Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

13 luty 2007

Wyrok ten stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji. Wyrok ten podlega korekcie wydawniczej przed jego opublikowaniem w ostatecznej wersji.

W sprawie Krzych i Gurbierz przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Czwarta), zasiadając jako Izba złożona
z następujących sędziów:

Pan Nicolas BRATZA, Przewodniczący,

Pan G. BONELLO,

Pan K. TRAJA,

Pan L. GARLICKI,

Pani L. MIJOVIĆ,

Pan J. ŠIKUTA,

Pani P. HIRVELÄ, sędziowie,

oraz Pan T.L. EARLY, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu zamkniętym w dniu 23 stycznia 2007 r.,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

PROCEDURA

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 35615/03) wniesionej przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez dwóch obywateli polskich, pana Władysław Krzycha oraz pana Tadeusza Gurbierza (“skarżący”), w dniu 31 października 2003 r.

2. Rząd Polski („Rząd”) był reprezentowany przez swojego Pełnomocnika, Pana
J. Wołąsiewicza z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. W dniu 1 września 2005 r. Przewodniczący Czwartej Sekcji Trybunału podjął decyzję
o zakomunikowaniu Rządowi skargi wniesionej przez skarżących, która dotyczyła przewlekłości postępowania sądowego. Na podstawie art. 29 § 3 Konwencji zdecydowano,
że kwestia dopuszczalności i meritum skargi zostanie rozpatrzona w tym samym terminie.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżący urodzili się odpowiednio w roku 1942 i 1946, mieszkają w Rybniku, w Polsce.

5.  W roku 1992 oraz 1993 prokurator prowadził dochodzenie w sprawie gospodarczej działalności skarżących, która rzekomo była niezgodna z prawem.

6. W dniu 16 grudnia 1993 r. skarżący zostali oskarżeni o oszustwo.

7. W czerwcu 1994 r. zostali oni postawieni przed Sądem Wojewódzkim w Katowicach.

8. W dniu 18 października 1994 r. sąd przeprowadził pierwszą rozprawę.

9. W roku 1995 sąd przeprowadził dziewięć rozpraw. Niektóre z nich były odraczane lub odwoływane z powodu niestawiennictwa świadków. W latach 1996, 1997 oraz 1998 sąd zaplanował przeprowadzenie licznych rozpraw, jednakże większość z nich również została odroczona z powodu niestawiennictwa świadków, lub odwołana.

10. W dniu 10 grudnia 1998 r. Sąd Wojewódzki w Katowicach wydał wyrok. Sąd uznał skarżących za winnych popełnienia zarzucanego im czynu i skazał ich odpowiednio na rok
i sześć miesięcy oraz na dwa lata pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary.

11.  Skarżący odwołali się od wyroku.

12. Sąd Apelacyjny w Katowicach przeprowadził rozprawę w dniu 27 kwietnia 2000 r.,
na której wydał postanowienie o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy
do ponownego rozpatrzenia.

13. W dniu 6 września 2000 r. Sąd Okręgowy w Katowicach przeprowadził pierwszą rozprawę.

14. W styczniu 2001 r. sąd uznał, że sądem właściwym do prowadzenia postępowania jest Sąd Okręgowy w Gliwicach.

15. Sąd właściwy przeprowadził rozprawy w maju, lipcu i listopadzie 2001 r. Następnie rozprawy przeprowadzane były w rocznych odstępach: w październiku 2002 r. oraz we wrześniu 2003 r. Rozprawa wyznaczona na wrzesień 2003 r., przeprowadzona została przez Sąd Rejonowy w Raciborzu, któremu w międzyczasie sprawa została przekazana do rozpatrzenia.

16. Sąd Rejonowy w Raciborzu przeprowadził kilka rozpraw i w dniu 28 września 2004 r. wydał wyrok. Sąd uznał skarżących za winnych popełnienia zarzucanego im czynu, jednocześnie zmniejszając wymiar kary pozbawienia wolności, wymierzonej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

17.  Skarżący odwołali się od wyroku.

18.  W dniu 2 listopada 2004 r. skarżący złożyli do Sądu Apelacyjnego w Katowicach skargę na przewlekłość postępowania sądowego, wniesioną na podstawie Ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W dniu 14 grudnia 2004 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił skargę. Sąd wziął pod uwagę jedynie postępowanie, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w okresie od 2002 do 2004 roku, stwierdzając jednocześnie, że było one prowadzone bez nieuzasadnionej zwłoki. Wskazał również, iż sąd ten nie może ponosić odpowiedzialności za opóźnienia spowodowane niestawiennictwem świadków lub chorobą stron.

19.  W dniu 21 lutego 2005 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie skarżących od wyroku z dnia 28 września 2004 r. Wyrok jest ostateczny.

II. ODPOWIEDNIE PRAWO KRAJOWE

20. Odpowiednie prawo krajowe oraz praktyka w zakresie środków na przewlekłość postępowania sądowego zostały przedstawione w orzeczeniach Trybunału w sprawach Charzyński przeciwko Polsce nr 15212/03 (decyzja), §§ 12-23, ECHR 2005-V oraz Ratajczyk przeciwko Polsce nr 11215/02 (decyzja), ECHR 2005-VIII, jak również w wyroku w sprawie Krasuski przeciwko Polsce, nr 61444/00, §§ 34-46, ECHR 2005-V.

PRAWO

I.  DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁÓW 6 § 1 ORAZ 7 KONWENCJI NA SKUTEK NARUSZENIA PRAWA DO SPRAWIEDLIWEGO ROZPATRZENIA SPRAWY

21. Skarżący twierdzili przede wszystkim, że postępowanie w ich sprawie było prowadzone niesprawiedliwe. Wskazywali w szczególności na błędy popełniane przez sądy w ustaleniu stanu faktycznego oraz zastosowaniu właściwej podstawy prawnej. Zarzut ten został zbadany pod kątem zgodności z art. 6 § 1 Konwencji, który przewiduje, że:

“Przy rozstrzyganiu o... zasadności oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej, każdy ma prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy...przez sąd...”

22. Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 19 Konwencji, jego obowiązkiem jest zapewnienie przestrzegania zobowiązań, które wynikają z postanowień Konwencji dla Umawiających się stron. W szczególności, zadaniem jego nie jest zajmowanie się błędami dotyczącymi ustalenia stanu faktycznego lub zastosowania właściwej podstawy prawnej, które rzekomo zostały popełnione przez sądy krajowe, chyba że, i tylko w takim zakresie, w jakim mogą one naruszać prawa i wolności chronione przez Konwencję.

23. W omawianej sprawie skarżący nie powoływali się na żadne konkretne naruszenie ich prawa do sprawiedliwego procesu w odniesieniu do konkretnego sądu. W rzeczywistości ich zarzuty ograniczają się do kwestionowania ich rzekomo niesłusznego skazania. Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, Trybunał jest zdania, że brak jest podstaw by uznać, że postępowanie było prowadzone w sposób niesprawiedliwy.

W związku z powyższym, ta część skargi jest oczywiście bezzasadna i musi zostać oddalona na podstawie art. 35 §§ 3 i 4 Konwencji.

II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1 KONWENJI NA SKUTEK NARUSZENIA PRAWA DO ROZPOZNANIA SPRAWY BEZ NIEUZASADNIONEJ ZWŁOKI

24. Skarżący wskazywali, że czas trwania postępowania w ich sprawie był niezgodny
z wymogiem „rozsądnego terminu” przewidzianego w art. 6 § 1 Konwencji, który brzmi następująco:

„Przy rozstrzyganiu o... zasadności oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej, każdy ma prawo do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez...sąd”.

25. Rząd zakwestionował ten argument.

26. Skarżący wskazywali, że zarzuty zostały mi przedstawione w dniu 16 grudnia 1993 r. Rząd nie kwestionował tej daty. Jednakże postępowanie rozpoczęło się, jak dowodzili skarżący, w dniu 18 października 1994 r., kiedy to odbyła się pierwsza rozprawa. Mając na względzie bogate orzecznictwo Trybunału w tym zakresie uważa on, że okres, który należy brać pod uwagę, rozpoczął się w dniu 16 grudnia 1993 r., kiedy to skarżącym postawione zostały zarzuty, a zakończył w dniu 21 lutego 2005 r., kiedy to Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił apelację skarżących. Postępowanie to przed dwoma instancjami sądowymi trwało więc 11 lat, 2 miesiące i 9 dni.

A. Dopuszczalność

27. Trybunał uważa, że zarzut ten nie jest oczywiście bezzasadny w rozumieniu art. 35 § 3 Konwencji. Wskazuje następnie, że nie jest on niedopuszczalny na żadnej innej podstawie.

W związku z powyższym musi zostać uznany za dopuszczalny.

B. Meritum

28. Trybunał przypomina, że ocena czasu trwania postępowania pod kątem jego rozsądności musi być dokonywana w świetle okoliczności danej sprawy oraz w odniesieniu do następujących kryteriów: stopnia skomplikowania sprawy, zachowania skarżących oraz odpowiednich władz krajowych (zob. m. in. Pélissier i Sassi p. Francji [GC], nr 25444/94, § 67, ECHR 1999-II).

29. Trybunał często uznawał, że dochodziło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji w sprawach podobnych do obecnie omawianej (zob. Pélissier i Sassi, cytowany powyżej). Ponadto Trybunał uznał, iż oddalając skargę na przewlekłość postępowania wniesioną przez skarżących, Sąd Apelacyjny w Katowicach nie zastosował standardów zgodnych z zasadami zawartymi w orzecznictwie Trybunału (zob. Majewski p. Polsce, nr 52690/99, § 36, 11 październik 2005 r.).

30. Po zbadaniu wszystkich przedłożonych dokumentów Trybunał stwierdza, że Rząd nie przedstawił żadnych faktów lub argumentów, które mogłyby skłonić go do zajęcia odmiennego stanowiska w omawianej sprawie. Mając na uwadze swoje orzecznictwo w tym zakresie Trybunał stwierdza, że w obecnej sprawie postępowanie było przewlekłe i nie spełniło wymogu tzw. „rozsądnego terminu”.

Doszło zatem do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji.

II.  ZASTOSOWANE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

31. Artykuł 41 Konwencji brzmi:

“Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów i jeżeli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala na tylko częściowe usunięcie skutków tego naruszenia, Trybunał, gdy zachodzi taka potrzeba, zasądza na rzecz pokrzywdzonego słuszne zadośćuczynienie”

A. Szkoda

32. Skarżący żądali łącznie kwoty ponad 700 000 złotych tytułem odszkodowania za poniesione szkody materialne oraz kwoty 54 000 złotych dla każdego z nich, tytułem zadośćuczynienia za szkody niematerialne.

33.  Rząd zakwestionował ich żądania.

34. Trybunał nie dopatrzył się żadnego związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym naruszeniem a rzekomą szkodą materialną; z tego względu oddalił żądanie dotyczące odszkodowania. Z drugiej strony jednak, przyznał każdemu ze skarżących kwotę 6 000 euro tytułem zadośćuczynienia za poniesione straty moralne.

B. Koszty i wydatki

35. Skarżący domagali się również kwoty ponad 80 000 złotych tytułem kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi oraz Trybunałem.

36. Rząd zakwestionował ich żądania.

37. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, skarżący są uprawnieni do zwrotu poniesionych kosztów i wydatków tylko do wysokości, do której wykażą, że były one faktycznie poniesione, konieczne oraz uzasadnione co do wysokości. W omawianej sprawie, biorąc pod uwagę posiadane informacje i powyższe kryteria, Trybunał uznał za uzasadnione przyznanie każdemu ze skarżących, reprezentowanych przez pełnomocnika, kwoty 100 euro tytułem poniesionych kosztów.

C. Odsetki za zwłokę

38. Trybunał uważa, iż odsetki za zwłokę powinny być określone na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH WZGLĘDÓW, TRYBUNAŁ JEDNOMYŚLNIE

1.  Uznaje, dopuszczalność skargi w odniesieniu do zarzutu przewlekłości postępowania sadowego, pozostałe zarzuty uznaje natomiast za niedopuszczalne.

2. Uznaje, że doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji;

3. Uznaje,

a)  że pozwane państwo jest zobowiązane do zapłaty każdemu ze skarżących, w ciągu trzech miesięcy od dnia w którym wyrok stanie się prawomocny, zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, następujących kwot, po przeliczaniu na walutę krajową pozwanego państwa na podstawie kursu z dnia wydania wyroku:

i)  6,000 euro (sześć tysięcy euro) jako zadośćuczynienie za szkody niematerialne;

(ii) 100 euro (sto euro) tytułem poniesionych kosztów i wydatków;

(iii) wszelkich podatków, które mogą zostać naliczone:

b)  od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego terminu do momen­tu zapłaty płatne będą zwykłe odsetki według marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe;

5. Oddala pozostałe żądania skarżącego dotyczące zadośćuczynienia.

Sporządzone w języku angielskim, zakomunikowane na piśmie w dniu 13 lutego 2007 r., zgodnie z artykułem 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

T.L. Early Nicolas Bratza

Registrar President