Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

CZWARTA SEKCJA

SPRAWA KRÓL przeciwko POLSCE1

(SKARGA nr 65017/01)

WYROK – 28 września 2004 r.

W sprawie Król przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba złożona z następujących sędziów:

Sir Nicolas Bratza, Przewodniczący,

Pan M. Pellonpää,

Pani V. Strážnická,

Pan J. Casadevall,

Pan R. Maruste,

Pan S. Pavlovschi,

Pan L. Garlicki, sędziowie

oraz Pani F. Elens-Passos, Zastępca Kanclerza Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym 7 września 2004 r., wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 65017/01) wniesionej 3 maja 2000 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybunału na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Kon­wencja”) przez obywatela polskiego, pana Mieczysława Króla („skarżący”).

2. Skarżący był reprezentowany przez pana L. Lachowicza, radcę praw­nego praktykującego w Komorowie. Rząd polski („Rząd”) był reprezentowa­ny przez pełnomocników, pana K. Drzewickiego oraz pana J. Wołąsiewicza z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. 12 marca 2002 r. Trybunał podjął decyzję o zakomunikowaniu skargi Rządowi. Na podstawie artykułu 29 § 3 Konwencji zdecydowano, że przedmiot skargi zostanie rozpatrzony równocześnie z kryterium dopuszczalności skargi.

FAKTY

4. Skarżący urodził się w 1948 r. i mieszka w Warszawie, w Polsce.

5. 21 lutego 1994 r. skarżący pozwał niejaką E. K. („pozwana”) przed Sądem Okręgowym w Warszawie, domagając się zapłaty za wykonane dla niej prace. 17 marca 1994 r. skarżący został częściowo zwolniony od kosztów sądowych.

6. Pierwsza rozprawa została wyznaczona na 26 stycznia 1995 r., ale osta­tecznie została odroczona z powodu choroby pozwanej.

7. 22 lutego 1995 r. pozwana złożyła powództwo wzajemne. Sąd rozpa­trujący sprawę przeprowadził rozprawy w terminach: 2 marca, 18 kwietnia, 6 czerwca i 3 października 1995 r. oraz 16 stycznia i 16 kwietnia 1996 r. Sąd przesłuchał kilku świadków i pozwaną.

8. 16 kwietnia 1996 r. sąd zlecił przygotowanie opinii biegłego. 10 maja 1996 r. biegły przedłożył opinię sądowi. 24 września 1996 r. sąd przeprowa­dził rozprawę i przesłuchał biegłego. Skarżący zwrócił się do sądu o powoła­nie nowego biegłego.

9. Podczas rozprawy 24 kwietnia 1997 r. sąd przesłuchał kilku świad­ków. Skarżący zwrócił się do sądu o wyznaczenie innego biegłego. 16 czerw­ca 1997 r. skarżący wnioskował o zwolnienie go od ponoszenia kosztów opinii biegłego. Sąd uwzględnił jego wniosek 28 października 1997 r. Tego samego dnia inny biegły przedłożył opinię sądowi.

10. 17 lipca 1998 r. skarżący zwrócił się do sądu o wyznaczenie terminu rozprawy. Podkreślił, że sąd przeprowadzał jedynie dwie rozprawy w ciągu roku. Następna rozprawa została wyznaczona na 9 listopada 1998 r., ale zosta­ła odroczona na wniosek stron.

11. 16 kwietnia 1999 r. skarżący ponownie zwrócił się do sądu o zlecenie przygotowania nowej opinii oraz jak najszybsze wyznaczenie terminu rozpra­wy. Twierdził, że cierpiał z powodu różnych dolegliwości i dlatego też sąd powinien jego sprawę traktować priorytetowo.

12. 8 października 1999 r. sąd na posiedzeniu niejawnym postanowił zle­cić przygotowanie opinii kolejnemu biegłemu. Biegły ten przedłożył swoją opinię sądowi 14 grudnia 1999 r.

13. Nieokreślonego dnia skarżący złożył skargę do Rzecznika Praw Oby­watelskich z powodu nadmiernej długości trwania postępowania. 22 paździer­nika 1999 r. Rzecznik poinformował skarżącego, że jego skarga została prze­kazana do prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie.

14. W czasie rozprawy w dniu 15 marca 2000 r. sąd przesłuchał biegłego i polecił stronom sprecyzować stanowiska w ciągu dwóch tygodni. Skarżący przedłożył pismo procesowe dnia 27 marca 2000 r.

15. 25 sierpnia 2000 r. skarżący złożył skargę do ministra sprawiedliwo­ści twierdząc, że sąd wyjątkowo opieszale rozpatrywał jego sprawę. W li­ście do skarżącego z 29 września 2000 r. minister sprawiedliwości przyznał, że długość postępowania była nadmierna.

16. 11 października 2000 r. Sąd Wojewódzki przeprowadził rozprawę. 7 listopada 2000 r. sąd przeprowadził oględziny miejsca. 8 stycznia i 12 marca 2002 r. sąd przeprowadził kolejne rozprawy.

17. W nieokreślonych dniach Sąd Wojewódzki i Sąd Apelacyjny wydały wyroki. W wyniku kasacji złożonej przez skarżącego sprawa toczy się przed Sądem Najwyższym.

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1 KONWENCJI

18. Skarżący zarzucał, że długość postępowania cywilnego w jego spra­wie nie była zgodna z wymogiem „rozsądnego terminu” przewidzianym w ar­tykule 6 § 1 Konwencji, który brzmi następująco:

„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym..., każ­dy ma prawo do... rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez... sąd...”.

19. Rząd przeciwstawił się takiemu twierdzeniu.

20. Okres podlegający rozpatrzeniu rozpoczął się 21 lutego 1994 r. i w świe­tle materiału dostępnego Trybunałowi w momencie przyjmowania niniejszego wyroku jeszcze się nie zakończył. Trwa więc już 10 lat, 6 miesięcy i 10 dni.

A. Dopuszczalność

21. Trybunał zauważa, że skarga nie jest oczywiście nieuzasadniona w ro­zumieniu artykułu 35 § 3 Konwencji. Ponadto zauważa, że nie jest ona nie­dopuszczalna z jakichkolwiek innych powodów. Dlatego też Trybunał uznaje skargę za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1. Stanowisko Rządu

22. Rząd twierdził, że sprawa była w pewnym stopniu skomplikowana. Pod­kreślił, że sąd rozstrzygający sprawę, musiał uzyskać cztery opinie biegłych.

23. Ponadto podkreślał, że w niniejszym postępowaniu nie była wyma­gana szczególna staranność ze strony sądów krajowych, w przeciwieństwie do spraw dotyczących zatrudnienia, emerytur oraz rent inwalidzkich.

24. Rząd był także zdania, że skarżący przyczynił się do przedłuże­nia trwania postępowania poprzez składanie licznych wniosków proce­sowych.

25. Ostatecznie Rząd twierdził, że władze krajowe wykazały należytą sta­ranność w prowadzeniu postępowania.

26. W konkluzji Rząd zwrócił się do Trybunału o stwierdzenie, że nie do­szło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

2. Stanowisko skarżącego

27. Skarżący ogólnie nie zgodził się ze stanowiskiem Rządu.

28. Twierdził ponadto, że długość postępowania była nadmierna. Po­nadto, biorąc pod uwagę jego zły stan zdrowia, nadmierna długość po­stępowania była dla niego poważnym obciążeniem dla jego zdrowia psy­chicznego i fizycznego.

29. W konkluzji uznał, że doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

3. Ocena Trybunału

30. Trybunał przypomina, że rozsądna długość trwania postępo­wania musi być oceniona w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględnieniem kryteriów ustalonych w orzecznictwie Trybunału, w szczególności stopnia skomplikowania sprawy, postępowania skarżące­go i właściwych władz oraz wagi postępowania dla skarżącego (zob. m.in. wyrok Frydlender przeciwko Francji [WI], nr 30979/96, § 43, CEDH 2000-VII Humen przeciwko Polsce [WI], nr 266114/95, z 15 października 1999 r., § 60).

31. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że mimo iż sprawa została rozpatrzona przez sąd drugiej instancji dosyć sprawnie, sąd pierwszej instan­cji zajmował się nią przez znaczny czas, który wyniósł ponad 8 lat (zob. para­grafy 5, 16, 17 powyżej).

32. Trybunał często stwierdzał naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji w sprawach odnoszących się do podobnych problemów jak niniejsza (zob. Frydlender, cytowany powyżej).

33. Po przeanalizowaniu całego przedłożonego materiału Trybunał uznaje, że Rząd nie przedstawił żadnych faktów czy argumentów zdolnych przekonać go, że w niniejszej sprawie należy dojść do innych wniosków. Opierając się na orzecznictwie dotyczącym tej problematyki, Trybunał uznaje, że w rozpa­trywanej sprawie długość postępowania była nadmierna i nie spełniała wymo­gu „rozsądnego terminu”.

34. Doszło więc do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

35. Artykuł 41 Konwencji przewiduje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protoko­łów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Stro­ny pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

36. Skarżący domagał się 274 432,09 zł z tytułu szkód materialnych. Kwota ta odpowiadała głównemu roszczeniu skarżącego w postępowaniu krajowym. Domagał się ponadto 150 000 zł z tytułu szkód niematerialnych, których doznał w wyniku przedłużającego się postępowania.

37. Rząd twierdził, że roszczenia skarżącego były nadmierne oraz że nie istniał związek przyczynowy pomiędzy długością trwania postępowa­nia a żądaną kwotą.

38. Trybunał nie dostrzega związku przyczynowego pomiędzy stwier­dzonym naruszeniem a domniemaną szkodą materialną, dlatego też odrzuca to roszczenie. Z drugiej jednak strony Trybunał zauważa, że skarżący doznał szkód niematerialnych. Orzekając na zasadzie słuszności, przyznaje mu z tego tytułu 4 500 EUR (cztery tysiące pięćset euro).

B. Koszty i wydatki

39. Skarżący domagał się także 115 965 zł tytułem zwrotu kosztów i wy­datków poniesionych przed sądami krajowymi oraz 20 000 zł poniesionych w postępowaniu przed Trybunałem (honorarium radcy prawnego).

40. Rząd sprzeciwił się tym roszczeniom.

41. Zgodnie z kryteriami ustalonymi w orzecznictwie, skarżący jest upo­ważniony do zwrotu kosztów i wydatków jedynie, jeżeli wykaże, że zostały one rzeczywiście poniesione oraz były konieczne i rozsądne co do kwoty. W niniejszej sprawie, uwzględniając posiadane informacje oraz powyższe kryteria, Trybunał oddala roszczenie dotyczące zwrotu kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi i uznaje za rozsądne przyznać kwotę 1 500 EUR (tysiąc pięćset euro) z tytułu kosztów poniesionych w postępowa­niu przed Trybunałem.

C. Odsetki za zwłokę

42. Trybunał uważa, że odsetki z tytułu zwłoki w wypłacie zadośćuczy­nienia powinny być ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europej­skiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Uznaje, że doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji;

3. Uznaje, że

(a) pozwane państwo ma wypłacić skarżącemu z tytułu szkód niema­terialnych, w ciągu trzech miesięcy od dnia, kiedy wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, 4 500 EUR (cztery tysiące pięćset euro) z tytułu szkód niematerialnych oraz 1 500 EUR (tysiąc pięćset euro) tytułem zwrotu kosztów i wy­datków, plus jakikolwiek podatek, jaki może być pobrany, które to kwoty będą przeliczone na walutę polską według kursu z dnia realizacji wyroku;

(b) zwykłe odsetki według marginalnej stopy procentowej Europej­skiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe będą płatne od tych kwot od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego termi­nu do momentu zapłaty;

4. Oddala jednogłośnie pozostałą część żądania skarżącego dotyczącą za­dośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie 28 września 2004 r., zgodnie z artykułem 77 § 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Françoise ELENS-PASSOS Nicolas BRATZA
Zastępca Kanclerza Sekcji Przewodniczący

1 Wyrok ten stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji.