Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

7 lutego 2017 roku

OSTATECZNY

07/05/2017

Niniejszy wyrok jest ostateczny w myśl art. 44 ust. 2 Konwencji. Może podlegać korektom wydawniczym.

W sprawie İrfan Güzel p. Turcji,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Druga Sekcja), zasiadając jako Izba w składzie:

Julia Laffranque, Przewodnicząca,
Işıl Karakaş,
Nebojša Vučinić,
Paul Lemmens,
Jon Fridrik Kjølbro,
Stéphanie Mourou-Vikström,
Georges Ravarani, Sędziowie,
i Stanley Naismith, Zastępca Kanclerza Sesji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 stycznia 2017 roku

Wydaje poniższy wyrok, przyjęty z tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 35285/08) przeciwko Republice Turcji, wniesionej do Trybunału w dniu 9 lipca 2008 roku na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencji”) przez obywatela tureckiego, Pana İrfana Güzela („skarżącego”).

2. Skarżący był reprezentowany przez adwokatów z Diyarbakır, pana M. Beştaş oraz pana M. D. Beştaş. Rząd turecki („Rząd”) reprezentował jego pełnomocnik.

3. Skarżący podniósł przed Trybunałem, że jego rozmowy telefoniczne zostały objęte podsłuchem bez zgody sądu oraz że nie dysponował on żadnym środkiem odwoławczym celem spowodowania kontroli tego środka.

4. W dniu 2 maja 2011 roku skarga została zakomunikowana Rządowi.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się 1971 roku w Mardin i tam mieszka. W czasie zdarzeń, był on sprzedawcą bydła.

A. Geneza sprawy oraz środki nadzoru zastosowane względem skarżącego

6. Władze zebrały informacje na temat przemytu broni, w który skarżący miał być zamieszany. Z akt sprawy wynika, iż przeciwko skarżącemu wszczęto dwa oddzielne postępowania w Silopi i w Diyarbakır, które później zostały połączone.

7. Według skarżącego, w bliżej nieokreślonym dniu, sąd okręgowy w Diyarbakır udzielił zezwolenia prokuraturze w Diyarbakır na przechwycenie rozmów telefonicznych osoby o inicjałach N.A., podejrzanej o fałszerstwa banknotów oraz ich wykorzystanie.

8. W dalszych wyjaśnieniach skarżącego, przechwycenie jego rozmów nastąpiło w oparciu jedynie o wymienione postanowienie, w którym, według skarżącego, nie widniało ani jego nazwisko, ani zarzucane przestępstwo. Skarżący nie przedstawił kopii tego postanowienia, ale wskazał jego sygnaturę (postanowienie sygn. 2007/505).

9. Dokument ten, którego kopia została przekazana przez Rząd, dotyczy przedłużenia zezwolenia w zakresie prowadzenia podsłuchu telefonicznego rozmów skarżącego. W tym kontekście, w dniu 22 października 2007 roku, na wniosek prokuratora Republiki w Diyarbakır, sąd okręgowy w Diyarbakır przedłużył o trzy miesiące początkowe zezwolenie na prowadzenie podsłuchu telefonicznego rozmów skarżącego. Wspomniane postanowienie o sygnaturze 2007/505 wskazuje, że początkowe postanowienie zostało wydane również na okres trzech miesięcy. Data wydania początkowego postanowienia nie jest określona. Nazwisko skarżącego widnieje na tym dokumencie jako osoby podejrzanej i znajdują się na nim dwa numery telefonów. Postanowienie wskazuje, że przyjęto, iż Pan Güzel był podejrzany o nielegalny handel bronią i amunicją i że żadne inne środki nie umożliwiały pozyskania konkretnych dowodów jego winy.

10. Dnia 27 grudnia 2007 roku prokurator Republiki w Silopi wystąpił o zezwolenie na prowadzenie podsłuchu telefonicznego telefonu komórkowego skarżącego oraz dwóch innych osób. W swoim wniosku wskazał, iż prowadzone były śledztwa po uzyskaniu informacji na temat handlu bronią w regionie, pochodzącą z Iraku. Dodał, iż podejrzani wywodzili się z lokalnej ludności, co mogłoby utrudnić postęp dochodzenia. Ponadto w opinii prokuratora, przygraniczne położenie regionu oraz częste popełnianie przestępstw w porze nocnej stanowiło przeszkodę w pozyskaniu dowodów lub zatrzymaniu podejrzanych. Zatem, zdaniem prokuratora, jedynie środek nadzoru zastosowany w myśl art. 135 Kodeksu postępowania karnego (”KPK”) mógł umożliwić ustalenie tożsamości osób, z którymi podejrzani utrzymywali kontakty – zarówno wewnątrz kraju, jak i poza jego granicami, okoliczności popełnienia przestępstw oraz okresów w ciągu dnia, w którym zostały one popełnione, a także pozyskanie dowodów i zatrzymanie podejrzanych osób.

11. Dnia 28 grudnia 2007 roku sąd okręgowy w Silopi wydał wymagane zezwolenie odnośnie do skarżącego oraz dwóch innych osób na okres sześćdziesięciu dni (postanowienie sygn. 2007/1599).

B. Istotne fragmenty transkrypcji podsłuchanych rozmów telefonicznych

12. Przeprowadzenie podsłuchów umożliwiło ustalenie, że skarżący pozostawał w kontakcie z mieszkańcem Iraku, niejakim Ahmetem, z którym doszedł do porozumienia w zakresie transferu broni palnej, który to transfer miał być wykonany za pośrednictwem niejakiego Münira.

13. W bliżej nieokreślonym dniu biegły wykonał tłumaczenie rozmów telefonicznych, które zasadniczo prowadzono w języku kurdyjskim.

14. Rozmowy skarżącego z niejakim Aydın Ö., z dnia 8 grudnia 2007 roku, zawierały zdania o następującej treści:

„Jak wygląda sytuacja stada baranów?”

„Stado zostało ostatnio zaatakowane przez wilki. Byłem na polach z pasterzami, powiedzieli mi, że nie mieli wiadomości od jednego stada. Nie wiem, ile osób zostało rannych”.

„Jakie są straty?”

Dokładnie nie wiem, ale oglądałem coś w telewizji”

Zadzwoń do nich i dowiedz się. Informuj mnie, proszą mnie o informacje”.

15. Rozmowa z dnia 13 stycznia 2008 między skarżącym a Ahmetem, korzystającym z telefonu zarejestrowanego na nazwisko Olga E., została zapisana następująco:

„Twoich sześć koszul jest gotowych na jutro, przyjdź po nie. Kolejnych sześć będzie gotowych na następny raz, nie teraz, zgoda?”

16. Rozmowa przeprowadzona w dniu zatrzymania, czyli 14 stycznia 2008 roku, między skarżącym a Münirem dotyczyła godziny oraz miejsca spotkania. Skarżący powtarzał Münirowi: „Linie telefoniczne są brudne”.

17. Z konwersji przeprowadzonych tego samego dnia między Münirem i Ahmetem wynika, że ten ostatni prosił Münira, aby przedstawiał się on jako Metin podczas dostawy „sześciu baranów” i że skarżący oznajmił mu, że nie jest w stanie odebrać dostawy. Poza tym Ahmet prosił Münira, aby ten w międzyczasie poszukał pewnego miejsca.

18. Wreszcie rozmowa przeprowadzona między skarżącym a Ahmetem w dniu 14 stycznia 2008 roku zawierała następujące zdania:

„Powiedz mu, że się dogadamy; jeżeli miałbym możliwość je odebrać, zrobiłbym to. Nie jestem w komfortowej sytuacji, rozumiesz mnie?”

C. Zatrzymanie skarżącego i ciąg dalszy postępowania

19. Tego samego dnia, czyli 14 stycznia 2008 roku, policjanci zaczęli śledzić skarżącego. Według dokumentów, skarżący oraz Münir spotkali się w mieście, a następnie rozdzielili się. Z właściwego protokołu wynika, że skarżący zorientował się, że jest śledzony, zrezygnował z odbioru broni i próbował uciec. Skarżący został zatrzymany o godzinie 15:40. Posiadał przy sobie trzy telefony komórkowe, w tym telefon, który był na podsłuchu, oraz pewną liczbę dokumentów, które również zostały przejęte.

20. Münir również został zatrzymany. W czasie zatrzymania znajdował się w samochodzie, w którym zabezpieczono 6 sztuk broni palnej ze 128 nabojami.

21. Tego samego dnia, 14 stycznia 2008 roku około godziny 19, skarżący został doprowadzony do miejsca zamieszkania w celu przeszukania. Służby bezpieczeństwa zabezpieczyły telefon komórkowy i przekazały go prokuraturze w Idil.

22. Dnia 15 stycznia 2008 roku na wniosek policji prokurator Republiki przedłużył o dwadzieścia cztery godziny areszt policyjny skarżącego ze względu na liczbę podejrzanych osób oraz trudności w pozyskaniu dowodów, a także w celu przystąpienia do realizacji opinii biegłego w sprawie zabezpieczonych telefonów komórkowych oraz dokumentów.

23. Dnia 16 stycznia 2008 roku prokurator Republiki zakwalifikował wspomniany przemyt broni jako pomoc i wsparcie dla Partii Pracujących Kurdystanu (PKK), nielegalnej organizacji zbrojnej, i zarządził przeniesienie skarżącego do jednostki specjalnej ds. walki z terroryzmem. W asyście adwokata skarżący został poinformowany o wyżej wspomnianych podejrzeniach. Skarżący oznajmił, że odmawia składania wyjaśnień w komisariacie policji i złoży je przed prokuratorem Republiki.

24. Tego samego dnia prokurator Republiki ponownie przedłużył areszt policyjny skarżącego o dwadzieścia cztery godziny, a następnie zrobił to po raz trzeci w dniu 17 stycznia 2008 roku, ze względu na przekwalifikowanie okoliczności faktycznych oraz konieczność uzupełnienia akt śledztwa, brak współpracy ze strony skarżącego, od którego bezskutecznie próbowano uzyskać wyjaśnienia w kwestii rozmów prowadzonych przy użyciu zabezpieczonych przy nim telefonów komórkowych, oraz jego odmowę przedłożenia próbki pisma na potrzeby porównania z dokumentami, które również zostały przy nim zabezpieczone.

25. Dnia 17 stycznia 2008 roku zatrzymano również Aydına Ö. Znaleziono przy nim listę zakupów, zawierającą kurtki, noże, radia oraz żywność, co do których uznano, że miały trafić do terrorystów. Według transkrypcji podsłuchanych rozmów telefonicznych skarżący powiedział wcześniej, że brał udział w finansowaniu wspomnianych zakupów z własnych środków, w kwocie tysiąca dolarów amerykańskich.

26. Dnia 18 stycznia 2008 roku skarżący został przewieziony na 13 godzin z aresztu policyjnego na przesłuchanie przez prokuratora Republiki. W asyście adwokata oznajmił prokuratorowi, że chce skorzystać z przysługującego mu prawa do odmowy składania wyjaśnień.

27. Tego samego dnia skarżący oraz Aydın Ö. zostali przesłuchani przez sędziego sądu okręgowego w Silopi. Adwokat skarżącego wskazał, iż podsłuchy rozmów telefonicznych stanowiły nadmierny środek, podnosząc, że skarżący mógł być obserwowany i śledzony fizycznie, że śledczy błędnie zinterpretowali jego rozmowy telefoniczne i że skarżący mówił w nich o handlu bydłem.

28. Po zakończeniu przesłuchania sędzia zdecydował o zastosowaniu wobec skarżącego tymczasowego aresztowania na podstawie zgromadzonych akt sprawy i powołując się na art. 100 § 3 lit. b KPK, przewidujący zastosowanie tymczasowego aresztowania w odniesieniu do przestępstwa przemytu broni. Ponadto, w świetle zgromadzonych dowodów sąd nakazał zwolnienie Aydına Ö. na tej podstawie, że dowody w jego sprawie zostały zebrane.

29. Dnia 23 stycznia 2008 r. prokurator Republiki w Silopi wydał postanowienie w przedmiocie braku właściwości ratione materiae i przekazał akta sprawy prokuratorowi Republiki w Diyarbakır.

30. Dnia 8 lutego 2008 roku prokurator ten, prowadzący śledztwa z tytułu poważnych przestępstw, o których mowa w art. 250 KPK, wniósł akt oskarżenia przeciwko skarżącemu, Aydınowi Ö. oraz Münirowi K. Powołując się w szczególności na rozmowy telefoniczne między tymi osobami oraz zabezpieczoną broń i materiały, wskazał on, że Aydın Ö. pozyskiwał informacje dotyczące pozycji oraz aktywności służb porządkowych w celu przekazania tych informacji skarżącemu, który to z kolei miał je dostarczyć członkom PKK. Oskarżył również skarżącego oraz Münira K. o międzynarodowy przemyt broni oraz pomoc i wsparcie na rzecz PKK.

31. W wyniku wstępnej rozprawy, mającej miejsce w dniu 19 lutego 2008 roku, sąd przysięgłych w Diyarbakır uznał, że akt oskarżenia odpowiada kryteriom określonym w art. 170 KPK oraz że zebrano wystarczające dowody w celu prowadzenia postępowania. W związku z tym oświadczył, że akt oskarżenia jest dopuszczalny ( iddianamenin kabulüne) i wydał postanowienie o utrzymaniu tymczasowego aresztowania skarżącego oraz nakazał powiadomienie skarżącego oraz współoskarżonego Aydına Ö. o akcie oskarżenia.

32. W opinii biegłego z dnia 25 lutego 2008 roku stwierdzono, że sześć sztuk zabezpieczonej broni nie zawierało żadnych wad i że owa broń mogła być użyta z nabojami odpowiadającymi jej kalibrowi.

33. Podczas drugiej rozprawy, mającej miejsce w dniu 10 kwietnia 2008 roku w sądzie przysięgłych w Diyarbakır, skarżący zaprzeczył zarzucanym mu czynom oraz zakwestionował treść podsłuchanych rozmów telefonicznych i wniósł o zwolnienie. Sąd przysięgłych nakazał utrzymanie tymczasowego aresztowania skarżącego z uwagi na zarzucany mu czyn i istniejące dowody przeciwko niemu, a następnie zlecił wykonanie kontrekspertyzy tłumaczenia wspomnianych transkrypcji.

34. W trakcie rozprawy mającej miejsce w dniu 5 czerwca 2008 roku sąd przysięgłych ponownie przeanalizował transkrypcje podsłuchanych rozmów telefonicznych dotyczących skarżącego. Jego adwokat ponownie kwestionował zarówno stan faktyczny, jak i procedurę. Zarzucił on nielegalność podsłuchów rozmów telefonicznych prowadzonych względem swojego klienta, twierdząc, iż nie było decyzji sądu pozwalającej na zastosowanie spornego środka i że postanowienie, na podstawie którego zastosowano podsłuchy, nie dotyczyło skarżącego, a osób, z którymi rozmawiał. W opinii adwokata użycie tych elementów dowodowych było w sprzeczności z orzecznictwem Sądu Kasacyjnego.

35. Po zakończeniu rozprawy sąd przysięgłych nakazał przygotowanie ponownej opinii biegłego w sprawie przedmiotowych transkrypcji. Sąd zdecydował o utrzymaniu tymczasowego aresztowania wobec skarżącego z uwagi na charakter przestępstwa i fakt, że było ono określone w art. 100 § 3 lit. b KPK.

36. W toku rozprawy mającej miejsce w dniu 19 lutego 2009 roku skarżący został skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze dwunastu lat i sześciu miesięcy za pomoc i wsparcie na rzecz organizacji terrorystycznej. W uzasadnieniu wyroku sąd przysięgłych odniósł się do wyżej wymienionych elementów, stwierdzając, że wyżej opisane rozmowy były kodowane i dotyczyły przemytu broni oraz pozyskiwania informacji na temat pozycji sił porządkowych względem grup terrorystycznych. W rozumieniu sądu przysięgłych, określenie „stado baranów” oznaczało grupy terrorystów. Data, w której wspomniana rozmowa była prowadzona, odpowiadała dacie prowadzenia konfliktów zbrojnych pomiędzy terrorystami a siłami porządkowymi. Według sądu, pojęcia „baranów” oraz „koszul” odnosiły się do broni, a z powtarzanych przez skarżącego słów, że „linie telefoniczne [były] brudne”, można wywnioskować, że wiedział on, że popełnia przestępstwo, oraz domyślał się, że jest podsłuchiwany. Sąd przysięgłych dodał, że nie odnotowano wpłat pieniężnych między stronami i żadne rozmowy w tym temacie nie były prowadzone. Według sądu, element ten w połączeniu z pozostałymi elementami z akt sprawy pozwalał stwierdzić, że chodziło o przemyt broni, którego celem było zaopatrzenie na rzecz PKK, a nie przemyt organizowany między poszczególnymi osobami.

37. W drodze postanowienia wydanego w dniu 31 marca 2010 roku Sąd Kasacyjny potwierdził ten wyrok.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. W przedmiocie zatrzymania

38. Art. 91 §§ 1 oraz 2 KPK, w wersji obowiązującej w czasie zdarzeń, wskazywał, że zatrzymana osoba może być umieszczona w areszcie policyjnym na czas dwudziestu czterech godzin, jeżeli prokurator Republiki nie zdecydował się jej zwolnić. Dana osoba mogła być umieszczona w areszcie policyjnym pod warunkiem, że zastosowanie takiego środka było konieczne w celu przeprowadzenia dochodzenia i jeśli istniały konkretne dowody popełnienia przestępstwa.

39. W myśl obowiązującego w tamtym czasie art. 91 § 3 KPK, w przypadku przestępstw popełnianych przez grupy przestępcze ( toplu olarak işlenen suç) prokurator Republiki może pisemnie przedłużyć areszt policyjny w sumie o trzy dni, każdorazowo przedłużając go maksymalnie o jeden dzień. W myśl art. 91 § 5 KPK, sam zainteresowany lub jego bliscy mogą wnieść do sądu okręgowego sprzeciw w sprawie postanowień dotyczących zatrzymania, umieszczenia w areszcie policyjnym i przedłużenia aresztu policyjnego.

B. W przedmiocie podsłuchów rozmów telefonicznych

40. Trybunał odsyła do swego wyroku w sprawie Karabeyoğlu p. Turcji, skarga nr 30083/10, §§ 37-45, z dnia 7 czerwca 2016 roku, w zakresie następujących kwestii:

- art. 22 Konstytucji dotyczący wolności komunikowania się,

- art. 135 KPK obowiązujący w tamtym okresie, dotyczący przechwytywania, podsłuchiwania oraz rejestrowania rozmów,

- art. 137 KPK dotyczący wykonywania decyzji w zakresie przechwytywania oraz usuwania danych na temat rozmów,

- art. 138 KPK dotyczący dowodów pozyskanych w sposób przypadkowy,

- przepisy dotyczące stosowania środków nadzoru w rozumieniu przepisów KPK,

- przepisy Kodeksu karnego przewidujące kary pozbawienia wolności w odniesieniu do nielegalnego podsłuchu i rejestrowania rozmów innych osób.

PRAWO

I. DOPUSZCZALNOŚĆ

A. Art. 5 ust. 1 lit. c Konwencji

41. Skarżący skarży się na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c Konwencji na zatrzymanie a następnie tymczasowe aresztowanie zastosowane według niego przy braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zagrożonego karą.

42. Trybunał przypomina, że osoba może być zatrzymana w myśl art. 5 ust. 1 lit. c tylko i wyłącznie w ramach prowadzonego postępowania karnego w celu postawienia jej przed odpowiednim organem sądowym, ponieważ zachodzą uzasadnione podejrzenia co do popełnienia przez nią czynu zagrożonego karą ( Ječius o. Litwie, nr 34578/97, § 50, ETPC 2000–IX, oraz Włoch p. Polsce, nr 27785/95, § 108, ETPC 2000–XI). „Uzasadniony charakter” podejrzeń, na których powinno opierać się zatrzymanie, jest podstawowym elementem, o którym mowa w art. 5 ust. 1 lit. c. Istnienie uzasadnionych podejrzeń zakłada istnienie faktów lub posiadanie informacji mogących przekonać obiektywnego obserwatora, że dana osoba mogła dopuścić się popełnienia czynu zagrożonego karą. To, co może zostać uznane za uzasadnione, zależy jednak od wszystkich okoliczności (( Fox, Campbell i Hartley p. Zjednoczonemu Królestwu, 30 sierpnia 1990 roku, § 32, seria A nr 182, O’Hara p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 37555/97, § 34-36, ETPC 2001–X, oraz Çetin Doğan p. Turcji (dec.), nr 28484/10, § 78, 10 kwietnia 2012 roku).

43. Trybunał przypomina dalej, że litera c art. 5 ust. 1 nie zakłada, że organy śledcze pozyskały wystarczające dowody w celu postawienia zarzutów w chwili zatrzymania. Przedmiotem przesłuchania w trakcie pozbawienia wolności w myśl art. 5 ust. 1 lit. c jest uzupełnienie postępowania karnego poprzez potwierdzenie lub oddalenie konkretnych podejrzeń będących podstawą zatrzymania. W związku z tym fakty leżące u źródła podejrzeń nie muszą być tej samej natury, co fakty niezbędne do uzasadnienia skazania lub nawet wniesienia oskarżenia, ponieważ następuje to w kolejnym etapie procedury w ramach postępowania karnego ( Murray p. Zjednoczonemu Królestwu, 28 października 1994 roku, § 55, seria A nr 300-A, oraz Çetin Doğan, cyt. powyżej, § 79).

44. Z pewnością nie należy stosować art. 5 ust. 1 lit. c w sposób, który mógłby stwarzać nadmierne trudności dla organów policji Układających się Państw w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej przy użyciu odpowiednich środków. Zadaniem Trybunału jest ustalenie, czy warunki określone w art. 5 ust. 1 lit. c, w tym dążenie do realizacji uprawnionego celu określonego w przepisach, zostały spełnione w sprawie, która została mu przedłożona do rozpatrzenia. W tym kontekście, co do zasady nie należy do Trybunału zastępowanie własną oceną oceny stanu faktycznego dokonanej przez sądy krajowe, które mają większe możliwości oceny dowodów im przedłożonych ( Murray, cyt. powyżej, § 66, oraz Çetin Doğan, cyt. powyżej, § 80).

45. W niniejszej sprawie Trybunał stwierdza, że skarżący, podejrzany o przemyt broni oraz posiadanie wielu telefonów komórkowych, został zatrzymany na podstawie rozmów telefonicznych, podczas których umawiał spotkanie ze swoim rozmówcą, również zatrzymanym tego samego dnia i będącym w posiadaniu wielu sztuk broni oraz amunicji.

46. Należy zatem stwierdzić, że skarżący kwalifikował się do zatrzymania i umieszczenia w areszcie, ponieważ istniały „uzasadnione podejrzenia” co do popełnienia przez niego czynu zagrożonego karą ( Murray, cyt. powyżej, § 63, oraz Çetin Doğan, cyt. powyżej, § 83).

47. Wynika z tego, że niniejszy zarzut skargi jest w sposób oczywisty nieuzasadniony i powinien być odrzucony w myśl art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

B. Art. 5 ust. 3 Konwencji

48. Powołując się na art. 5 ust. 3 Konwencji, skarżący zarzuca również, że KPK zezwala na zastosowanie aresztu policyjnego tylko w wymiarze do dwudziestu czterech godzin, podczas gdy skarżący został umieszczony w areszcie policyjnym na cztery dni. Czas ten miał być zatem środkiem nadmiernym i niezgodnym z przepisami prawa krajowego. Skarżący skarży się również na długość tymczasowego aresztowania.

49. Trybunał przypomina swoje orzecznictwo w tym zakresie: szybkość środków kontroli sądowej ocenia się w oparciu o specyfikę każdej sprawy, niemniej jednak stopień elastyczności związany z pojęciem niezwłoczności jest ograniczony, a znaczenie przyznawane okolicznościom sprawy nie może nigdy powodować naruszenia samej istoty prawa chronionego przez art. 5 ust. 3, to znaczy zwalniać Państwa z zapewnienia szybkiego zwolnienia lub niezwłocznego doprowadzenia przed organ sądowy ( Brogan i Inni p. Zjednoczonemu– Królestwu, 29 października 1988 roku, § 59, seria A nr 145–B, oraz Aquilina p. Malcie [WI], nr 25642/94, § 48, ETPC 1999–III).

50. Trybunał wielokrotnie już uznawał, że śledztwa prowadzone w zakresie przestępstw terrorystycznych niewątpliwie stwarzają władzom szczególne trudności ( Brogan i Inni, cyt. powyżej, § 61, Murray, cyt. powyżej, § 58, Sakık i Inni p. Turcji, 26 listopada 1997 roku, § 44, Zbiór wyroków i decyzji 1997–VII, oraz Filiz i Kalkan p. Turcji, nr 34481/97, § 24, 20 czerwca 2002 roku). Nie oznacza to jednak, że za każdym razem, gdy władze zdecydują się powołać na przestępstwo o charakterze terrorystycznym, dysponują one w świetle art. 5 carte blanche na zatrzymywanie i umieszczanie w areszcie policyjnym osób podejrzanych poza jakąkolwiek skuteczną kontrolą sądów krajowych, a w ostatniej instancji organów kontrolnych Konwencji (patrz mutatis mutandis, Murray, cyt. powyżej, § 58).

51. Trybunał odnotowuje, że skarżący został zatrzymany w dniu 14 stycznia 2008 roku o godzinie 15:40 i że jego areszt policyjny przedłużono trzykrotnie. Został przewieziony z siedziby policji w dniu 18 stycznia 2008 roku o godzinie 13:00. Pobyt w areszcie policyjnym trwał zatem niecałe cztery dni. Następnie skarżący został przewieziony celem przesłuchania przez prokuratora Republiki, a później przez sąd okręgowy. Godzina postawienia skarżącego przed wspomnianym sądem nie jest określona w aktach sprawy. Niemniej jednak skarżący skarży się w szczególności na czterodniowy czas aresztu policyjnego. Trybunał nie będzie kontynuować zatem analizy tej kwestii i stwierdza, że areszt policyjny trwał cztery dni.

52. Trybunał zauważa w przedmiotowej sprawie, iż wbrew temu, co twierdzi skarżący, przepisy prawa krajowego umożliwiają zastosowanie aresztu policyjnego w wymiarze do czterech dni. Prokurator Republiki zezwala na zastosowania względem osób pierwszego aresztu policyjnego, trwającego dwadzieścia cztery godziny, i może postanowić o trzykrotnym przedłużeniu wspomnianego środka, przy czym każde przedłużenie nie może być dłuższe niż jeden dzień (patrz paragrafy 38 39 wspomniane powyżej). Czas trwania aresztu policyjnego zastosowanego względem skarżącego był w efekcie zgodny z prawem krajowym.

53. W kwestii ograniczeń wskazanych w orzecznictwie, Trybunał przypomina, iż wcześniej wskazywał, że okres aresztu policyjnego trwający cztery dni i sześć godzin bez kontroli sądowej wykracza poza ścisłe granice czasowe określone przez art. 5 ust. 3, nawet w przypadku, gdy środek ten ma na celu zabezpieczenie społeczności przed terroryzmem ( Brogan i Inni, cyt. powyżej, § 62, Ataoğlu p. Turcji, nr 77111/01, § 24, 20 października 2005 roku, oraz Daş p. Turcji, nr 74411/01, § 27, 8 listopada 2005 roku). Niemniej jednak w przedmiotowej sprawie czas aresztu policyjnego ograniczał się do czterech dni.

54. W związku z powyższym, biorąc jednocześnie pod uwagę orzecznictwo w tej kwestii oraz wszystkie okoliczności sprawy, zwłaszcza fakt, że zmieniono kwalifikację czynu zagrożonego karą względem skarżącego z przemytu broni na pomoc i wsparcie organizacji terrorystycznej, jak i fakt, że było wielu podejrzanych, Trybunał stwierdza, że okres poprzedzający doprowadzenie skarżącego przed sąd okręgowy był zgodny zarówno z przepisami prawa krajowego, jak i wymogiem niezwłoczności, o którym mowa w art. 5 ust. 3 Konwencji.

55. Wynika z tego, że ta część skargi jest w sposób oczywisty nieuzasadniona i powinna zostać odrzucona w myśl art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

56. Odnośnie do okresu tymczasowego aresztowania skarżącego Trybunał zauważa, że skarżący był pozbawiony wolności od dnia 18 stycznia 2008 roku do dnia 19 lutego 2009 roku, czyli do dnia skazania przez sąd przysięgłych w Diyarbakır. Przedmiotowe pozbawienie wolności trwało zatem około trzynastu miesięcy.

57. Rząd twierdzi, że choć skarżący uznawał się za ofiarę nadmiernie długiego tymczasowego aresztowania, nie wniósł wniosku o odszkodowanie za zarzucaną szkodę w myśl przepisów prawa krajowego. Uważa on również, że okres tymczasowego aresztowania zastosowany względem skarżącego może być uznany za rozsądny w świetle zarzucanych przestępstw, którymi jest międzynarodowy przemyt broni oraz wsparcie udzielane organizacji terrorystycznej. Ponadto Rząd wyraził opinię, że organy sądowe nie wykazały żadnego zaniedbania w prowadzeniu postępowania.

58. Trybunał stwierdza, że nie może zignorować powagi czynów zarzucanych skarżącemu przez właściwe organy i nie widzi konieczności analizowania zastrzeżenia dotyczącego niewyczerpania krajowych środków odwoławczych. Trybunał zauważa również, że nie było żadnego okresu bezczynności sądów w czasie trwania postępowania karnego. Sąd przysięgłych prowadził postępowanie w należyty sposób, przeprowadził wiele rozpraw i nakazał wykonanie dwóch dodatkowych opinii biegłych, w szczególności w związku z kwestionowaniem przez skarżącego transkrypcji jego rozmów telefonicznych. W tym okresie niezbędne było również wykonanie opinii biegłego dotyczącej zabezpieczonej broni.

59. W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że okres tymczasowego aresztowania skarżącego nie przekroczył rozsądnych granic. Wynika z tego, że ten zarzut skargi jest w sposób oczywisty nieuzasadniony i powinien zostać odrzucony w myśl art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

C. Art. 6 Konwencji

60. Powołując się na art. 6 ust. 1 Konwencji, skarżący twierdzi, że dopuszczenie jego rozmów telefonicznych jako dowodów pozbawiło go rzetelnego procesu. Według niego, rozmowy telefoniczne pozyskano w sposób przypadkowy, a zezwolenie na stosowania podsłuchów zostało wydane względem pewnych osób, a nie jego samego.

61. Trybunał na wstępie zauważa, że wbrew temu, co zarzuca skarżący, został on objęty podsłuchem rozmów w ramach prowadzonych dwóch śledztw sądowych oraz w wyniku zezwoleń udzielonych w dniach 22 października 2007 roku oraz 28 grudnia 2007 roku przez sądy okręgowe w Diyarbakır i Silopi (patrz paragrafy 9 i 11 powyżej).

62. Trybunał zauważa również, że skarżący miał pełną możliwość kwestionowania transkrypcji zarejestrowanych rozmów i otrzymał dwie dodatkowe opinie biegłych w trakcie toczącego się postępowania. Ta część skargi jest zatem w sposób oczywisty nieuzasadniona i powinna zostać odrzucona w myśl art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

63. Skarżący skarży się również na naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji, ponieważ sąd przysięgłych nie umożliwił mu zakwestionowania aktu oskarżenia przed formalną zgodą na jego złożenie do sądu przez prokuratora Republiki. Według skarżącego, znalazł się tym sposobem w niekorzystnej sytuacji względem prokuratora Republiki. Wspomniana zgoda miałaby mieć wpływ również na bezstronność sądu przysięgłych.

64. Trybunał analizował już podobne skargi i uznawał je za niedopuszczalne ( Ökten p. Turcji (dec.), nr 22347/07, §§ 51-52, 3 listopada 2011 roku). W niniejszej sprawie Trybunał nie dysponuje żadnym elementem, który mógłby doprowadzić do zmiany jego poprzednich konkluzji. Co się tyczy przedłożonej mu do rozpatrzenia sprawy, Trybunał przypomina, że akt oskarżenia został przedstawiony skarżącemu po jego przyjęciu przez sąd przysięgłych. Trybunał stwierdza, że sam zainteresowany, reprezentowany przez adwokata od rozpoczęcia postępowania, miał możliwość wniesienia uwag w toku postępowania sądowego. Jeżeli skarżący utrzymywał, że przedmiotowy akt oskarżenia zawierał błędne stwierdzenia, a pewne ważne dowody nie zostały pozyskane, miał prawo złożyć wniosek o uzupełnienie aktu oskarżenia lub o podjęcie dodatkowych czynności dowodowych w trakcie procesu. W związku z tym Trybunał nie dostrzega, w jakim zakresie obowiązek wniesienia tego typu uwag lub wniosków w toku postępowania sądowego, a nie przed jego rozpoczęciem, mógłby spowodować naruszenie prawa skarżącego do rzetelnego procesu.

65. W odniesieniu do obaw skarżącego co do braku bezstronności sądu przysięgłych na tej podstawie, że przyjęcie aktu oskarżenia było wyrazem jego opinii w kwestii samego oskarżenia, Trybunał stwierdził już, że przyjęcie aktu oskarżenia nie może być uznawane jako oznaka stronniczości co do rozstrzygnięcia, które ma być wydane w sprawie istoty sprawy. W istocie, w drodze tego aktu sąd przysięgłych ogranicza się do stwierdzenia w krótkim postanowieniu, że formalne warunki umożliwiające oskarżenie zainteresowanego zostały spełnione, wskazując, że akt zawiera elementy, o których mowa w art. 170 KPK oraz że pozyskano materiał dowodowy. Celem tego rozpatrzenia jest uniknięcie obciążania zainteresowanego postępowaniem co do istoty sprawy przy braku ważnych ku temu przesłanek ( Ökten, cyt. powyżej, §§ 40-50).

66. Wynika z tego, że ta część skargi jest również w sposób oczywisty nieuzasadniona i powinna zostać odrzucona w myśl art. 35 ust. 3 lit. a oraz ust. 4 Konwencji.

D. Art. 13 w związku z art. 5 i 6 Konwencji

67. W ogólny sposób skarżący podnosi, iż nie dysponował żadnym skutecznym środkiem odwoławczym na podstawie przepisów prawa krajowego w zakresie wyżej wymienionych zarzutów.

68. Z uwagi na brak dających się uzasadnić zarzutów ( griefs défendables) naruszenia art. 5 i 6 Konwencji (paragrafy 41-66 poniżej), zarzut skargi na podstawie art. 13 jest w sposób oczywisty nieuzasadniony i powinien zostać odrzucony zgodnie z art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji.

E. Art. 8 i 13 Konwencji

69. Na gruncie art. 8 Konwencji skarżący zarzuca naruszenie jego prawa do poszanowania życia prywatnego z powodu nielegalnego, według niego, przechwycenia prowadzonych przez niego rozmów telefonicznych. Skarży się on również, że nie posiadał żadnej możliwości zaskarżenia zastosowanego środka.

70. Rząd uważa, że skarżący nie wykorzystał wszystkich krajowych środków odwoławczych, ponieważ jeżeli uznawał przechwycenie swoich rozmów za nielegalne, mógł wnieść skargę, ponieważ czyn tego rodzaju jest sankcjonowany zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.

71. Trybunał na wstępie stwierdza, że w kwestii rzekomo nielegalnego przechwycenia rozmów telefonicznych porównanie sprawy do przypadku, w którym agenci nadużyli swoich uprawnień i zastosowali podsłuch linii telefonicznych przy braku decyzji sądu zezwalającej na tego rodzaju działania (patrz Parlamış p. Turcji (dec.), nr 74288/01, 13 listopada 2007 roku) nie jest zasadne, ponieważ w przedmiotowej sprawie przeprowadzono procedurę prawną dotyczącą zastosowania podsłuchów. Wspomniana sprawa Parlamış została w istocie uznana za niedopuszczalną z powodu wszczęcia śledztwa w postępowaniu karnym i dyscyplinarnym względem policjantów, którzy dopuścili się zastosowania podsłuchów bez uzyskania zezwolenia sądu i w świetle przykładów zaczerpniętych z orzecznictwa krajowego, w których inne ofiary rzekomo nielegalnych podsłuchów otrzymały odszkodowania.

72. W przedmiotowej sprawie Rząd nie przedstawia żadnego przykładu wskazującego, że dana osoba miała możliwość uzyskania zbadania na gruncie art. 8 Konwencji ingerencji w prawo do poszanowania życia prywatnego wynikającej z takiego środka nadzoru.

73. W związku z tym Trybunał odrzuca zastrzeżenie wstępne podniesione przez Rząd.

74. Stwierdzając ponadto, że te zarzuty skargi nie są w sposób oczywisty nieuzasadnione w myśl art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji i że nie są one niedopuszczalne na żadnej innej podstawie, Trybunał uznaje je za dopuszczalne.

II. ZARZUT NARUSZENIA ART. 8 KONWENCJI

75. Skarżący powołuje się na naruszenie art. 8 Konwencji z powodu nielegalnych podsłuchów na takiej podstawie, że zgłoszony środek nie był poparty żadną decyzją sądu. Zarzuca on również, że w każdym razie nie zostały spełnione warunki wymagane przez art. 135 KPK, czyli uzasadnione domniemania wskazujące na popełnienie czynu zagrożonego karą oraz brak możliwości zastosowania innych środków celem uzyskania dowodów, zaznaczając, iż według niego żaden dowód nie pozwalał obiektywnie stwierdzić, że mógł on być podejrzany o udzielanie pomocy i wsparcia organizacji terrorystycznej.

76. Art. 8 Konwencji brzmi następująco:

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt – gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób”.

77. Rząd kwestionuje tezę skarżącego. Powołuje się na postanowienia sądów upoważniające do przechwycenia rozmów telefonicznych skarżącego, podejrzewanego o przemyt broni. Dodaje, że ingerencja ta była przewidziana przez ustawę i zmierzała, w sposób proporcjonalny jego zdaniem, do osiągnięcia uprawnionych celów w zakresie ochrony bezpieczeństwa państwowego i bezpieczeństwa publicznego, ochrony porządku oraz zapobiegania przestępstwom w myśl art. 8 ust. 2 Konwencji.

78. W kwestii zasad ogólnych w zakresie przechwytywania rozmów telefonicznych Trybunał odsyła do swego wyroku w sprawie Roman Zakharov p. Rosji ([WI], nr 47143/06, §§ 227-235, 4 grudnia 2015 roku).

79. Trybunał przypomina następnie, że stwierdził już powyżej, że przechwycenie rozmów telefonicznych skarżącego zostało wdrożone w ramach dwóch śledztw sądowych, w następstwie postanowień z dnia 22 października 2007 roku oraz 28 grudnia 2007 roku wydanych przez sądy okręgowe odpowiednio w Diyarbakır oraz Silopi (patrz paragrafy 9 i 11 powyżej). Zainteresowany był podejrzany o udział w przemycie broni w świetle dowodów zebranych w trakcie wcześniejszego śledztwa. Z tego powodu zarzut skarżącego co do braku decyzji sądu jest nieuzasadniony.

80. Po oddaleniu tej części zarzutu, Trybunał stwierdza, że zastosowanie podsłuchów linii telefonicznych skarżącego stanowi „ingerencję władzy publicznej” w rozumieniu art. 8 ust. 2 Konwencji w korzystanie przez zainteresowanego z jego prawa do poszanowania życia prywatnego i korespondencji ( Klass i Inni p. Niemcom, 6 września 1978 roku, § 41, seria A nr 28, oraz Dragojević p. Chorwacji, nr 68955/11, § 78, 15 stycznia 2015 roku). Punkt ten nie jest sporny między stronami.

81. Wobec tego podstawową kwestią jest ustalenie, czy wspomniana ingerencja miała uzasadnienie w myśl art. 8 ust. 2 Konwencji, w szczególności, czy była ona „przewidziana przez ustawę” i „konieczna w demokratycznym społeczeństwie” w celu osiągnięcia jednego z celów, o którym mowa w tym samym ustępie.

82. W zakresie podstawy prawnej tejże ingerencji, Trybunał wypowiedział się już w przedmiocie przepisów konstytucyjnych i legislacyjnych, obowiązujących w czasie zaistnienia faktów, że dostępne i przewidywalne przepisy prawa krajowego ustanawiały ścisłe warunki dotyczące zarówno stosowania środków nadzoru i sposobu wykonywania przez władze swych dyskrecjonalnych uprawnień, jak i przetwarzania danych przez nie pozyskanych ( Karabeyoğlu, cyt. powyżej, §§ 82-98).

83. W przedmiotowej sprawie Trybunał sądzi, że skarżący, względem którego brak jest w aktach sprawy dowodów pozwalających stwierdzić naruszenie wspomnianego ustawodawstwa, korzystał zatem z minimalnego zakresu ochrony wymaganego przez zasadę rządów prawa w społeczeństwie demokratycznym.

84. W zakresie celu ingerencji, Trybunał nie dostrzega żadnego elementu ani argumentu, który skłoniłby go do podważenia swojego wcześniejszego stanowiska, o którym mowa w wyroku w sprawie Karabeyoğlu (cyt. powyżej, § 99), że art. 135 KPK ma rzeczywiście na celu ochronę bezpieczeństwa państwowego, ochronę porządku oraz zapobieganie przestępstwom. Trybunał przypomina, że wspomniane cele są uprawnione w rozumieniu art. 8 ust. 2 Konwencji (patrz również Weber i Saravia p. Niemcom (dec.), nr 54934/00, § 104, ETPC 2006–XI).

85. W kwestii stwierdzenia, czy ingerencja jest „konieczna w demokratycznym społeczeństwie” do realizacji uprawnionego celu, Trybunał uznał, że gdy władze krajowe poszukują równowagi między z jednej strony interesem pozwanego Państwa w zapewnieniu ochrony bezpieczeństwa państwowego w drodze środków tajnego nadzoru, a z drugiej strony powagą ingerencji w korzystanie przez skarżącego z prawa do poszanowania życia prywatnego, organy te dysponują pewnym marginesem oceny w kwestii wyboru środków umożliwiających osiągnięcie uprawnionego celu, jaki stanowi ochrona bezpieczeństwa państwowego. Wspomniany margines oceny idzie jednak w parze z kontrolą w wymiarze europejskim - zarówno co do przepisów prawa, jak i decyzji w sprawie ich stosowania. Trybunał musi być przekonany, że istniały odpowiednie i skuteczne gwarancje przeciwko nadużyciom, ponieważ system tajnego nadzoru, którego przeznaczeniem jest ochrona bezpieczeństwa państwowego, grozi podważeniem, a nawet zniszczeniem demokracji z zamiarem jej obrony. Ocena tej kwestii jest zależna od wszystkich okoliczności sprawy, na przykład rodzaju, zakresu oraz długości stosowania ewentualnych środków, powodów wymaganych do ich zastosowania, organów właściwych do wydania na nie zezwolenia, wykonania ich i sprawowania nad nimi kontroli, a także rodzaju drogi odwoławczej dostępnej w prawie krajowym. Trybunał musi sprawdzić, czy procedury kontrolne dotyczące uruchomienia i wdrożenia środków ograniczających są w stanie ograniczyć „ingerencję” wyłącznie do tego, co jest „konieczne w demokratycznym społeczeństwie” ( Roman Zakharov, cyt. powyżej, § 232).

86. Co do zakresu oceny przeprowadzanej przez organ wydający zezwolenie, Trybunał przypomina, że organ ten musi być w stanie sprawdzić istnienie uzasadnionego podejrzenia względem danej osoby, zwłaszcza zbadać, czy istnieją przesłanki pozwalające na podejrzenie o planowanie, popełnianie lub popełnienie czynów zabronionych lub innych czynów mogących skutkować zastosowaniem środków tajnego nadzoru, takich jak na przykład czyny zagrażające bezpieczeństwu państwowemu. Musi on również upewnić się, czy wymagane przechwycenie spełnia kryterium „konieczności w demokratycznym społeczeństwie”, przewidziane w art. 8 ust. 2 Konwencji, w szczególności, czy jest proporcjonalne do realizowanych uprawnionych celów, na przykład sprawdzając, czy możliwe jest osiągnięcie zamierzonych celów za pomocą mniej ograniczających środków ( Roman Zakharov, cyt. powyżej, § 260).

87. W tym względzie Trybunał przypomina, że nie posiada on kompetencji do zastępowania własną oceną oceny władz krajowych, które znajdują się w lepszej pozycji, by oceniać przedłożone im dowody w zakresie istnienia uzasadnionych podejrzeń wskazujących na popełnienie danego czynu zagrożonego karą (patrz, mutatis mutandis, co do wyboru zasad i warunków systemu nadzoru, Klass i Inni, cyt. powyżej, § 49). Trybunał zauważa również, że sądy, które wydały zezwolenie na zastosowanie podsłuchów, uwzględniły argumenty prokuratora Republiki, według którego przygraniczne położenie regionu oraz częste popełnianie przestępstw w porze nocnej stanowiło przeszkodę w czynnościach śledczych mających na celu pozyskanie dowodów lub zatrzymanie podejrzanych. Według prokuratora wyłącznie zastosowanie środka w postaci podsłuchów rozmów telefonicznych umożliwiało ustalenie tożsamości osób, z którymi podejrzani utrzymywali kontakty, zarówno wewnątrz kraju, jak i poza jego granicami, sposobu popełnienia przestępstw oraz okresów w ciągu dnia, w których zostały one popełnione, a także pozyskanie dowodów i zatrzymanie podejrzanych osób (patrz paragraf 8 i kolejne powyżej). Co do zasady pozostaje Trybunałowi stwierdzić, że w niniejszej sprawie, rozmówca skarżącego został zatrzymany, mając przy sobie sześć sztuk broni oraz amunicji w dniu, w którym obaj umówili się na spotkanie. Trybunał zauważa poza tym, że nic nie wskazuje, iż w niniejszej sprawie wykładnia oraz zastosowanie przepisów prawa powołanych przez organy krajowe były tak arbitralne lub wyraźnie pozbawione uzasadnienia, by kwestionowany środek stał się niezgodny z prawem.

88. W świetle przytoczonych powodów Trybunał uznaje, że ingerencja w prawo skarżącego przewidziane w art. 8 ust. 1 Konwencji była konieczna w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na ochronę bezpieczeństwa państwowego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, zgodnie z wymogami określonymi w art. 8 ust. 2 Konwencji.

89. W związku z tym Trybunał uznaje, że nie doszło do naruszenia art. 8 Konwencji w przedmiocie podsłuchów rozmów telefonicznych, którymi objęty był skarżący w ramach toczącego się przeciwko niemu śledztwa.

III. ZARZUT NARUSZENIA ART. 13 W ZWIĄZKU Z ART. 8 KONWENCJI

90. Skarżący zarzuca, że nie posiadał żadnego skutecznego środka odwoławczego w celu zakwestionowania braku poszanowania kryteriów określonych w art. 135 § 1 KPK w odniesieniu do zastosowanych wobec niego podsłuchów rozmów telefonicznych. Powołuje się na art. 13 Konwencji, który brzmi następująco:

„Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w (...) Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”.

91. Rząd kwestionuje to twierdzenie. Rząd powtarza, że skarżący nie wystąpił ze skargą dotyczącą domniemanej nielegalności podsłuchów i nie kwestionował tego środka przed sądem przysięgłych czy Sądem Kasacyjnym.

A. Zasady ogólne

92. Trybunał wskazał wielokrotnie, że art. 13 Konwencji gwarantuje prawo do skutecznego środka odwoławczego do organu państwowego umożliwiającego skorzystanie z praw i wolności w formie, w jakiej są one zapewnione przez Konwencję. Przepis ten w konsekwencji wymaga istnienia krajowego środka odwoławczego, który umożliwia rozpatrzenie treści „dającej się uzasadnić skargi” opartej na Konwencji i zapewnia właściwy środek naprawczy ( De Souza Ribeiro p. Francji [WI], nr 22689/07, §§ 78-79, 13 grudnia 2012 roku, ETPC 2012, i wcześniej, Khlaifia i Inni p. Włochom [WI], nr 16483/12, § 268, 15 grudnia 2016 roku, ETPC 2016). Zakres obowiązku, który art. 13 nakłada na Układające się Państwa, zmienia się w zależności od rodzaju zarzutu skarżącego. Państwa korzystają z pewnego marginesu oceny co do sposobu wypełnienia obowiązków, które nakłada na nie ten przepis ( Jabari p. Turcji, nr 40035/98, § 48, ETPC 2000–VIII). Niemniej jednak środek odwoławczy wymagany przez art. 13 powinien być „skuteczny” zarówno w praktyce, jak i w prawie ( Kudła p. Polsce [WI], nr 30210/96, § 157, ETPC 2000–XI).

93. Skuteczność środka odwoławczego w rozumieniu art. 13 nie zależy od pewności wydania korzystnego rozstrzygnięcia względem skarżącego. W podobny sposób „organ”, o którym mowa w tym przepisie, nie jest koniecznie organem sądowym. Jego kompetencje oraz zapewniane przez niego gwarancje proceduralne brane są jednak pod uwagę w celu określenia, czy środek odwoławczy jest skuteczny ( Klass i Inni, cyt. powyżej, § 67). W przypadku „organów” niesądowych Trybunał stara się przeprowadzić weryfikację ich niezależności (patrz na przykład Leander p. Szwecji, 26 marca 1987 roku, §§ 77 i 81 do 83, seria A nr 116, oraz Khan p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 35394/97§§ 44 do 47, ETPC 2000–V) i gwarancji proceduralnych zapewnianych skarżącemu (patrz, mutatis mutandis, Chahal p. Zjednoczonemu Królestwu, 15 listopada 1996 roku, §§ 152 do 154, Zbiór 1996–V). Ponadto zespół środków odwoławczych zapewnionych w przepisach prawa krajowego może spełnić wymogi art. 13, nawet jeżeli żaden z nich pojedynczo nie spełnia ich w całości ( Rotaru p. Rumunii [WI], nr 28341/95, § 69, ETPC 2000–V).

94. Mimo że Trybunał nie stwierdził w przedmiotowej sprawie naruszenia prawa skarżącego, o którym mowa w art. 8, konieczne jest określenie, czy ustawodawstwo tureckie daje mu „skuteczny środek odwoławczy do […] organu państwowego” w rozumieniu art. 13 ( Klass, cyt. powyżej, §§ 64-65).

95. W przypadku sprawy poddanej rozpoznaniu, właściwy organy państwowy powinien posiadać kompetencje do rozpoznania co do istoty skargi opartej na Konwencji w celu rozstrzygnięcia, czy ingerencja w korzystanie z prawa zainteresowanego do poszanowania jego życia prywatnego była zgodna z art. 8 ust. 2 ( P.G. i J.H. p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 44787/98, § 86, ETPC 2001–IX).

96. Trybunał przypomina, że zbadanie oraz kontrola środków tajnego nadzoru mogą nastąpić na trzech etapach: z chwilą nakazania zastosowania nadzoru, podczas jego stosowaniu lub po jego ustaniu. Odnośnie do dwóch pierwszych etapów, charakter oraz sama logika tajnego nadzoru wymagają przeprowadzania bez wiedzy zainteresowanego nie tylko samego nadzoru, ale również kontroli, której podlega. Z uwagi na fakt, że niewątpliwie uniemożliwia to zainteresowanemu złożenie skutecznego odwołania lub wzięcie bezpośredniego udziału w jakiejkolwiek kontroli, niezbędne jest, aby istniejące procedury zawierały w sobie odpowiednie i równoważne gwarancje przestrzegania praw jednostki. Aby uniknąć przekroczenia granic konieczności w rozumieniu art. 8 ust. 2, w stosowanych procedurach kontroli należy ponadto przestrzegać, możliwie dokładnie, wartości charakterystycznych dla społeczeństwa demokratycznego. W obszarze, w którym nadużycia są potencjalnie tak łatwe w indywidualnych przypadkach i mogą skutkować negatywnymi konsekwencjami dla całego społeczeństwa demokratycznego, co do zasady pożądane jest, aby kontrola została powierzona sędziemu, ponieważ władza sądowa zapewnia najlepsze gwarancje niezależności, bezstronności i prawidłowego prowadzenia postępowania ( Roman Zakharov, cyt. powyżej, § 233).

97. Odnośnie do trzeciego etapu, to jest w przypadku zaprzestania nadzoru, kwestia powiadomienia a posteriori o środkach nadzoru nierozerwalnie wiąże się ze skutecznością sądowych środków odwoławczych. Co do zasady osoba zainteresowana nie może kwestionować przed sądem z mocą wsteczną legalności środków zastosowanych bez jej wiedzy, chyba że zostanie o nich poinformowana ( Roman Zakharov, cyt. powyżej, § 234).

98. Trybunał orzekł już, że w praktyce może nie być możliwe wymaganie powiadomienia a posteriori we wszystkich przypadkach. Działanie lub zagrożenie, które zwalczyć mają środki nadzoru, mogą istnieć przez lata, a nawet dziesięciolecia po uchyleniu tychże środków. Wysyłanie powiadomienia a posteriori do każdej osoby dotkniętej w wyniku uchylonego środka groziłoby zaprzepaszczeniem długoterminowego celu, który spowodował zastosowanie nadzoru. Ponadto podobne powiadomienie groziłoby wyjawieniem metod działania służb wywiadowczych, zakresu ich działalności, a w konkretnych przypadkach nawet tożsamości agentów. Jednakże pożądane jest powiadomienie właściwej osoby, wobec której środki nadzoru zostały uchylone, z chwilą gdy powiadomienie może być dokonane bez szkody dla celu związanego z ograniczeniem (patrz Roman Zakharov, cyt. powyżej, §§ 287-301, porównanie ze sprawą Kennedy p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 26839/05, §§ 92-95, 185-191 i 196, 18 maja 2010 roku, patrz również Cevat Özel p. Turcji, nr 19602/06, § 34, 7 czerwca 2016 roku).

99. W związku z powyższym, dla celów niniejszego sporu „skuteczny środek odwoławczy” według art. 13 należy rozumieć jako środek na tyle skuteczny, na ile to możliwe, biorąc pod uwagę jego ograniczony zakres nieodłącznie wpisany w cały system nadzorowania ( Klass i Inni, cyt. powyżej, § 69).

B. Zastosowanie w niniejszej sprawie

100. Trybunał zauważa, że skarżący usiłował zakwestionować w trakcie postępowania karnego legalność zastosowanych podsłuchów, jednak nie uzyskał on odpowiedzi w sprawie zarzutu nieprawidłowości. Pojawiła się zatem kwestia zgodności podsłuchów telefonicznych z art. 8 Konwencji. W związku z tym skarga wniesiona przez skarżącego w tym zakresie jest „skargą dającą się uzasadnić” w rozumieniu art. 13.

101. W oparciu o analizę ustawodawstwa krajowego Trybunał zauważa, że na mocy art. 137 § 4 KPK, w razie umorzenia sprawy prokurator Republiki powinien poinformować zainteresowanego w terminie piętnastu dni od zakończenia śledztwa i przystąpić do zniszczenia pozyskanych danych.

102. W związku z powyższym wydaje się, że w ustawodawstwie tym nie określono procedury, którą należy zastosować, jeżeli sprawa trafia przed sąd. Wydaje się to logiczne, ponieważ po osiągnięciu tego etapu postępowania, zainteresowanemu przekazuje się kopię aktu oskarżenia oraz dokumenty zawarte w aktach, w tym transkrypcje przeprowadzonych podsłuchów telefonicznych. Tak też się stało w przedmiotowej sprawie i skarżący miał możliwość kwestionowania tych transkrypcji.

103. Jednakże żaden z elementów zawartych w aktach nie pozwala stwierdzić, że skarżący został poinformowany co najmniej o istnieniu postanowień z dnia 22 października 2007 roku oraz 28 grudnia 2007 roku, wydanych kolejno przez sądy okręgowe w Diyarbakır i w Silopi (patrz paragrafy 9 i 11 powyżej), zezwalające zastosowanie wspomnianych podsłuchów. Sąd przysięgłych w Diyarbakır orzekający w sprawie skarżącego nigdy nie powołał się na te postanowienia.

104. Z tego względu Trybunał stwierdza, po zbadaniu zarówno protokołów z rozprawy, jak i wyroku wydanego co do istoty, że sąd przysięgłych w żadnym miejscu nie odpowiedział na zarzut skarżącego dotyczący braku decyzji sądowej w kwestii środka nadzoru. Skarżący nie mógł się zatem dowiedzieć nawet, czy podsłuchy telefoniczne przeprowadzane były po udzieleniu zezwolenia zgodnie z przewidzianą w tym zakresie procedurą prawa krajowego.

105. W opinii Trybunału, aby zapewnić zainteresowanemu środek umożliwiający spowodowanie kontroli procedury związanej z ingerencją w korzystanie z jego prawa do życia prywatnego, konieczne jest co do zasady zapewnienie minimum informacji na temat decyzji, którą można podważać, na przykład wskazując datę jej przyjęcia oraz organ, który ją wydał (patrz Roman Zakharov, cyt. powyżej, §§ 286-300 et 307)

106. Z całą pewnością skarżący miał możliwość podważenia w postępowaniu kontradyktoryjnym treści podsłuchów telefonicznych pozyskanych na podstawie przedmiotowych postanowień. Jednak ten aspekt sprawy, polegający na rozpoznaniu odpowiedzialności karnej skarżącego w świetle stawianych zarzutów, całkowicie różni się od aspektu dotyczącego postanowień, które posłużyły za podstawę do zastosowania podsłuchów rozmów telefonicznych.

107. Trybunał wskazuje również, że Rząd nie przedłożył żadnego przykładu przedstawiającego, że w podobnych przypadkach jakiś organ posiadał kompetencje do rozpatrywania z mocą wsteczną zgodności środka nadzoru z kryteriami określonymi w art. 8 Konwencji, w celu przyznania zainteresowanej osobie, jeśli zajdzie taka konieczność, odpowiedniego środka naprawczego (patrz, mutatis mutandis, P.G. i J.H., cyt. powyżej, § 86, porównaj także z decyzją w sprawie Parlamış, cyt. powyżej, paragraf 71 powyżej; patrz również w przedmiocie zachowania tajemnicy dotyczącej przeprowadzania przechwyceń w ramach art. 6 ust. 1 oraz kryterium „bezpieczeństwa państwowego”, Kennedy, cyt. powyżej, 92-95, 185-191 oraz 196, 18 maja 2010 roku).

108. W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że praktyka opisana powyżej pozbawiła skarżącego dostępu do krajowego środka odwoławczego, który umożliwiłby mu spowodowanie kontroli z punktu widzenia art. 8 Konwencji postanowień dotyczących zastosowania podsłuchów jego rozmów telefonicznych.

109. Z tego względu doszło do naruszenia art. 13 w związku z art. 8 Konwencji.

IV. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

110. W myśl przepisów art. 41 Konwencji,

Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi taka potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Odszkodowanie

111. Skarżący wnosi do Trybunału o ustalenie rozsądnej kwoty z tytułu doznanej w jego opinii szkody materialnej. Domaga się on ponadto kwoty 50 000 lirów tureckich (TRY – około 20 000 euro (EUR) w dniu złożenia wniosku, czyli 22 listopada 2011 roku), z tytułu szkody moralnej.

112. Rząd odrzuca niniejsze żądania.

113. Z uwagi na brak wyjaśnień odnośnie do kwoty oraz uzasadnienia roszczenia z tytułu szkody materialnej, Trybunał oddala ten wniosek. W kwestii szkody moralnej doznanej przez skarżącego Trybunał uznaje, że niniejszy wyrok stanowi sam w sobie wystarczające słuszne zadośćuczynienie.

B. Koszty i wydatki

114. Skarżący domaga się również kwoty 4000 TRY (około 1600 EUR w dniu złożenia wniosku) tytułem kosztów i wydatków poniesionych przed sądami krajowymi, a także 8000 TRY (około 3200 EUR) tytułem kosztów i wydatków poniesionych przed Trybunałem. Jego wniosek o zwrot kosztów i wydatków poniesionych przed Trybunałem zawiera wyliczenia na podstawie godzin pracy jego pełnomocników oraz koszty kancelarii, komunikacji i kserokopii.

115. Rząd zwraca się do Trybunału o oddalenie tego wniosku z powodu braku oparcia w dokumentach oficjalnych.

116. Według orzecznictwa Trybunału skarżący może uzyskać zwrot kosztów i wydatków wyłącznie w zakresie, w jakim wykazano, że zostały one rzeczywiście i w sposób konieczny poniesione, a ich wysokość była uzasadniona.

117. W niniejszej sprawie Trybunał stwierdza najpierw, że postępowanie przed sądem krajowym nie miało na celu naprawienia naruszenia stwierdzonego w oparciu o art. 8. W związku z tym Trybunał oddala cześć wniosku dotyczącą postępowania przed sądem krajowym.

118. Co do reszty, mając na względzie dowody zawarte w aktach oraz swoje orzecznictwo, Trybunał uznaje 1000 EUR za rozsądną kwotę z tytułu wszystkich poniesionych kosztów i zasądza ją na rzecz skarżącego.

C. Odsetki za zwłokę

119. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego, powiększonej o trzy punkty procentowe

Z TYCH WZGLĘDÓW TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną w odniesieniu do zarzutów opartych na art. 8 oraz art. 13 Konwencji i niedopuszczalną w pozostałym zakresie;

2. Orzeka, że nie doszło do naruszenie art. 8 Konwencji;

3. Orzeka, że doszło do naruszenia art. 13 w związku z art. 8 Konwencji;

4. Orzeka, że niniejszy wyrok stanowi sam w sobie wystarczające słuszne zadośćuczynienie z tytułu szkody moralnej doznanej przez skarżącego;

5. Orzeka

a) że pozwane Państwo zobowiązane jest wypłacić skarżącemu, w terminie trzech miesięcy od daty, w której wyrok stanie się ostateczny zgodnie z art. 44 ust. 2 Konwencji, kwotę 1000 EUR (tysiąc euro), która będzie przeliczona na walutę pozwanego Państwa w oparciu o kurs wymiany obowiązujący w dniu zapłaty, wraz z wszelkimi podatkami, jakie mogą zostać naliczone, tytułem zwrotu poniesionych kosztów i wydatków,

b) że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, przysługiwać będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

6. Oddala jednogłośnie pozostałe roszczenie w zakresie słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim, a następnie obwieszczono pisemnie dnia 7 lutego 2017 roku, zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Stanley Naismith Julia Laffranque
Zastępca Przewodnicząca