Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

CZWARTA SEKCJA

SPRAWA ROMANOW (BARAŃSKA) przeciwko POLSCE1

(SKARGA nr 45299/99)

WYROK – 21 września 2004 r.

W sprawie Romanow (Barańska) przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba złożona z następujących sędziów:

Sir Nicolas Bratza, Przewodniczący,

Pani V. Strážnická,

Pan J. Casadevall,

Pan R. Maruste,

Pan. L. Garlicki,

Pani E. Fura-Sandström,

Pani L. Mijović, sędziowie

oraz Pan M. O’Boyle, Kanclerz Sekcji,

obradująca na posiedzeniu niejawnym 31 sierpnia 2004 r., wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 45299/99) przeciwko Rzeczypo­spolitej Polskiej wniesionej do Europejskiej Komisji Praw Człowieka („Ko­misja”) na podstawie dawnego artykułu 25 Konwencji o Ochronie Praw Czło­wieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez obywatelkę polską, Lidię Romanow (Barańską) („skarżąca”), 17 lutego 1998 r.

2. Polski Rząd („Rząd”) reprezentowany był przez pełnomocników, pana K. Drzewickiego, a następnie pana J. Wołąsiewicza.

3. Skarżąca podniosła w skardze, że jej sprawa nie została rozpatrzona w rozsądnym terminie, z naruszeniem artykułu 6 § 1 Konwencji.

4. Skarga przekazana została do Trybunału 1 listopada 1998 r., kiedy wszedł w życie Protokół nr 11 do Konwencji (artykuł 5 § 2 Protokołu nr 11).

5. Skarga przydzielona została Czwartej Sekcji Trybunału (artykuł 52 § 1 Regulaminu Trybunału). W ramach tej Sekcji, Izba, która miała rozpa­trzyć sprawę (artykuł 27 § 1 Konwencji) utworzona została zgodnie z artyku­łem 26 § 1 Regulaminu.

6. 1 listopada 2001 r. Trybunał zmienił skład swych Sekcji (artykuł 25 § 1 Regulaminu). Niniejsza sprawa przydzielona została Sekcji Czwartej w nowym składzie (artykuł 52 § 1 Regulaminu).

7. Zarówno skarżąca, jak i Rząd przedstawili swe stanowiska co do przedmiotu skargi (artykuł 59 § 1 Regulaminu).

8. Decyzją z 3 czerwca 2003 r. Trybunał uznał skargę za dopuszczalną.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

9. Skarżąca urodziła się w 1962 r. i mieszka w Poznaniu.

10. W marcu 1988 r. skarżąca otrzymała rozwód. Ma dwójkę dzieci, które w tym okresie miały, odpowiednio, około dwóch i czterech lat.

11. 22 maja 1988 r. skarżąca złożyła w Sądzie Rejonowym w Poznaniu wniosek o podział wspólnego majątku jej i byłego męża.

12. Sąd przeprowadził rozprawy 29 września i 11 listopada 1988 r., 4 kwietnia i 30 maja 1989 r., 24 marca, 24 maja, 28 sierpnia i 25 październi­ka 1990 r., 4 lutego, 24 sierpnia i 18 listopada 1992 r., 27 stycznia, 12 maja i 19 sierpnia 1993 r., 9 listopada 1994 r., 11 stycznia, 22 lutego, 26 kwietnia, 21 czerwca i 25 sierpnia 1995 r., 9 lutego, 3 lipca, 16 października i 15 listo­pada 1996 r., 23 maja i 31 grudnia 1997 r., jak również 16 stycznia 1998 r.

13. Sąd zlecił sporządzenie 6 opinii biegłych dotyczących wartości spor­nego majątku, z czego 3 opinie przygotowane zostały z pięciomiesięcznym opóźnieniem.

14. 16 stycznia 1998 r. sąd wydał wyrok. Przyznał skarżącej, między in­nymi, prawo do mieszkania spółdzielczego oraz kilka znajdujących się w nim przedmiotów. Jej mężowi przyznano, między innymi, samochód. Został on także zobowiązany do zapłacenia skarżącej pewnej sumy pieniędzy. Sąd pod­kreślił, że strony postępowania wzajemnie zaprzeczały swoim oświadcze­niom co do większości przedmiotów i kilkakrotnie zmieniały swoje własne wcześniejsze zeznania.

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1 KONWENCJI

15. Skarżąca podniosła w skardze, że długość postępowania w jej sprawie przekroczyła rozsądny termin w rozumieniu artykułu 6 § 1 Konwencji, który we właściwym zakresie brzmi następująco:

„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym (...), każdy ma prawo do (...) rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez (...) sąd (...)”.

1. Stanowiska stron

16. Co do stopnia trudności sprawy Rząd twierdził, że niniejsza sprawa była skomplikowana. W szczególności podkreślił, że w celu ustalenia, które przedmioty wchodziły w skład majątku wspólnego oraz dla określenia ich wartości, sąd musiał zarządzić przygotowanie licznych opinii biegłych na temat wartości spornego majątku oraz przesłuchać kilku świadków. Zdaniem Rządu sąd rozstrzygający sprawę wykazał należytą staranność. Rząd podkreślił, że Sąd Rejo­nowy wyznaczył w trakcie postępowania 32 rozprawy, z czego 5 musiało zostać odroczonych z powodów niezależnych od sądu. Rząd argumentował, że skarżą­ca i jej były mąż przyczynili się w pewnym stopniu do długości postępowania, zmieniając swoje roszczenia i kwestionując oświadczenia składane przez drugą stronę postępowania. Rząd zwrócił się do Trybunału o uznanie, że nie doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

17. Skarżąca generalnie zaprzeczyła twierdzeniom Rządu. Jej zdaniem sprawa nie była skomplikowana i wartość wspólnego majątku była łatwa do ustalenia. Podniosła ona, że tylko dwie kwestie były sporne, a zatem, jej zdaniem, sąd nie potrzebował tak wielu rozpraw i opinii biegłych, by je roz­strzygnąć. Skarżąca utrzymywała, że żadna decyzja co do przedmiotu sporu nie została wydana przez sąd przez ponad 9 lat. Twierdziła, że nie przyczyniła się do długości postępowania.

2. Ocena Trybunału

(i) Okres podlegający rozpatrzeniu

18. Trybunał zauważa, że postępowanie rozpoczęło się 22 maja 1988 r., a zakończyło się 16 stycznia 1998 r. Trwało zatem przed sądem pierwszej in­stancji 9 lat, 7 miesięcy i 25 dni, z czego 4 lata, 8 miesięcy i 15 dni przypadają na okres po 1 maja 1996 r., dacie, w której stała się wiążąca deklaracja Polski potwierdzająca prawo do skargi indywidualnej.

(ii) Ocena rozsądnej długości postępowania

19. Trybunał przypomina, że rozsądna długość postępowania powinna być oceniana w świetle okoliczności danej sprawy, jak również przy uwzględ­nieniu kryteriów ustalonych w orzecznictwie Trybunału, w szczególności zawiłości sprawy, postępowania skarżącego i właściwych władz oraz tego, jakie znaczenie miało dla skarżącego rozstrzygnięcie w sporze (zob. między innymi Frydlender przeciwko Francji [GC], nr 30979/96, § 43, ECHR 2000­-VII; Zwierzyński przeciwko Polsce, nr 34049/96, z 19 czerwca 2001 r., § 41; Zawadzki przeciwko Polsce, nr 34158/96, z 20 grudnia 2001 r., § 69).

20. Trybunał uznaje, że niniejsza sprawa nie była szczególnie zawiła.

21. Co do postępowania skarżącej Trybunał zauważa, że poza przypad­kiem zmiany roszczenia i kwestionowania wyjaśnień drugiej strony postę­powania, Rząd nie był w stanie przywołać innych przykładów jej zachowa­nia, mającego rzekomo na celu przewlekanie postępowania. Trybunał uznaje, że sposób w jaki skarżąca korzystała ze swoich praw procesowych nie przy­czynił się w istotny sposób do długości postępowania.

22. Trybunał zauważa ponadto, że mimo iż liczne rozprawy były regular­nie wyznaczane przez Sąd Rejonowy w Poznaniu, władze publiczne nie pró­bowały wpłynąć na przyspieszenie pracy biegłych ani na szybsze przeprowa­dzenie dowodu z przesłuchania świadków. Trybunał pragnie przypomnieć, że główna odpowiedzialność za zwłokę związaną z opracowywaniem opinii przez biegłych spoczywa ostatecznie na państwie (zob. wyrok z 25 czerwca 1987 r. w sprawie Capuano przeciwko Włochom, Series A nr 119, s. 14, § 32; Wojnowicz przeciwko Polsce, nr 33082/96, § 65, z 21 września 2000 r.).

23. W konsekwencji, mając na względzie całościową długość postępo­wania oraz fakt, że było ono prowadzone przez jeden tylko sąd, Trybunał uznaje, że wymóg zachowania „rozsądnego terminu” przewidziany w artyku­le 6 § 1 Konwencji nie został spełniony w niniejszej sprawie.

24. Doszło zatem do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

25. Artykuł 41 Konwencji przewiduje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protoko­łów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Stro­ny pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

26. Skarżąca domagała się kwoty 20 000 USD z tytułu szkód materialnych i moralnych. Twierdziła, że kwota ta odpowiada cierpieniom i zmartwieniom spowodowanym nadmierną długością postępowania. Kwota ta obejmuje także koszty leczenia jej i jej dzieci. Skarżąca nie dostarczyła żadnych dokumentów potwierdzających te koszty i wydatki.

27. Rząd stwierdził, że nie zachodzi żaden bezpośredni związek między dochodzonymi przez skarżącą stratami materialnymi a zarzucanym narusze­niem Konwencji.

28. Odnośnie szkody materialnej stanowisko Trybunału, oparte na dostarczonych mu dowodach, jest takie, że skarżąca nie wykazała, by szkoda mate­rialna, na którą się powoływała, została rzeczywiście spowodowana nieuzasadnioną długością postępowania, którego dotyczy skarga. W konsekwencji nie ma uzasadnienia dla przyznania jej jakiejkolwiek kwoty z tego tytułu (zob. Kudła przeciwko Polsce [GC], nr 30210/96, § 164, ECHR 2000-XI).

29. Trybunał uznaje dalej, że skarżąca z całą pewnością poniosła szkodę moralną, taką jak zmartwienia i frustracja wynikające z przewlekłości postępowania, która to szkoda nie może być w wystarczającym stopniu wynagrodzona samym stwierdzeniem naruszenia. Mając na względzie okoliczności niniejszej sprawy i orzekając na zasadzie słuszności, Trybunał przyznaje skar­żącej kwotę 2 800 EUR z tego tytułu.

B. Koszty i wydatki

30. Skarżąca nie dochodziła zwrotu żadnych kosztów i wydatków poniesionych w związku z postępowaniem przed Trybunałem.

C. Odsetki za zwłokę

31. Trybunał uważa za właściwe, by odsetki z tytułu zwłoki w wypłacie zadośćuczynienia były ustalone w oparciu o marginalną stopę procentową Europejskiego Banku Centralnego, do której powinny być dodane trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje, że nastąpiło naruszenie artykułu 6 § 1 Konwencji;

2. Uznaje, że

(a) pozwane państwo ma wypłacić skarżącej, w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym wyrok stanie się prawomocny zgodnie z arty­kułem 44 § 2 Konwencji, kwotę 2 800 EUR (dwa tysiące osiem­set euro) z tytułu szkody moralnej, plus wszelkie podatki, które mogą być pobrane od powyżej kwoty. Kwota ta będzie przeliczona na polskie złote według kursu z dnia uregulowania należności;

(b) od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty zwykłe odsetki będą płatne od tej sumy według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego, obowiązują­cej w okresie zwłoki, plus trzy punkty procentowe;

3. Oddala pozostałą część żądania skarżącej dotyczącego słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie 21 września 2004 r., zgodnie z artykułem 77 § 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Michael O’Boyle Nicolas Bratza
Kanclerz Sekcji Przewodniczący

1 Wyrok stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi w artykule 44 § 2 Konwencji.