Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

CZWARTA SEKCJA

SPRAWA MALINOWSKA-BIEDRZYCKA przeciwko POLSCE1

(SKARGA nr 63390/00)

WYROK – 5 października 2004 r.

W sprawie Malinowska-Biedrzycka przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba złożona z następujących sędziów:

Sir Nicolas Bratza, Przewodniczący,

Pani V. Strážnická,

Pan S. Pavlovschi,

Pan L. Garlicki,

Pani E. Fura-Sandström,

Pani L. Mijović,

Pan D. Spielmann, sędziowie,

oraz Pan M. O’Boyle, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym 14 września 2004 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 63390/00) wniesionej 19 stycznia 1999 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybunału Praw Człowieka na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podsta­wowych Wolności („Konwencja”) przez obywatelkę polską, panią Jadwigę Malinowską-Biedrzycką („skarżąca”).

2. Skarżąca była reprezentowana przez pana W. Szwajdlera, adwokata praktykującego w Sopocie. Rząd polski („Rząd”) reprezentowany był przez pełnomocników, pana K. Drzewickiego, a następnie pana J. Wołąsiewicza z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. 10 lipca 2001 r. Trybunał postanowił zakomunikować Rządowi skargę dotyczącą długości postępowania. Na podstawie artykułu 29 § 3 Konwencji zdecydowano, że przedmiot skargi zostanie rozpatrzony równocześnie z kry­terium dopuszczalności skargi.

FAKTY

4. Skarżąca urodziła się w 1935 r. i mieszka w Sopocie, w Polsce.

A. Fakty przed 1 maja 1993 r.

5. W październiku 1988 r. skarżąca złożyła do Sądu Rejonowego w Gdań­sku wniosek o podział majątku dorobkowego. Drugą stroną postępowania był jej były mąż, z którym rozwiodła się w 1988 r. Majątek dorobkowy składał się m.in. z domu w Gdańsku.

6. Sąd Rejonowy odbył wiele posiedzeń. Niektóre z nich były odraczane ze względu na nieobecność byłego męża skarżącej. Sąd zlecił przygotowanie wielu opinii biegłych.

B. Fakty po 1 maja 1993 r.

7. Posiedzenia wyznaczone na 20 września i 13 października 1993 r. zo­stały odroczone. Skarżąca była nieobecna na tych posiedzeniach z powodu choroby, a następnie śmierci córki.

8. Sąd odbył posiedzenie 22 listopada 1993 r.

9. Następne posiedzenia zostały przeprowadzone 21 lutego, 31 maja i 29 września 1994 r. Sąd przesłuchał świadków i nałożył grzywnę na jednego ze świadków, który się nie stawił.

10. W 1995 r. sąd przeprowadził sześć posiedzeń, na których przesłuchał strony i świadków. Postanowił ponadto, że konieczne jest sporządzenie nowej opinii biegłego.

11. Wizja lokalna nieruchomości wyznaczona na 5 lutego 1996 r. nie od­była się, ponieważ były mąż skarżącej odmówił wpuszczenia jej i jej adwoka­ta na teren spornej nieruchomości.

12. 4 kwietnia 1996 r. sąd zarządził przygotowanie kolejnej opinii biegłe­go. W konsekwencji biegły dokonał wizji nieruchomości. Przedstawił sądowi swoją opinię 23 maja 1996 r.

13. Następnie obie strony postępowania zakwestionowały opinię biegłego.

14. Posiedzenia wyznaczone na 13 sierpnia i 13 września 1996 r. zostały odroczone na wniosek byłego męża skarżącej. Następne posiedzenia, wyzna­czone na 25 października i 29 listopada 1996 r., zostały także odroczone z po­wodu nieobecności przed sądem biegłego.

15. Sąd odbył posiedzenie 7 stycznia 1997 r. Przesłuchał biegłego oraz zarządził sporządzenie opinii uzupełniającej.

16. Na posiedzeniu przeprowadzonym 25 marca 1997 r. były mąż skarżą­cej zwrócił się do sądu o zawieszenie postępowania.

17. 3 czerwca 1997 r. sąd postanowił zawiesić postępowanie, ponieważ usta­lił, że zakończenie postępowania zależało od wyniku innego postępowania.

18. 9 grudnia 1997 r. skarżąca złożyła wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania, ponieważ ustała przyczyna zawieszenia, jako że inne postępowa­nie zostało zakończone wyrokiem Sądu Najwyższego z 13 sierpnia 1997 r.

19. 16 marca 1998 r. Sąd Rejonowy w Gdańsku podjął zawieszone postę­powanie.

20. 19 i 5 listopada 1998 r. sąd przeprowadził posiedzenia. Postanowił na­stępnie odbyć wizję lokalną i zarządzić sporządzenie dodatkowej opinii biegłe­go. Dwie wizje lokalne, wyznaczone na 6 i 26 stycznia 1999 r., nie odbyły się.

21. Sąd odbył następne posiedzenia 17 stycznia i 3 kwietnia 2000 r. Prze­słuchał biegłego i zarządził przygotowanie nowych dwóch opinii biegłych.

22. Wydaje się, że biegli odmówili sporządzenia opinii i 24 października 2000 r. sąd zarządził, by inny biegły przygotował opinię dodatkową.

23. Sąd odbył następne posiedzenie 30 maja 2001 r.

24. Kolejne posiedzenia odbyły się 11 lipca i 17 sierpnia 2001 r.

25. Kolejne posiedzenia odbyły się 27 lutego, 26 czerwca i 27 październi­ka 2002 r. Sąd postanowił, że powinna być przygotowana opinia biegłego.

26. 15 i 29 stycznia 2003 r. sąd odbył posiedzenia i przesłuchał biegłego.

27. Kolejne posiedzenia odbyły się 12 marca, 14 maja, 2 lipca, 5 sierpnia, 18 września, 9 listopada i 16 grudnia 2003 r. Niektóre z posiedzeń zostały odroczone.

28. 29 stycznia 2004 r. Sąd Rejonowy w Gdańsku odbył posiedzenie i 1 kwietnia 2004 r. wydał wyrok.

29. Oboje uczestnicy odwołali się 31 maja 2004 r.

30. Postępowanie trwa.

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1 KONWENCJI

31. Skarżąca zarzucała, że długość postępowania była nie do pogodzenia z wymogiem „rozsądnego terminu” przewidzianym w artykule 6 § 1 Konwen­cji, który w omawianym zakresie przewiduje:

„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym..., każ­dy ma prawo do... rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez... sąd...”.

32. Rząd podważył ten argument.

33. Trybunał zauważa, że okres podlegający rozpatrzeniu rozpoczął się nie w październiku 1988 r., kiedy skarżąca wszczęła postępowanie, ale 1 maja 1993 r., od kiedy obowiązuje uznanie przez Polskę prawa do składania skarg indywidualnych. Postępowanie trwa nadal.

Wynika stąd, że postępowanie trwa do tej pory niemalże szesnaście lat, z cze­go ponad jedenaście lat i cztery miesiące brane są pod uwagę przez Trybunał.

34. Oceniając rozsądną długość rozpatrywanego postępowania Trybunał weźmie pod uwagę stan postępowania na 1 maja 1993 r.

A. Dopuszczalność

35. Trybunał zauważa, że skarga nie jest oczywiście nieuzasadniona w ro­zumieniu art. 35 § 3 Konwencji. Ponadto zauważa, że nie jest ona niedopusz­czalna z jakichkolwiek innych powodów. Dlatego też Trybunał uznaje skargę za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

36. Trybunał przypomina, że rozsądna długość trwania postępowania musi być oceniona w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględ­nieniem następujących kryteriów: stopnia skomplikowania sprawy, postępo­wania skarżącego i właściwych władz oraz wagi postępowania dla skarżącego (patrz, m.in., wyrok Frydlender przeciwko Francji [WI], nr 30979/96, § 43, ECHR 2000-VII).

37. Trybunał często stwierdzał naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji w sprawach, które dotyczyły podobnych problemów jak niniejsza (zob. Fry­dlender, cytowany powyżej).

38. Po przeanalizowaniu całego przedłożonego materiału Trybunał uzna­je, że Rząd nie przedstawił żadnych faktów lub argumentów zdolnych przeko­nać go, że w niniejszej sprawie należy dojść do innych wniosków. Opierając się na orzecznictwie dotyczącym tej problematyki, Trybunał uznaje, że w roz­patrywanej sprawie długość postępowania była nadmierna i nie spełniała wy­mogu „rozsądnego terminu”.

Doszło więc do naruszenia artykułu 6 § 1.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

39. Artykuł 41 Konwencji przewiduje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Proto­kołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzyw­dzonej stronie”.

A. Szkoda

40. Skarżąca domagała się 15 000 EUR z tytułu szkód materialnych oraz 12.500 EUR z tytułu szkód niematerialnych.

41. Rząd twierdził, że roszczenia skarżącej były nadmierne.

42. Odnosząc się do roszczenia za szkody materialne, Trybunał stwier­dza, na podstawie przedstawionych mu dowodów, że skarżąca nie wykaza­ła, że rzekomo doznane przez nią szkody materialne spowodowane zostały przez nadmierną długość rzeczonego postępowania. W konsekwencji brak jest usprawiedliwienia dla przyznania jej jakiegokolwiek świadczenia z tego tytułu (patrz mutatis mutandis, Kudła przeciwko Polsce [WI], nr 30210/96, § 164, ECHR 2000-XI).

43. Trybunał uważa jednak, że skarżąca doznała szkód natury niematerial­nej, w postaci cierpienia i frustracji spowodowanych przedłużającym się po­stępowaniem, które nie mogą zostać zrekompensowane samym orzeczeniem naruszenia. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy oraz orzekając na zasadzie słuszności, Trybunał przyznaje skarżącej z tego tytułu kwotę 10 000 EUR.

B. Koszty i wydatki

44. Skarżąca domagała się także 2 000 EUR z tytułu zwrotu kosztów po­niesionych przed sądami krajowymi oraz przed Trybunałem.

45. Rząd twierdził, że nie może ponosić odpowiedzialności za koszty i wydatki poniesione przez skarżącą w trakcie trwania postępowania przed sądami krajowymi.

46. Zgodnie z kryteriami ustalonymi w orzecznictwie, skarżący jest upo­ważniony do zwrotu kosztów i wydatków jedynie wtedy, gdy zostały one rze­czywiście poniesione oraz były konieczne i rozsądne co do kwoty. W niniej­szej sprawie, uwzględniając powyższe kryteria oraz charakter sprawy, Trybu­nał uznaje, że kwota 1 000 EUR jest rozsądna.

C. Odsetki za zwłokę

47. Trybunał uważa, że odsetki za zwłokę powinny być ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje, że skarga jest dopuszczalna;

2. Uznaje, że doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji;

3. Uznaje, że

(a) pozwane państwo ma wypłacić skarżącej, z tytułu szkód niemate­rialnych, w ciągu trzech miesięcy od dnia, kiedy wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, następujące kwoty, które mają być przeliczone na walutę polską według kursu z dnia realizacji wyroku:

(i) 10 000 EUR (dziesięć tysięcy euro) z tytułu szkód niematerialnych,

(ii) 1000 EUR (jeden tysiąc euro) zwrotu z tytułu kosztów i wydatków,

(iii) jakikolwiek podatek, jaki może być pobrany od tych kwot;

(b) zwykłe odsetki według marginalnej stopy procentowej Europej­skiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe będą płatne od tej sumy od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty;

4. Oddala pozostałą część roszczenia skarżącej dotyczącą zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie 5 października 2004 r., zgodnie z artykułem 77 § 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Michael O’BOYLE Nicolas BRATZA
Kanclerz Sekcji Przewodniczący

1 Wyrok ten stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji.