz odręczną kopię apelacji. Apelacja została uznana za niedopuszczalną, ponieważ kopia odwołania nie była identyczna z oryginałem odwołania złożonego przez skarżącego. Decyzja ta, potwierdzona następnie w drugiej instancji, uniemożliwiła skarżącemu wszczęcie postępowania co do istoty sprawy przed sądem odwoławczym.

40. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że wymóg, by skarżący przedstawił apelację wraz z odpisem dla drugiej strony, opierał się na art. 368 § 1 k.p.c. w połączeniu z art. 128 § 1 tego samego kodeksu (zob. „Odpowiednie prawo krajowe i praktyka”, punkty 18 i 20 powyżej). Trybunał nie widzi powodu, aby kwestionować argumentację Rządu, zgodnie z którą wymóg ten ma na celu właściwą organizację wymiaru sprawiedliwości, ponieważ służy powiadomieniu strony pozwanej o odwołaniu, aby ułatwić udział tej strony w postępowaniu apelacyjnym.

41. Trybunał zauważa ponadto, że prawo krajowe nakłada na sądy cywilne obowiązek doręczenia stronie, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, odpisu sentencji wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia (zob. art. 327 § 2 k.p.c. i część „Odpowiednie prawo krajowe i praktyka” powyżej, paragraf 23).

42. Biorąc pod uwagę szczególne okoliczności sprawy, w tym pozbawienie wolności skarżącego w tym czasie, fakt, że działał on sam i nierespektowanie przez sąd pierwszej instancji obowiązku poinformowania skarżącego w kwestii liczby odpisów apelacji przy składaniu środka zaskarżenia, powstaje pytanie, czy sposób, w jaki przepisy proceduralne zostały zastosowane przez Sąd Okręgowy, nie pozbawił skarżącego możliwości wniesienia odwołania.

43. Trybunał zauważa, że jako osoba pozbawiona wolności i niewspierana przez adwokata po odmowie przez Sąd Okręgowy przyznania skarżącemu obrońcy z urzędu (patrz punkt 7 powyżej), skarżący, składając pisma procesowe, mógł opierać się głównie na informacjach dostarczonych przez sądy krajowe w sprawie reguł postępowania, których należy przestrzegać. Trybunał zauważa w tym kontekście, że z akt sprawy nie wynika, iż po ogłoszeniu wyroku pierwszej instancji skarżący został poinformowany, tak jak powinien zostać poinformowany zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa, iż był on zobowiązany do złożenia apelacji w dwóch egzemplarzach.

44. Trybunał nie podziela poglądu Rządu, że skarżący wiedział o wymogu wniesienia apelacji wraz z odpisem (zob. paragraf 33 powyżej). W tym kontekście Trybunał zauważa, że skarżący wniósł powództwo odszkodowawcze przeciwko czterem instytucjom penitencjarnym, co oznacza, że gdyby wiedział o obowiązku złożenia pisma procesowego z odpisem dla każdego pozwanego, w tym przypadku złożyłby cztery odpisy. Trybunał nie widzi powodu, by obciążyć skarżącego skutkami nieprzestrzegania obowiązku prawnego nałożonego na organ sądowy zgodnie z art. 327 § 2 k.p.c. (pkt 23 powyżej). Ponadto Trybunał zauważa, że w tym przypadku skarżący jest osobą wymagającą szczególnego traktowania z uwagi na fakt, iż jest osobą pozbawioną wolności.

45. Następnie Trybunał zauważa, że skarżący starał się zastosować do wskazań Sądu Okręgowego. Ponieważ nie posiadał kopii złożonej apelacji, zwrócił się do tego sądu o przesłanie mu kopii apelacji na jego koszt w celu wywiązania się z obowiązku usunięcia braków formalnych. Ponieważ wniosek ten nie został rozpoznany, skarżący zastosował się do zobowiązania sądu, sporządzając własnoręcznie kopię apelacji. Tymczasem kopia apelacji nie była identyczna ze złożoną apelacją – skarżący odtwarzał ją z pamięci.

46. Trybunał zauważa, że wniosek skarżącego miał podstawę prawną w art. 9 k.p.c. (paragraf 24 powyżej) oraz że ponadto skarżący miał również prawo do zapoznania się z dokumentacją w miejscu osadzenia (zobacz paragraf 25 powyżej).

47. Trybunał stwierdza, że w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy, skarżący – przesyłając do Sądu Okręgowego ręcznie sporządzone pismo, które uznał za spełniające wymogi, aby uznać je za odpis złożonej apelacji – zachował zwykle wymaganą od strony postępowania cywilnego staranność.

48. Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, Trybunał uznaje, że sądy krajowe nie wywiązały się z obowiązku zagwarantowania skarżącemu dostępu do sądu odwoławczego.

49. Na koniec Trybunał podkreśla, że niniejszy przypadek różni się od wspomnianej powyżej sprawy Siwiec przeciwko Polsce, zwłaszcza przedmiotem sprawy. W tym ostatnim przypadku skarżący zarzucił naruszenie jego prawa do rzetelnego procesu z uwagi na fakt, że sąd rozpatrujący jego sprawę nie uwzględnił wniosku o doprowadzenie skarżącego na jedyną rozprawę z miejsca osadzenia i przesłuchanie niektórych świadków, uzasadniając, że do wniosku nie były dołączone wymagane prawem odpisy. Trybunał zauważa w tym kontekście, że skarga odszkodowawcza skarżącego w sprawie Siwiec przeciwko Polsce została zbadana pod względem merytorycznym przez sądy dwóch instancji, z których każdy posiadał pełną jurysdykcję, także nie powstały wątpliwości w zakresie realizacji prawa dostępu do sądu. W niniejszej sprawie, zgodnie z przepisami prawa dotyczącymi wymogów formalnych w zakresie środka zaskarżenia, wniesiona przez skarżącego apelacja od wyroku pierwszej instancji, niekorzystnie dla skarżącego, została uznana za niedopuszczalną. Trybunał zauważa ponadto, że w sprawie Siwiec przeciwko Polsce skarżący nie zareagował na wezwanie sądu do usunięcia braków formalnych, podczas gdy w analizowanym przypadku skarżący zrobił wszystko, czego można było w sposób uzasadniony od niego żądać w celu spełnienia formalnych wymogów apelacji. Wreszcie sprawa Siwiec przeciwko Polsce dotyczyła postępowania cywilnego w sprawie gospodarczej, która podlega bardziej rygorystycznym wymogom proceduralnym niż standardowe postępowanie cywilne będące przedmiotem niniejszej sprawy.

50. Elementy te są wystarczające, aby Trybunał mógł stwierdzić, że w niniejszej sprawie sądy krajowe uniemożliwiły skarżącemu dostęp do sądu odwoławczego. W związku z tym doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

51. Art. 41 Konwencji stanowi:

„Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi taka potrzeba, o przyznaniu słusznego zadośćuczynienia pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

52. Skarżący domagał się 20 000 euro (EUR) z tytułu szkód materialnych i moralnych, które rzekomo poniósł.

53. Rząd wzywa Trybunał do odrzucenia tych roszczeń, które uznał za nadmierne i nieuzasadnione.

54. Trybunał nie dostrzega żadnego związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym naruszeniem a rzekomą stratą finansową i odrzuca to roszczenie. Jednak Trybunał uznaje, że skarżący poniósł szkodę moralną i przyznaje skarżącemu z tego tytułu kwotę 3 250 euro.

B. Koszty i wydatki

55. Skarżący domaga się 3 600 PLN (około 840 EUR) tytułem kosztów wynagrodzenia dla prawnika reprezentującego stronę pozwaną, poniesionych w postępowaniu pierwszej instancji (zobacz paragraf powyżej).

56. Rząd twierdzi, że kwota żądana przez skarżącego odpowiada kosztom postępowania, które należy zwrócić Skarbowi Państwa.

57. Trybunał przypomina, że po stwierdzeniu naruszenia Konwencji może on przyznać skarżącemu pokrycie kosztów i wydatków poniesionych przez skarżącego przed sądami krajowymi w celu zapobieżenia lub naprawienia naruszenia (patrz w szczególności Papon przeciwko Francji, nr 54210/00, § 115, z 25 lipca 2002 r.).

58. W niniejszej sprawie zarzucane naruszenie dotyczy braku dostępu do sądu odwoławczego w następstwie odrzucenia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji z uwagi na braki formalne. Żądanie skarżącego dotyczy kosztów poniesionych w toku postępowania prowadzącego do wydania tego wyroku, tj. procedury, która nie może zapobiec wyżej wymienionemu naruszeniu Konwencji ani naprawić tego naruszenia. W związku z powyższym Trybunał uważa, że roszczenie należy odrzucić.

C. Odsetki

59. Trybunał uznaje za właściwe, by odsetki w razie zwłoki zostały ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH POWODÓW TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Uznaje, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji;

3. Uznaje, że

a) pozwane państwo ma wypłacić skarżącemu w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym wyrok stanie się prawomocny zgodnie z art. 44 ust. 2 Konwencji, kwotę 3 250 EUR (trzy tysiące dwieście pięćdziesiąt euro), która będzie przeliczona na walutę narodową pozwanego państwa, łącznie z jakimkolwiek podatkiem, jaki może być pobrany, z tytułu szkody moralnej,

b) za okres od upływu określonego powyżej terminu trzymiesięcznego do dnia zapłaty należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone po kursie równym marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego, obowiązującej w okresie zwłoki, plus o trzy punkty procentowe;

4. Oddala pozostałą część żądania skarżącego dotyczącego słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie w dniu 11 października 2018 roku, zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Linos-Alexandre Sicilianos
Kanclerz Przewodniczący