Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

5 października 2017 r.

Wyrok ten jest prawomocny, ale może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Artur Pawlak przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), zasiadając jako Izba w składzie:

Aleš Pejchal, przewodniczący
Krzysztof Wojtyczek,
Jovan Ilievski, sędziowie,
oraz Renata Degener, Zastępca Kanclerza Sekcji

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 września 2017r.,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 41436/11) wniesionej do Trybunału w dniu 20 czerwca 2011 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie Artykułu 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ("Konwencja") przez obywatela Polski, Pana Artura Pawlaka (“skarżący”).

2. Skarżący, któremu przyznano pomoc prawną, był reprezentowany przez Pana T. Rowińskiego, adwokata praktykującego w Lublinie. Rząd polski ("Rząd") był reprezentowany przez pełnomocnika, Panią J. Chrzanowską, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący zarzucił w szczególności naruszenie Artykułu 3 Konwencji w związku z zastosowaniem wobec niego statusu “więźnia niebezpiecznego”. Ponadto, złożył on również skargę na podstawie Artykułów 6 i 13 Konwencji, że postępowanie przed Komisją Penitencjarną było niesprawiedliwe i że nie było skutecznego środka odwoławczego od jego decyzji.

4. W dniu 7 lipca 2014 r. wniosek został przekazany do Rządu.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się w 1983 r. i obecnie przebywa w areszcie śledczym w Rzeszowie.

6. Stan faktyczny sprawy przedłożony przez strony można podsumować następująco.

A. Zatrzymanie i skazanie Skarżącego.

7. W dniu 19 kwietnia 2005 r. skarżący został aresztowany i osadzony w więzieniu w Chełmie. Następnie był przetrzymywany w kilku innych zakładach karnych.

8. W dniu 4 sierpnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Lublinie skazał skarżącego za morderstwo, gwałt, napad, rozbój, oszustwo i paserstwo. W dniu 8 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie utrzymał w mocy wyrok sądu pierwszej instancji.

9. Wcześniej, w dniu 21 listopada 2008 r. naczelnik Zakładu Karnego w Chełmie wystąpił do Sądu Okręgowego w Lublinie, aby ten nakazał skarżącemu wzięcie udziału w programie rehabilitacji narkotykowej w trakcie odbywania przez skarżącego jego kary.

10. W dniu 15 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy w Lublinie przychylił się do wniosku.

11. W dniu 27 czerwca 2010 r. skarżący złożył skargę do Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie, że w rzeczywistości nie uczestniczył w programie rehabilitacji narkotykowej podczas odbywania kary.

12. W dniu 24 września 2010 r. dyrektor Lubelskiego Inspektoratu Służby Więziennej odpowiedział, że rozpoczęcie programu skarżącego zostało zaplanowane na 6 stycznia 2010 r. Jednakże, z uwagi na jego antyspołeczne zachowanie, które mogło być niebezpieczne dla innych więźniów, został sklasyfikowany jako niebezpieczny więzień i dlatego nie mógł uczestniczyć w programie, który z reguły obejmował sesje grupowe i leczenie.

B. Zastosowanie wobec skarżącego statusu “więźnia niebezpiecznego”

13. W dniu 14 września 2009 r. Komisja Penitencjarna Zakładu Karnego w Chełmie ("komisja") zakwalifikowała skarżącego jako "więźnia niebezpiecznego". Komisja podjęła decyzję na wniosek naczelnika chełmskiego zakładu karnego, który stwierdził, że skarżący pobił innego więźnia w Areszcie Śledczym w Lublinie w 2002 r. (Zdarzenie to nie było przedmiotem ww. postępowania karnego). Ponadto skarżący najwyraźniej zachowywał się w sposób agresywny i nieprzewidywalny, w szczególności: grożąc strażnikom więziennym, odmawiając przyjmowania posiłków i próbując samookaleczenia. Często był karany za naruszenia dyscyplinarne. Nie odwołał się od decyzji komisji.

14. Decyzja o nałożeniu na skarżącego statusu więźnia niebezpiecznego została następnie podtrzymana, między innymi poprzez: decyzje Komisji Penitencjarnej w Areszcie Śledczym w Lublinie z dnia 10 grudnia 2009 r.; z 4 marca, 2 czerwca, 2 września i 2 grudnia 2010 r.; z 2 marca, 2 czerwca, 1 września i 1 grudnia 2011 r.; oraz z dnia 1 marca, 30 maja, 29 sierpnia i 28 listopada 2012 r. Uzasadnienie wszystkich tych decyzji było podobne i miało następujące brzmienie:

"Komisja, po zapoznaniu się z wnioskami Kierownika Działu Ochrony i Kierownika Działu Penitencjarnego i po wysłuchaniu skarżącego, w jego obecności stwierdziła, że powody uzasadniające jego status więźnia niebezpiecznego nie przestały istnieć. Jednomyślnie postanowiono przedłużyć klasyfikację skarżącego o kolejne trzy miesiące, ponieważ nadal on stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa społeczeństwa i więzienia ".

15. Skarżący odwołał się od większości decyzji wydanych w latach 2010 i 2011. Odwołania zostały oddalone przez Sąd Okręgowy w Lublinie w dniach 9 kwietnia i 15 października 2010 r. oraz w dniach 28 lutego i 27 kwietnia 2011 r.

16. Sąd uznał, że decyzje komisji były uzasadnione i zgodne z prawem, ponieważ status więźnia niebezpiecznego został nałożony na skarżącego zgodnie z art. 88a § 2, podpunkt 2 (c) Kodeksu karnego wykonawczego.

17. W dniu 27 lutego 2013 r. Komisja Penitencjarna w Areszcie Śledczym w Lublinie wydłużyła okres nałożenia statusu więźnia niebezpiecznego na skarżącego. Komisja oparła swoją decyzję o to, że skarżący źle traktował innego więźnia. Komisja odwołała się również do wniosku dyrektora aresztu śledczego o przedłużenie czasu obowiązywania w/w statusu, zgodnie z którym, skarżący zniszczył niektóre przedmioty w jednostce penitencjarnej i zachowywał się agresywnie i nieprzewidywalnie. W dniu 9 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Lublinie utrzymał w mocy decyzję Komisji stwierdzającą, że przedłużenie statusu więźnia niebezpiecznego było uzasadnione nieprzewidywalnym zachowaniem skarżącego, jego ingerencją w pokojowe funkcjonowanie jednostki penitencjarnej, aktami samookaleczenia i odmową przyjmowania posiłków.

18. Status więźnia niebezpiecznego został przedłużony w dniu 22 maja 2013 r. Komisja Penitencjarna w Areszcie Śledczym w Lublinie ponownie oparła swoją decyzję na tym, że skarżący źle traktował innego więźnia. Odwołała się również do wniosku dyrektora Aresztu Śledczego odnośnie przedłużenia statusu skarżącego. Dyrektor opierał swój wniosek na fakcie, że w lutym 2013 r. skarżący został ukarany za zniszczenie niektórych przedmiotów w jednostce penitencjarnej i że jego zachowanie było nadal nieprzewidywalne. W dniu 2 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Lublinie utrzymał w mocy decyzję Komisji, uznając, że została wydana zgodnie z prawem.

19. W dniach 13 sierpnia i 13 listopada 2013 r. Komisja Penitencjarna w Areszcie Śledczym w Lublinie ponownie przedłużyła okres obowiązywania statusu więźnia niebezpiecznego nałożonego na skarżącego. W decyzji z dnia 13 sierpnia 2013 r. Komisja powołała się na wniosek dyrektora Aresztu Śledczego z dnia 12 sierpnia 2013 r., zgodnie z którym skarżący został ukarany dyscyplinarnie w dniach 4, 18 i 28 czerwca 2013 r. W decyzji z 13 listopada Komisja odwołała się do wniosku z dnia 12 listopada 2013 r., który był uzasadniony "niestabilnością emocjonalną" i "nieprzewidywalnym zachowaniem" skarżącego. Skarżący odwołał się, ale ostatnia decyzja została utrzymana w mocy przez Sąd Okręgowy w Lublinie w dniu 30 grudnia 2013 r. Sąd stwierdził między innymi, że skarżący nie mógł kontrolować swojego agresywnego zachowania i stanowił zagrożenie i niebezpieczeństwo dla porządku panującego w więzieniu. Odniósł się do agresywnego zachowania skarżącego w dniu 5 czerwca 2013 r., kiedy to próbował wypchnąć strażnika ze swojej celi i wyrwać mu kajdany. Złamał także stelaż swojego łóżka i używał wulgarnego języka. W dniu 21 czerwca 2013 r. skarżący popełnił dalsze nieokreślone przestępstwo dyscyplinarne. Decyzja z dnia 13 listopada 2013 r. została utrzymana w mocy przez Sąd Okręgowy w Lublinie w dniu 30 grudnia 2013 r. Sąd przywołał powody, o które opierał się wcześniej podczas dokonywania swojej decyzji z dnia 9 lipca 2013 r. (patrz paragraf 17 powyżej).

20. W dniu 12 lutego 2014 r., dzięki poprawie zachowania skarżącego i jego postępom w zrozumieniu potrzeby poddania się terapii dla osób uzależnionych od narkotyków, status więźnia niebezpiecznego został zniesiony. Skarżący odwołał się, a decyzja będąca przedmiotem odwołania została podtrzymana przez Sąd Okręgowy w Lublinie w dniu 15 kwietnia 2014 r.

21. Status więźnia niebezpiecznego był stosowany wobec skarżącego przez cztery lata i prawie pięć miesięcy.

C. Konkretne aspekty statusu

22. Skarżący był przetrzymywany w kilku zakładach karnych: w Chełmskim Zakładzie Karnym, w Areszcie Śledczym w Radomiu, w Areszcie Śledczym w Lublinie oraz w więzieniu w Potulicach.

23. Wnętrza cel, w których przebywał skarżący, w tym urządzenia sanitarne, były stale monitorowane za pomocą telewizji przemysłowej.

24. Skarżący musiał nosić czerwony kombinezon przeznaczony dla niebezpiecznych więźniów, który, jak twierdził, nie był wystarczająco ciepły zimą. Był poddawany rewizji osobistej za każdym razem, gdy wchodził lub wychodził z celi, co w praktyce oznaczało, że musiał rozbierać się przed oficerami więziennymi i pochylać się, aby umożliwić badanie odbytu. Skarżący musiał zakładać kajdanki za każdym razem, gdy znajdował się poza celą, w tym podczas rozpraw w sądzie.

25. Okna były zasłonięte plastikową zasłoną, która ograniczała dostęp światła dziennego i świeżego powietrza do celi.

26. W więzieniach w Chełmie i Potulicach cele były wyposażone w urządzenie sanitarne, które było częściowo oddzielone od reszty pomieszczenia.

1. Areszt Śledczy w Radomiu

27. W dniu 28 września 2009 r. skarżący został przeniesiony z Chełma do Aresztu Śledczego w Radomiu. Według skarżącego, nowa cela była wyposażona w hałaśliwy wentylator, który uniemożliwiał mu zaśnięcie.

2. Areszt Śledczy w Lublinie

28. W dniu 27 listopada 2009 r. Skarżącego przeniesiono do Aresztu Śledczego w Lublinie, gdzie został umieszczony w odosobnionej celi.

29. Skarżący został umieszczony w pojedynczej celi, w której urządzenie sanitarne nie było oddzielone od reszty pomieszczenia. W Lublinie przebywał także w celach, w których wydzielone były urządzenia sanitarne.

30. W celi nie miał dostępu do ciepłej wody bieżącej. Według Rządu, w celi był bojler, więc skarżący mógł podgrzewać wodę. Skarżący twierdzi, że miał bojler przez sześć miesięcy, ale po tym czasie został on mu zabrany. Raz w tygodniu pozwalano mu brać prysznic.

31. Skarżący nie mógł uczestniczyć w mszy w lubelskim Areszcie Śledczym. W związku z tym złożył skargę do Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie. W odpowiedzi 26 sierpnia 2010 r. władze zdecydowały, że skarżący mógł wysłuchiwać mszy w radiu lub otrzymywać od księdza prywatne nabożeństwa. Skarżący mógł trzy razy w tygodniu udać się do pokoju dziennego, w którym znajdowały się obiekty sportowe, laptop, telewizor, konsola do gier komputerowych i odtwarzacz DVD. Miał dostęp do publikacji prasowych i mógł korzystać z biblioteki. Mógł także brać udział w zawodach sportowych i artystycznych. Po zniesieniu statusu więźnia niebezpiecznego, skarżący odmówił udziału w jakichkolwiek zajęciach sportowych i kulturalnych, ponieważ jego cela była wyposażona w telewizor i konsolę do gier komputerowych.

3. Zakład Karny w Potulicach

32. W dniu 20 marca 2013 r. skarżący został przeniesiony do Zakładu Karnego w Potulicach.

33. Skarżący musiał zakładać kajdanki zespolone na ręce i nogi przy każdorazowym opuszczeniu zakładu karnego, w tym podczas przesłuchań w sądzie lub wizyt lekarskich. Kajdanki zespolone składały się z kajdanek na ręce i nogi, które połączone były łańcuchami. Rząd stwierdził, że na zewnątrz celi, jak również przebywając w zakładzie karnym, skarżący musiał mieć założone tylko kajdanki na ręce. Jednak według skarżącego, kajdanki zespolone były mu zakładane też w pozostałych częściach zakładu karnego, również podczas jego spotkań z rodziną.

34. W bliżej nieokreślonym dniu w kwietniu lub maju 2013 r. skarżący został przeniesiony z powrotem do Aresztu Śledczego w Lublinie.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I STOSOWANA PRAKTYKA

35. Właściwe prawo krajowe i stosowana praktyka odnoszące się do stosowania wobec osadzonych reżimu tzw. więźnia niebezpiecznego, przedstawione zostały w wyrokach Trybunału w sprawach Piechowicz p. Polsce (nr 20071/07, §§ 110-17, z dnia 17 kwietnia 2012r.) oraz Horych p. Polsce (nr 13621/08, §§ 49-56, z dnia 17 kwietnia 2012 r.).

36. Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, określające zakwalifikowanie osadzonych jako więźniów niebezpiecznych, brzmią następująco:

Artykuł 88 § 3

„Skazany stwarzający poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu odbywa karę w wyznaczonym oddziale lub celi zakładu karnego typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo tego zakładu.”

Artykuł 88a

“1. Skazany, o którym mowa w Artykule 88 § 3 odbywa karę w wyznaczonym oddziale lub celi zakładu karnego typu zamkniętego. O osadzeniu skazanego w wyznaczonym oddziale lub celi zakładu karnego typu zamkniętego zawiadamia się sędziego penitencjarnego.

2. Przy podjęciu i każdorazowej weryfikacji decyzji o uznaniu skazanego za stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu, uwzględnia się: właściwości i warunki osobiste skazanego, motywacje i sposób zachowania się przy popełnieniu przestępstwa oraz rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, sposób zachowania się w trakcie pobytu w zakładzie karnym, stopień demoralizacji. Odnosi się to również do skazanego, który

(2a) podczas uprzedniego lub obecnego pozbawienia wolności stwarzał zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego lub aresztu śledczego w ten sposób, że był organizatorem lub aktywnym uczestnikiem zbiorowego wystąpienia w zakładzie karnym lub areszcie śledczym...”

37. Artykuł 88b Kodeksu karnego wykonawczego zawiera szczegółowe uregulowania stosowane wobec osadzonych, zakwalifikowanych jako tzw. „więźniów niebezpiecznych”. Są one identyczne z tymi, określonymi
w Artykule 212b Kodeksu, mającymi zastosowanie wobec osób tymczasowo aresztowanych (patrz Piechowicz, wspomniany wyżej, § 106).

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 3 KONWENCJI

38. Skarżący zarzucił, iż bezprawnie został zakwalifikowany jako więzień niebezpieczny, w związku z czym doznał poniżającego traktowania, sprzecznego z Artykułem 3 Konwencji, który brzmi następująco:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

39. Rząd nie zgodził się z tymi zarzutami.

A. Dopuszczalność

40. W swoich uwagach Rząd stwierdził, że wniosek powinien zostać uznany za niedopuszczalny na podstawie Artykułu 35 ust. 3 (a) Konwencji z powodu braku wyraźnego uzasadnienia. Jednakże Rząd nie przedstawił żadnych argumentów na poparcie swojego wniosku.

41. Trybunał zaznacza również, że przedmiotowa skarga nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu Artykułu 35 ust. 3 (a) Konwencji. Trybunał stwierdza ponadto, że nie jest ona niedopuszczalna z jakichkolwiek innych względów. Należy zatem uznać ją za dopuszczalną.

B. Meritum sprawy

1.  Skarżący

42. Skarżący podniósł, że przedłużające się stosowanie statusu tzw. więźnia niebezpiecznego stanowiło naruszenie Artykułu 3 Konwencji. W szczególności skarżący odniósł się do tego, że podczas całego okresu, w którym nałożony był na niego status, był on poddawany rewizji osobistej, którą traktowano jako codzienną czynność wykonywaną bez określonego powodu.

43. Skarżący twierdził, że rzeczywiście został skazany za niewłaściwe traktowanie innego więźnia, ale to było przed jego aresztowaniem w niniejszej sprawie. Ponadto stwierdził, że jego odwołania od decyzji komisji penitencjarnej miały kilkumiesięczne opóźnienia, co oznacza, że w celu dotrzymania ustawowego trzymiesięcznego terminu nowe decyzje dotyczące dalszego stosowania statusu więźnia niebezpiecznego zostały podjęte przed rozpoznaniem zażaleń. Na przykład odwołanie od decyzji z dnia 20 marca 2013 r. nie zostało rozpatrzone aż do lipca. Prośby skarżącego o pozwolenie na jego obecność w sądzie podczas rozpatrywania jego odwołań zostały odrzucone.

2. Rząd

44. Rząd utrzymywał, że skarżącego zakwalifikowano jako więźnia niebezpiecznego zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa. Uzasadnieniem dla nałożenia statusu na skarżącego był jego brak moralnego charakteru oraz agresywny i obraźliwy stosunek do innych więźniów. Według Rządu skarżący bił innych więźniów, groził funkcjonariuszom więziennym, odmawiał przyjmowania żywności, niszczył sprzęt więzienny i kilkakrotnie próbował samookaleczenia. Władze więzienia musiały siedem razy użyć przeciwko niemu siły i złożyły trzydzieści wniosków o nałożenie na niego kar dyscyplinarnych. Nałożenie na skarżącego statusu niebezpiecznego więźnia powinno być zatem uznane za uzasadnione i konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa w więzieniu.

45. Stosowanie statusu więźnia niebezpiecznego wobec skarżącego było poddawane weryfikacji co trzy miesiące. Powody wprowadzenia statusu pozostały ważne przez cały okres jego trwania. Gdy tylko Komisja zauważyła poprawę w zachowaniu skarżącego i po stwierdzeniu, że nie stanowił on już zagrożenia dla bezpieczeństwa więzienia, status został zniesiony w dniu 12 lutego 2014 r. W tych okolicznościach Rząd stwierdził, że nałożenie na skarżącego statusu było zgodne z prawem i konieczne, aby uniknąć ryzyka zakłócania spokoju w więzieniu, jak również w celu utrzymania bezpieczeństwa więziennego.

46. Rząd podkreślił, że skarżącemu zapewniono odpowiednią stymulację i odpowiedni kontakt z drugim człowiekiem podczas całego okresu, którego dotyczyła skarga. W szczególności pozwolono mu trzy razy w tygodniu korzystać z pokoju dziennego wyposażonego w telewizor, odtwarzacz DVD i laptop; skarżący miał dostęp do prasy i książek z biblioteki więziennej; pozwolono mu również uczestniczyć w różnych zajęciach sportowych i kulturalnych.

47. Rząd stwierdził ponadto, że cela skarżącego była wyposażona w telewizor i konsolę do gier komputerowych. Skarżący odmawiał jednak udziału w zajęciach kulturalnych w pokoju dziennym z innymi więźniami. Odmówił także umieszczenia go w celi z innym więźniem.

48. Podsumowując, Rząd zwrócił się do Trybunału o stwierdzenie naruszenia Artykułu 3 Konwencji.

3. Ocena Trybunału

(a) Ogólne zasady wynikające z orzecznictwa Trybunału

49. Właściwe zasady ogólne odnoszące się do orzecznictwa Trybunału podsumowano w wyrokach w sprawach Piechowicz p. Polsce (patrz Piechowicz, cyt. wyżej, §§ 158-65) oraz Horych p. Polsce ( Horych, cyt. wyżej, §§ 85-92).

(b) Zastosowanie powyższych zasad w przedmiotowej sprawie

50. Trybunał zauważył, że bezspornym jest fakt, że w okresie od
14 września 2009 r. do 12 lutego 2014 r., tj. przez okres czterech lat i prawie pięciu miesięcy, skarżącego zakwalifikowano jako więźnia niebezpiecznego, w związku z czym podlegał on surowym środkom bezpieczeństwa i różnorodnym ograniczeniom (patrz paragrafy 22-33 powyżej). Główne aspekty nałożonego statusu podniesione przez skarżącego i określone poniżej, nie były kwestionowane przez Rząd (patrz paragrafy 44-47 powyżej). Szczegóły kluczowych aspektów nakładania statusu więźnia niebezpiecznego przeanalizowano dogłębnie również w wyroku Piechowicz (cyt. wyżej, § 166, z dalszymi odniesieniami).

51. Skarżący twierdził, że środki zastosowane w jego sprawie obejmowały zamknięcie w specjalnym skrzydle zakładu karnego o podwyższonym stopniu bezpieczeństwa i zwiększony nadzór nad jego ruchami wewnątrz i na zewnątrz celi, co w praktyce oznaczało, że musiał nosić kajdany połączone (kajdany na ręce i kajdany na nogi połączone ze sobą łańcuchami) za każdym razem, gdy był zabierany poza teren zakładu karnego i kajdanki na ręce za każdym razem, gdy był zabierany poza celę. Środki obejmowały oddzielenie skarżącego od społeczności więziennej, w tym odosobnienie i ograniczenia w kontaktach z rodziną. Za każdym razem, gdy opuszczał celę lub do niej wchodził, był rutynowo poddawany pełnej rewizji osobistej - dokładnemu badaniu jego ciała i ubrań, w których był on zobowiązany rozebrać się do naga i pochylić, aby umożliwić badanie odbytu (patrz paragraf 24 powyżej). Ponadto jego cela, w tym zaplecze sanitarne, była stale monitorowana za pośrednictwem telewizji przemysłowej.

Rząd nie zakwestionował tych zarzutów. Podkreślili, że skarżący miał dostęp do pomieszczeń w zakładach karnych, takich jak pokój dzienny lub biblioteka. Rząd utrzymał jednak, że skarżący odmówił spędzenia czasu w pokoju dziennym z innymi więźniami.

52. Strony nie zgodziły się co do tego, czy niekorzystny wpływ nałożenia powyższych środków na skarżącego był na tyle poważny, aby osiągnąć minimalny poziom dotkliwości wymagany w przypadku naruszenia art. 3 Konwencji.

53. Trybunał zauważa, że decyzja z dnia 14 września 2009 r. nakładająca na skarżącego status więźnia niebezpiecznego była środkiem uzasadnionym poprzez fakt, że w 2002 r. skarżący pobił innego więźnia, kiedy został zatrzymany w Areszcie Śledczym w Lublinie, w toczącym się postępowaniu został oskarżony o poważne przestępstwo, a mianowicie o morderstwo, i zachowywał się w sposób agresywny i nieprzewidywalny (patrz paragraf 13 powyżej). Nie było więc nieuzasadnionym, by władze zdecydowały, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa w więzieniu, skarżący powinien podlegać ściślejszym kontrolom bezpieczeństwa, które obejmowałyby zwiększony i stały nadzór jego ruchów w celi i poza nią, ograniczenia w jego kontaktach i komunikacji ze światem zewnętrznym oraz pewna forma izolacji od reszty więziennej społeczności.

54. Jednakże z powodów podanych poniżej Trybunał nie może zaakceptować, że ciągłe, rutynowe i masowe stosowanie pełnego zakresu środków, które stosowały władze w ramach statusu więźnia niebezpiecznego przez ponad cztery lata, było konieczne w celu utrzymania bezpieczeństwa więziennego lub było zgodne z art. 3 Konwencji (patrz Piechowicz, cytowany powyżej, § 170).

55. Chociaż wydaje się, że skarżący przebywał w samotnej celi w specjalnym oddziale o wysokim poziomie bezpieczeństwa, oddzielonym od reszty więzienia, nie został poddany pełnej izolacji sensorycznej lub społecznej. Zgodnie z wnioskiem Rządu, skarżący miał dostęp do pokoju dziennego, książek i publikacji prasowych z biblioteki więziennej oraz różnych zajęć sportowych i kulturalnych. Biorąc jednak pod uwagę charakter i zakres innych ograniczeń, dostęp do działalności kulturalnej i sportowej nie mógłby w wystarczającym stopniu złagodzić kumulacyjnego, niekorzystnego wpływu nałożenia statusu więźnia niebezpiecznego na skarżącego.

56. Trybunał ma jeszcze więcej wątpliwości w odniesieniu do pełnej rewizji osobistej, której to skarżący był również poddawany codziennie, a nawet kilka razy dziennie, za każdym razem, gdy opuszczał celę lub wchodził do niej. Przeszukania były przeprowadzane rutynowo i nie wiązały się z żadnymi szczególnymi potrzebami bezpieczeństwa ani z żadnym konkretnym podejrzeniem dotyczącym zachowania skarżącego. Rząd nie wykazał, że takie systematyczne poszukiwania były konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa w więzieniu.

57. Biorąc pod uwagę, że skarżący był poddany kilku innym ścisłym środkom nadzoru, Trybunał uważa, że praktyka codziennych rewizji osobistych, której doświadczał przez ponad cztery lata, wykraczała poza nieuniknione cierpienie i upokorzenie związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności (patrz Horych, cytowany powyżej, § 101, i Piechowicz, cytowany powyżej, §§ 175 i 176).

58. W niniejszej sprawie z właściwych decyzji wynika, że opierały się one zasadniczo na istotnie poważnym charakterze zarzutów wobec skarżącego i jego powtarzających się agresywnych zachowań. Niniejsza sprawa różni się od sprawy Piechowicza (cytowanej powyżej), ponieważ skarżący nie był oskarżony o uczestnictwo w zorganizowanej grupie przestępczej, w związku z czym status nie mógł zostać automatycznie nałożony na niego na podstawie art. 212a § 3 Kodeksu postępowania karnego (porównaj Piechowicz, cytowany powyżej, §§ 105 i 168).

59. Podsumowując, dokonując oceny stanu sprawy jako całości, i biorąc pod uwagę skumulowane skutki statusu więźnia niebezpiecznego na skarżącym, Trybunał uznaje, że władze krajowe nie dostarczyły wystarczających i odpowiednich powodów, które mogłyby uzasadniać, w okolicznościach niniejszej sprawy, dotkliwość podjętych środków. Trybunał zauważa w szczególności to, że skarżący, choć rzeczywiście wykazywał powtarzające się agresywne i destrukcyjne zachowania, nie stanowił zagrożenia, jakoby miał dokonać ucieczki z więzienia. Władze krajowe nie rozważyły możliwości nałożenia innych, mniej surowych środków, które stanowiłyby odpowiednią odpowiedź na agresję skarżącego. Trybunał uważa, że w tym kontekście władze nie wykazały, że połączenie nadzoru i środków bezpieczeństwa nałożonych na skarżącego w ramach statusu niebezpiecznego więźnia było rzeczywiście w całości konieczne dla osiągnięcia uzasadnionego celu zapewnienia bezpieczeństwa w więzieniu.

W związku z tym doszło do naruszenia art. 3 Konwencji.

II. INNE ZARZUTY DOTYCZĄCE NARUSZENIA KONWENCJI

60. Skarżący podniósł naruszenie art. 6 i 13 Konwencji. Złożył skargę na sposób, w który komisja penitencjarna zastosowała i wydłużyła nałożony status, a także na domniemaną bezskuteczność jego odwoływań od decyzji komisji.

61. Rząd nie zgodził się z przedstawionymi zarzutami.

62. Trybunał zaznacza, że wspomniana skarga łączy się ze skargą analizowaną wyżej, w związku z czym należy uznać jej dopuszczalność.

63. Trybunał uznaje, że skarga złożona przez skarżącego, odnosząca się do art. 3 Konwencji, odnosi się nie tylko do przedłużającego się zastosowania statusu więźnia niebezpiecznego, ale również samej procedury analizy tego statusu (patrz paragraf 43 powyżej). Kwestie te poddano analizie, która wykazała, że nastąpiło naruszenie wspomnianego przepisu (patrz paragraf 59 powyżej). W takich okolicznościach, Trybunał uznaje, że nie nastąpiło naruszenie art. 6 i 13 Konwencji, w związku z czym nie identyfikuje oddzielnego przedmiotu postępowania.

II. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

64. Artykuł 41 Konwencji stanowi:

“Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

65. Skarżący domagał się kwoty 50.000 EUR w ramach zadośćuczynienia za szkodę niematerialną.

66. Rząd twierdził, że żądanie było wygórowane.

67. Trybunał przyznał skarżącemu 8.000 EUR z tytułu doznanej szkody niematerialnej.

B. Koszty i wydatki

68. Skarżący wniósł również roszczenie o zwrot kosztów i wydatków bez podania żądanej kwoty.

69. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżący jest uprawniony do zwrotu kosztów i wydatków jedynie w zakresie, w jakim wykazano, że zostały one faktycznie i koniecznie poniesione i są rozsądne co do kwoty. W niniejszej sprawie, mając na uwadze dokumenty będące w jej posiadaniu, powyższe kryteria oraz fakt, że skarżącemu przyznano pomoc prawną, Trybunał odrzuca roszczenie o zwrot kosztów i wydatków.

C. Odsetki za zwłokę

70. Trybunał uważa, że odsetki za zwłokę w wypłacie zadośćuczynienia w terminie powinny być ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN, TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE,

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Stwierdza, że nastąpiło naruszenie Artykułu 3 Konwencji;

3. Stwierdza, że nie ma potrzeby rozpatrywania skarg w ramach Artykułów 6 i 13 Konwencji;

4. Stwierdza, że:

(a) pozwane Państwo musi, w ciągu trzech miesięcy, zapłacić skarżącemu, 8.000 EUR (osiem tysięcy euro) z tytułu szkód niematerialnych, plus wszelkie podatki, które mogą być należne wnioskodawcy. Kwota powinna zostać przeliczona na walutę pozwanego Państwa według kursu obowiązującego w dniu rozliczenia;

(b) po upływie powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty, od tych kwot powinny zostać naliczone odsetki zwykłe według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

5. Oddala pozostałą część roszczenia skarżącego o słuszne zadośćuczynienie.

Sporządzono w języku angielskim oraz obwieszczono pisemnie dnia 5 października 2017 r., zgodnie z artykułem 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Renata Degener Aleš Pejchal

Kanclerz Sekcji Przewodniczący