Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

25 kwietnia 2017 r.

OSTATECZNY

25/07/2017

Wyrok ten stał się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi w art. 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie wydawniczej .

W sprawie Vaskrsić przeciwko Słowenii,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Czwarta), zasiadając jako Izba w składzie:

András Sajó, Przewodniczący,
Vincent A. De Gaetano,
Nona Tsotsoria,
Paulo Pinto de Albuquerque,
Krzysztof Wojtyczek,
Egidijus Kūris, sędziowie,
Boštjan Zalar, sędzia ad hoc,
oraz Marialena Tsirli, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 kwietnia 2017 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 31371/12) przeciwko Republice Słowenii wniesionej dnia 22 maja 2012 r. do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) przez obywatela słoweńskiego p. Zorana Vaskrsicia („skarżący”).

2. Skarżący reprezentowany był przed Trybunałem przez Odvetniška Družba Čeferin in Partnerji, kancelarię prawną prowadzącą praktykę w Grosuplje. Rząd Słowenii („Rząd”) reprezentowany był przez swojego pełnomocnika, p. B. Jovin Hrastnik, radcę Prokuratorii Generalnej.

3. Skarżący zarzucił w szczególności, że sprzedaż jego domu w drodze licytacji publicznej stanowiła naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji oraz że nie dysponował on skutecznym środkiem odwoławczym w tym zakresie, jak wymaga tego art. 13 Konwencji.

4. W dniu 2 grudnia 2014 r. zarzuty na podstawie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji i art. 13 Konwencji zakomunikowano Rządowi, a pozostałą część skargi uznano za niedopuszczalną zgodnie z Regułą 54 § 3 Regulaminu Trybunału.

5. P. Marko Bošnjak, sędzia wybrany z ramienia Słowenii, nie był w stanie wziąć udziału w niniejszej sprawie (Reguła 28 Regulaminu Trybunału). W związku z powyższym Przewodniczący Czwartej Sekcji podjął decyzję o wyznaczeniu na sędziego ad hoc p. Boštjana Zalara (art. 26 ust. 4 Konwencji i Reguła 29 § 1).

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

6. Skarżący urodził się w 1980 r. i mieszka w Kresnice.

7. Wraz ze swoją rodziną skarżący mieszkał w domu w Litija, który sprzedano w ramach opisanego poniżej zaskarżonego postępowania egzekucyjnego.

A. Skrócony opis czynności egzekucyjnych podjętych wobec skarżącego w toku postępowania egzekucyjnego

8. W trakcie opisanego poniżej postepowania wobec skarżącego kierowano roszczenia egzekucyjne zgłoszone przez trzech różnych wierzycieli, a mianowicie przez publiczną spółkę wodociągową JP Vodovod-kanalizacija J. (zwaną dalej „spółką J.”), prywatną spółkę Porsche Kredit in Leasing SLO (zwaną dalej „spółką P.”) oraz przez osobę fizyczną, A.A. Każdy z wierzycieli dochodził swoich roszczeń przeciwko skarżącemu. Chociaż początkowo spółka P. wnioskowała o przeprowadzenie egzekucji poprzez zajęcie domu skarżącego, jej roszczenie zostało następnie zaspokojone z rachunku bankowego skarżącego. Po bezskutecznym dochodzeniu zaspokojenia roszczenia poprzez sprzedaż ruchomości skarżącego spółka J. wystąpiła z wnioskiem o podjęcie czynności egzekucyjnych, których przedmiotem był dom skarżącego. Ostatecznie dom został sprzedany w drodze licytacji publicznej celem zaspokojenia roszczenia spółki J. A.A. przystąpił do postępowania, zgłaszając swoje roszczenie po udzieleniu przybicia licytantowi, który na wspomnianej licytacji publicznej zaofiarował najwyższą cenę. W związku ze spłatą przez skarżącego długu wobec spółki J. po zakończeniu licytacji środki ze sprzedaży domu zostały wykorzystane na zaspokojenie jego długu wobec A.A. Należności podatkowe oraz niespłacony kredyt hipoteczny na dom również pokryto ze środków uzyskanych ze sprzedaży domu.

B. Postępowanie egzekucyjne

9. Spółka J. z siedzibą w Lublanie jest największą publiczną spółką wodociągową w Słowenii. W dniu 18 grudnia 2007 r. przesłała ona skarżącemu rachunek za wodę opiewający na kwotę 124 euro (EUR) z terminem płatności do dnia 5 stycznia 2008 r.

10. Skarżący nie uregulował wyżej wymienionego rachunku za wodę z dnia 18 grudnia 2007 r., w związku z czym w dniu 28 maja 2009 r. spółka J. wszczęła przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne. Dochodziła w nim kwoty głównej w wysokości 124 EUR wraz z odsetkami za zwłokę.

11. W dniu 2 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy w Lublanie wydał przeciwko skarżącemu tytuł wykonawczy, nakazując zajęcie jego ruchomości zgodnie z żądaniem spółki J. Orzeczenie zawierało pouczenie o możliwości wniesienia sprzeciwu przez dłużnika w terminie ośmiu dni. Orzeczenie doręczono skarżącemu w dniu 24 czerwca 2009 r. Wobec niewniesienia sprzeciwu przez skarżącego orzeczenie stało się prawomocne z dniem 3 lipca 2009 r., a sprawę przekazano Sądowi Rejonowemu w Litija do dalszego rozpoznania.

12. W dniu 7 stycznia 2010 r. komornik sądowy udał się do domu skarżącego z zamiarem zajęcia ruchomości. W treści sporządzonego przez siebie protokołu komornik stwierdził, że na terenie nieruchomości nikogo nie zastał. Komornik zostawił notatkę, która zawierała informacje dotyczące podjętej próby wyegzekwowania długu głównego, odsetek i kosztów w wysokości 376 EUR. Zwrócił się również do skarżącego na piśmie o dobrowolną spłatę długu.

13. W dniu 2 marca 2010 r. spółka P. wszczęła postępowanie egzekucyjne, dochodząc zapłaty kwoty 1576 EUR wraz z odsetkami naliczonymi od dnia 10 lipca 2009 r. do dnia zapłaty. Zaproponowała ona kilka sposobów przeprowadzenia egzekucji należności, w tym sprzedaż domu skarżącego. Sąd Rejonowy w Lublanie uwzględnił wniosek i orzeczenie zostało doręczone skarżącemu w dniu 9 marca 2010 r. Wobec niewniesienia sprzeciwu przez skarżącego orzeczenie stało się prawomocne z dniem 18 marca 2010 r. i zostało przekazane do dalszego rozpoznania do Sądu Rejonowego w Litija.

14. W dniu 21 kwietnia 2010 r., w ramach postępowania wszczętego przez spółkę P., Sąd Rejonowy w Litija nakazał dokonanie wyceny domu skarżącego. Orzeczenie w tym przedmiocie doręczono skarżącemu za pośrednictwem jego ojca. Następnie w dniu 2 czerwca 2010 r. rzeczoznawca majątkowy przedstawił operat, w którym ustalił wartość rynkową domu na 140 000 EUR. Oświadczył on również, że skarżący zapewnił go telefonicznie, że dług został już zapłacony, lecz nie przedłożył potwierdzenia dokonanej zapłaty. Operat przesłano skarżącemu celem zajęcia przez niego stanowiska. Wobec niezastania pod wskazanym adresem skarżącego ani żadnego innego dorosłego domownika w dniu 8 czerwca 2010 r. pozostawiono zawiadomienie wraz z pouczeniem skarżącego o konieczności odbioru operatu w urzędzie pocztowym. Skarżący nie dokonał odbioru przesyłki i w dniu 24 czerwca 2010 r. operat pozostawiono w jego skrzynce pocztowej (zob. paragrafy 52 i 53 poniżej). Skarżący nie ustosunkował się do przedmiotowego operatu.

15. W międzyczasie, w dniu 29 kwietnia 2010 r., komornik sądowy dokonał oględzin wnętrza domu skarżącego w obecności żony skarżącego i stwierdził, że nie znajdują się w nim rzeczy, które mogłyby być przedmiotem zajęcia i sprzedaży w celu zaspokojenia długu w postępowaniu wszczętym przez spółkę J. Komornik ponownie pozostawił notatkę, zwracając się do skarżącego o dobrowolną spłatę długu, który wówczas wynosił 516 EUR. W swoim protokole zaproponował, aby wierzyciel wybrał inne tryby egzekucji należności, ponieważ egzekucja skierowana przeciwko ruchomości nie wystarczyłaby na pokrycie kosztów egzekucji, a tym bardziej na zaspokojenie długu. Ustalono także, że samochód skarżącego był przedmiotem leasingu, w związku z czym nie mógł zostać zajęty dla celów postępowania egzekucyjnego.

16. W dniu 15 czerwca 2010 r. spółka J. wystąpiła do Sądu Rejonowego w Litija z wnioskiem o wydanie postanowienia o zajęciu nieruchomości skarżącego, a mianowicie jego domu.

17. W dniu 17 czerwca 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija uwzględnił wniosek spółki J. i wydał postanowienie o wszczęciu egzekucji w drodze sprzedaży domu skarżącego. Postanowienie doręczono skarżącemu za pośrednictwem jego żony w dniu 21 czerwca 2010 r. Skarżący nie złożył sprzeciwu, a sąd połączył do wspólnego rozpoznania sprawę z wniosku spółki J. ze sprawą wszczętą przez spółkę P.

18. W dniu 1 lipca 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija ustalił kwotę należną rzeczoznawcy majątkowemu, która została wypłacona z depozytu złożonego przez spółkę P. Tego samego dnia sąd wydał również orzeczenie, w którym ustalił cenę rynkową domu skarżącego na kwotę 140 000 EUR. Po bezskutecznej próbie doręczenia obu orzeczeń skarżącemu pozostawiono je w skrzynce pocztowej skarżącego (zob. paragrafy 52 i 53 poniżej). Skarżący nie wniósł środków odwoławczych.

19. W dniu 31 sierpnia 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone z wniosku spółki P. z uwagi na zaspokojenie długu poprzez zajęcie środków znajdujących się na rachunku bankowym skarżącego.

20. W dniu 1 września 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija zarządził przeprowadzenie licytacji publicznej domu skarżącego, która została wyznaczona na dzień 7 października 2010 r. Po bezskutecznej próbie doręczenia pisma i wezwania skarżącemu, podjętej dnia 3 września 2010 r., w dniu 20 września 2010 r. pisma te pozostawiono w skrzynce pocztowej skarżącego (zob. paragrafy 52 i 53 poniżej).

21. W dniu 2 września 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija umorzył postępowanie egzekucyjne w stosunku do ruchomości skarżącego, ponieważ spółka J. nie ponowiła wniosku w terminie trzech miesięcy od daremnej próby (zob. paragraf 15 powyżej). Orzeczenie doręczono skarżącemu w dniu 6 września 2010 r.

22. W dniu 7 października 2010 r. odbyła się pierwsza licytacja publiczna domu skarżącego. Nie było jednak zainteresowanych nabywców, a skarżący się na niej nie stawił.

23. W dniu 8 października 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija wyznaczył drugą licytację publiczną na dzień 18 listopada 2010 r. Po bezskutecznej próbie doręczenia zarządzenia i wezwania skarżącemu w dniu 14 października 2010 r. pozostawiono zawiadomienie wraz z pouczeniem o konieczności odbioru pism w lokalnym urzędzie pocztowym. Skarżący nie odebrał pism, wskutek czego w dniu 2 listopada 2010 r. zostały one pozostawione w jego skrzynce pocztowej (zob. paragrafy 52 i 53 poniżej).

24. W międzyczasie, w dniach 18 i 25 października 2010 r., spółka J. zwróciła się do Sądu Rejonowego w Litija o rozszerzenie zakresu postanowienia o wszczęciu egzekucji na inne sposoby egzekucji, a mianowicie odpowiednio na zajęcie rachunku bankowego i wynagrodzenia skarżącego.

25. Na drugiej licytacji publicznej, która odbyła się w dniu 18 listopada 2010 r., dom został sprzedany M.L. za kwotę 70 000 EUR, tj. za 50% jego szacunkowej wartości rynkowej. Skarżący na licytacji się nie stawił.

26. W dniu 19 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija wydał pisemne postanowienie o przybiciu na rzecz licytanta, M.L. ( sklep o domiku). Postanowienie o przybiciu wraz z odpisem protokołu z drugiej licytacji doręczono skarżącemu za pośrednictwem jego żony w dniu 23 listopada 2010 r.

27. W dniu 22 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija uwzględnił wniosek spółki J. i objął zakresem postanowienia o wszczęciu egzekucji wynagrodzenie i środki zgromadzone na rachunku bankowym skarżącego. Orzeczenie doręczono skarżącemu w dniu 24 listopada 2010 r. W orzeczeniu wskazano, że wcześniejsza egzekucja skierowana była do ruchomości, przy czym nie zawierała wzmianki o licytacyjnej sprzedaży domu. Wskazano, że dwie trzecie wynagrodzenia, które skarżący otrzymywał od swojego pracodawcy K., mogło podlegać zajęciu, przy czym skarżącemu należy pozostawić ustawowo gwarantowany minimalny dochód. Orzeczenie zawierało również zawiadomienie skierowane do banku, w którym stwierdzono między innymi, że w przypadku braku dostępnych środków na rachunku, bank powinien dokonać zajęcia środków w chwili ich zaksięgowania; jeżeli żadne środki nie zostaną zaksięgowane w ciągu roku od dnia doręczenia orzeczenia bankowi, bank powinien poinformować o tym fakcie sąd.

28. W dniu 22 listopada 2010 r. inny wierzyciel, A.A., wystąpił do sądu z wnioskiem o wykonanie orzeczenia sądu zasądzającego na jego rzecz odszkodowanie wraz z kosztami i odsetkami, w łącznej wysokości 5112 EUR, z naliczonymi odsetkami. Zwrócił się on o przeprowadzenie egzekucji skierowanej do domu skarżącego.

29. W dniu 24 listopada 2010 r. skarżący wniósł zażalenie na postanowienie o przybiciu własności, w którym poinformował sąd, że spłacił dług (zob. paragraf 26 powyżej). Argumentował, między innymi, że nie był w stanie stawić się na licytacji oraz że o przeprowadzeniu licytacji dowiedział się dopiero z treści zaskarżonego postanowienia. Następnie stwierdził, że w międzyczasie spłacił swój dług. Przez cały ten rok, odkąd jego ojciec zmarł, a matka straciła pracę, borykał się z problemami finansowymi. W tym zakresie wskazał, że oprócz swojej żony, która również była bezrobotna, oraz dwójki dzieci, musiał utrzymywać również matkę. Podkreślił, że jeżeli postanowienie o przybiciu własności nie zostanie uchylone, jego rodzinie będzie grozić utrata dachu nad głową. Co więcej w tym samym dniu jego pracodawca, spółka K., otrzymał postanowienie o zajęciu wynagrodzenia skarżącego.

30. W następstwie spłaty długu przez skarżącego w dniu 24 listopada 2010 r. spółka J. w tym samym dniu złożyła wniosek do sądu o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

31. W dniu 25 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Litija umorzył postępowanie egzekucyjne wszczęte przez spółkę J.

32. W dniu 2 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy w Lublanie uwzględnił wniosek o skierowanie egzekucji wobec domu skarżącego w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym przez A.A. (zob. paragraf 28 powyżej).

33. Skarżący wniósł sprzeciw wobec powyższego postanowienia (zob. paragraf 32 powyżej), stwierdzając, że postępowanie egzekucyjne wszczęte przez spółkę J. zostało już umorzone, i że chciał zaspokoić roszczenie A.A. poprzez zajęcie jego środków pieniężnych i spłacenie go w dwunastu miesięcznych ratach. W dniu 19 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy w Litija oddalił sprzeciw skarżącego i odmówił odroczenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego zajęcia domu skarżącego. Sąd nie wyraził również zgody na prowadzenie egzekucji poprzez zajęcie środków pieniężnych skarżącego, zgodnie z propozycją skarżącego, bowiem nie wykazano, że środki takie umożliwią zaspokojenie długu w ciągu roku (zob. paragraf 49 poniżej). Orzeczenie to doręczono skarżącemu w dniu 21 stycznia 2011 r. Skarżący nie wniósł środka odwoławczego.

34. W dniu 29 grudnia 2010 r. Sąd Wyższej Instancji w Lublanie oddalił wniesione przez skarżącego zażalenie na postanowienie o przybiciu własności na rzecz M.L. (zob. paragrafy 26 i 29 powyżej), które tym samym stało się prawomocne. Sąd uznał, że skarżący został prawidłowo wezwany do wzięcia udziału w publicznej licytacji, czego nie kwestionował w swoim zażaleniu, oraz że nie podał powodu, dla którego nie mógł stawić się na licytacji. Twierdzenia skarżącego, że nie był on w stanie spłacić długu, nie znalazły uznania w oczach sądu. Sąd wyjaśnił, że postanowienie o wszczęciu egzekucji dotyczące długu w wysokości 124 EUR stało się prawomocne w lipcu 2009 r., podczas gdy skarżący opierał się na okolicznościach, które miały miejsce w 2010 r. Ponadto dług opiewał na niewielką kwotę. Sąd wskazał ponadto, że chociaż w postępowaniu skarżącemu prawidłowo doręczono wszystkie pisma sądowe, skarżący na pisma te nie zareagował, co było całkowicie jego wyborem. Sąd stwierdził również, że nie było powodu, aby sugerować, że rodzina skarżącego zostanie pozbawiona dachu nad głową, chociaż w wyniku sprzedaży domu ich stopa życiowa może ulec pogorszeniu. Wreszcie sąd powołał się na orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nr Up-35/98 i Up-77/04 (zob. paragraf 55 poniżej), podkreślając, że późniejsza spłata długu nie może doprowadzić do uchylenia postanowienia o przybiciu własności, które zostało już ogłoszone, niezależnie od podlegającej uiszczeniu należności.

35. W dniu 12 stycznia 2011 r., po wpłaceniu całej ceny sprzedaży przez M.L., Sąd Rejonowy w Litija przysądził na jego rzecz własność nieruchomości sprzedanej w drodze licytacji publicznej i zarządził ujawnienie jego nazwiska w księdze wieczystej jako właściciela. Ponadto sąd nakazał skarżącemu opuszczenie domu w ciągu trzydziestu dni od dnia otrzymania orzeczenia.

36. W dniu 21 stycznia 2011 r. skarżący, obecnie reprezentowany przez kancelarię prawną, wniósł zażalenie na postanowienie o przysądzeniu własności, żądając uchylenia prawomocnego postanowienia o przybiciu. Twierdził m. in. że po umorzeniu postępowania egzekucyjnego w dniu 25 listopada 2010 r. sąd powinien był, zgodnie z art. 76 ustawy o egzekucji i zabezpieczeniu roszczeń cywilnych (zwanej dalej „ustawą o egzekucji”, zob. paragraf 48 poniżej), uchylić wszelkie już podjęte czynności egzekucyjne; w związku z tym powinien również uchylić postanowienie o przysądzeniu. Skarżący podkreślił, że w odnośnym czasie nabywca nie nabył jeszcze własności nieruchomości, a zatem uchylenie postanowienia o przybiciu nie miałoby wpływu na uprzednio nabyte przez nabywcę prawa. Skarżący podtrzymywał wersję, że nie doręczono mu wezwania na licytację.

37. W dniu 25 maja 2011 r. Sąd Wyższej Instancji w Lublanie oddalił zażalenie skarżącego. Sąd ten stwierdził, że zgodnie z art. 192 ustawy o egzekucji (zob. paragraf 50 poniżej) przysądzenie własności na rzecz nabywcy wymaga wystąpienia jedynie dwóch przesłanek – prawomocnego postanowienia o przybiciu oraz uiszczenia ceny sprzedaży. Tym samym prawo zostało zastosowane prawidłowo. Sąd za chybiony uznał również zarzut, że wezwanie nie zostało doręczone skarżącemu, powołując się w tym względzie na ustalenia zawarte w orzeczeniu z dnia 29 grudnia 2010 r. (zob. paragraf 34 powyżej). Za bezzasadne uznał również twierdzenie skarżącego, że umorzenie postępowania egzekucyjnego powinno doprowadzić do stwierdzenia nieważności orzeczeń egzekucyjnych, w tym do uchylenia postanowienia o przybiciu. Ponadto sąd stwierdził, że w swoich orzeczeniach nr Up-35/98 oraz Up-77/04 Trybunał Konstytucyjny stanął już na stanowisku, że uchylenie postanowienia o przybiciu skutkowałoby naruszeniem prawa innych osób (zob. paragraf 55 poniżej).

38. W dniu 17 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w Litija przeprowadził rozprawę w sprawie podziału środków uzyskanych ze sprzedaży domu i postanowił dokonać ich podziału w następujący sposób: kwoty 146 EUR oraz 5895 EUR miały trafić do wierzyciela skarżącego, A.A., który zgłosił swoje wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym po tym, jak dom został już sprzedany; kwota 1372 EUR miała trafić do Urzędu Skarbowego tytułem podatków należnych od sprzedaży domu; zaś kwota 58 888 EUR miała trafić do banku tytułem niespłaconego kredytu hipotecznego na dom. Pozostała część środków uzyskanych ze sprzedaży w kwocie 3699 EUR przekazano skarżącemu. Orzeczenie doręczono skarżącemu w dniu 18 sierpnia 2011 r.

39. Na wniosek M.L., w dniu 11 lipca 2011 r., Sąd Rejonowy w Litija wydał przeciwko skarżącemu tytuł wykonawczy, nakazując eksmisję rodziny skarżącego z domu. Skarżący złożył sprzeciw i kolejne zażalenie, które oddalono. Skarżący odniósł się do wniesionej przez niego skargi konstytucyjnej (zob. paragraf poniżej) i zasadniczo wywodził, że sprzedaż powinna zostać unieważniona, biorąc pod uwagę fakt, że spłacił dług jeszcze przed uprawomocnieniem się postanowienia o przybiciu. W ocenie skarżącego przysądzenie własności na rzecz M.L. nie mogło zatem stanowić ważnej podstawę jego eksmisji.

40. W międzyczasie, w dniu 28 lipca 2011 r. skarżący wniósł skargę konstytucyjną od orzeczeń z dnia 12 stycznia i 25 maja 2011 r. (zob. paragrafy 35 i 37 powyżej). Wywodził, że orzeczenia były niezgodne z prawem i arbitralne, a sprzedaż jego domu wynikająca z zadłużenia w wysokości 124 EUR stanowiła nieproporcjonalną ingerencję w jego prawa majątkowe. W szczególności wywodził, że sąd nie był zobowiązany do objęcia egzekucją nieruchomości. Twierdził również, że postanowienie o przybiciu nie mogło stać się prawomocne, jeśli umorzono postępowanie egzekucyjne, co wyraźnie wskazał w swoim zażaleniu (zob. paragraf 36 powyżej).

41. W dniu 5 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny oddalił skargę konstytucyjną skarżącego, powołując się na art. 55b ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (zob. paragraf 54 poniżej).

42. W dniu 16 marca 2012 r. w stosunku do skarżącego i jego rodziny przeprowadzono eksmisję przy pomocy policji. Najpierw skarżący i jego rodzina wprowadzili się do swoich krewnych, a następnie nabyli nowy dom.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. Ustawa o egzekwowaniu i zabezpieczeniu roszczeń cywilnych

43. Ustawa o egzekwowaniu i zabezpieczeniu roszczeń cywilnych, obowiązująca w analizowanym stanie faktycznym (Dziennik Urzędowy nr 3/07 ze zmianami – „ustawa o egzekwowaniu roszczeń”), określa zasady postępowania egzekucyjnego. Art. 16 stanowi, że stronami postępowania są dłużnik i wierzyciel. Art. 44 reguluje treść tytułu wykonawczego jako podstawę wszystkich czynności egzekucyjnych i określa okoliczności, w których dłużnik może zakwestionować wiarygodność faktów, na których opiera się wniosek o wszczęcie egzekucji. Środki odwoławcze są dalej uregulowane w art. 9 (zob. paragraf 44 poniżej).

44. Zgodnie z art. 9 wszystkie orzeczenia wydane w postępowaniu w pierwszej instancji podlegają zaskarżeniu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dłużnik może wnieść sprzeciw wobec orzeczenia sądu uwzględniającego wniosek o egzekucję, a w razie jego oddalenia może odwołać się od orzeczenia (do sądu drugiej instancji). Termin na wniesienie sprzeciwu lub środka odwoławczego wynosi osiem dni od dnia doręczenia zaskarżonego orzeczenia. Art. 55 określa przesłanki dopuszczalności sprzeciwu, które dotyczą m.in. kwestii wykonalności roszczenia, w tym możliwości wygaśnięcia długu po tym, jak roszczenie stało się wykonalne. Zgodnie z art. 56 sprzeciw można wnieść również po uprawomocnieniu się postanowienia o wszczęciu egzekucji i do czasu zakończenia postępowania egzekucyjnego, o ile jest on oparty na podstawach faktycznych dotyczących długu powstałych po tym, jak roszczenie stało się wykonalne, oraz pod warunkiem że przytoczenie tych podstaw nie mogło nastąpić w zwykłym sprzeciwie od postanowienia o wszczęciu egzekucji.

45. W odniesieniu do sposobów egzekucji w niniejszej sprawie istotne znaczenie mają następujące przepisy ustawy o egzekucji:

Art. 30

„Sąd może dopuścić wyłącznie następujące sposoby egzekucji: sprzedaż rzeczy ruchomych, sprzedaż nieruchomości, przeniesienie wierzytelności pieniężnej, realizacja praw majątkowych lub praw rzeczowych oraz wykonanie praw ze zdematerializowanych papierów wartościowych, sprzedaż udziałów/akcji i przeniesienie zdeponowanych środków […]”.

Art. 34

„Sąd zezwala na prowadzenie egzekucji w celu zaspokojenia roszczenia pieniężnego za pomocą środków i poprzez zajęcie rzeczy wskazanych we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Na wniosek dłużnika sąd może ograniczyć zakres czynności egzekucyjnych tylko do niektórych środków lub rzeczy podlegających zajęciu, jeżeli są one wystarczające do zaspokojenia roszczenia. [...]

Sąd może [...] na wniosek wierzyciela zezwolić na prowadzenie czynności egzekucyjnych za pomocą kolejnych środków i poprzez zajęcie dodatkowych rzeczy oprócz tych, które już zostały dopuszczone.

Na wniosek dłużnika sąd może określić sposoby egzekucyjne inne niż te, które zostały zaproponowane przez wierzyciela, jeżeli są one wystarczające do zaspokojenia roszczenia. [...]”

46. Jeżeli chodzi o zajęcie ruchomości, art. 79 ustawy o egzekucji stanowi, że niektóre przedmioty, takie jak przedmioty osobistego użytku oraz przedmioty gospodarstwa domowego i wyposażenia, nie podlegają zajęciu na potrzeby egzekucji.

47. Artykuły 104 i 105 ustawy o egzekucji przewidują egzekwowanie długu poprzez przeniesienie wierzytelności pieniężnej. Może to nastąpić albo poprzez zobowiązanie pracodawcy dłużnika przez sąd do zapłaty na rzecz wierzyciela określonej części wynagrodzenia dłużnika jednorazowo bądź w ratach okresowych (art. 129), albo poprzez zobowiązanie banku przez sąd do przekazywania wierzycielowi określonej kwoty środków z rachunku bankowego dłużnika (art. 138).

48. Artykuły 71, 72, 74, 75 oraz 76 ustawy o egzekucji dotyczą odroczenia i umorzenia postępowania egzekucyjnego. Art. 71 stanowi, że sąd może, na wniosek dłużnika, odroczyć postępowanie egzekucyjne w całości bądź w części. Dłużnik musi wykazać, że w wyniku czynności egzekucyjnych poniósłby szkody przewyższające szkodę, jaką wierzyciel poniósłby wskutek odroczenia postępowania. Okoliczności, w których można złożyć wniosek o odroczenie postępowania, zostały szczegółowo określone w art. 71 i obejmują zawisły sprzeciw lub postępowanie mające na celu stwierdzenie niedopuszczalności egzekucji. Obejmują one również nieokreślone, szczególne okoliczności uzasadniające odroczenie, przy czym w takim przypadku odroczenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić wyłącznie jednorazowo na okres nie dłuższy niż trzy miesiące. Zgodnie z art. 72 postępowanie może zostać odroczone również na wniosek wierzyciela pod pewnymi warunkami. Art. 74 stanowi, że jeżeli wniosek o odroczenie zostanie złożony przed rozpoznaniem zawisłego środka odwoławczego, powinno ono pozostać w mocy do czasu wydania stosownego orzeczenia. W pozostałych okolicznościach sąd określa okres odroczenia stosownie do okoliczności. Po jego upływie postępowanie podejmuje się z urzędu (art. 75). Art. 76 dotyczy umorzenia postępowania egzekucyjnego i w odnośnej części stanowi:

„O ile ustawa nie stanowi inaczej, umorzenie postepowania egzekucyjnego przez sąd skutkuje uchyleniem wszystkich podjętych czynności egzekucyjnych, chyba że naruszyłoby to prawa osób trzecich.”

49. W odniesieniu do egzekucji poprzez zajęcie nieruchomości istotne są następujące przepisy ustawy o egzekucji. Art. 169 stanowi, że dłużnik może zażądać, w terminie ośmiu dni od dnia doręczenia postanowienia o wszczęciu egzekucji, przeprowadzenia egzekucji w inny sposób lub skierowania jej do innego przedmiotu. Jeżeli dłużnik wystąpi do sądu o skierowanie egzekucji do jego wynagrodzenia lub innych regularnych dochodów, sąd powinien uwzględnić wniosek dłużnika, o ile wykaże on, że wskutek takiej czynności dług zostanie spłacony w ciągu roku. Art. 171 przewiduje, że jeżeli wierzyciel złoży wniosek o skierowanie egzekucji do nieruchomości, która już została zajęta w ramach innych postępowań egzekucyjnych, jego wniosek powinien zostać objęty tymi postępowaniami (w miejsce wszczęcia odrębnego postępowania). Taki wniosek można złożyć dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu.

50. Zgodnie z art. 181 nieruchomość może zostać sprzedana po uprawomocnieniu się postanowienia o wszczęciu egzekucji oraz postanowienia określającego szacunkową wartość nieruchomości. Art. 185 stanowi, że tylko licytanci, którzy złożyli 10% ceny sprzedaży, mogą wziąć udział w licytacji, chyba że sami są również wierzycielami, którzy wszczęli egzekucję. Jeżeli na licytacji stawi się tylko jeden licytant, sąd może odroczyć licytację, jeżeli zażądają tego między innymi strony postępowania (art. 186). W zakresie przeprowadzania sprzedaży znaczenie w niniejszej sprawie mają również następujące przepisy ustawy o egzekucji:

Art. 183

„Nieruchomość podlega sprzedaży w drodze licytacji publicznej. [...]”

Art. 188

„Na pierwszej licytacji publicznej nieruchomość nie powinna zostać sprzedana poniżej jej wartości szacunkowej.

Jeżeli sprzedaż nieruchomości na pierwszej licytacji publicznej jest niemożliwa, sąd wyznacza drugą licytację publiczną, na której nieruchomość może zostać sprzedana poniżej jej wartości szacunkowej, ale nie poniżej połowy tej wartości.

Okres pomiędzy pierwszą a drugą licytacją powinien wynosić co najmniej 30 dni.”

Art. 189

„[...] Po zamknięciu licytacji publicznej sąd wskazuje licytanta ofiarującego najwyższą cenę i wydaje postanowienie co do przybicie na jego rzecz.

[...]

Sąd wydaje postanowienie o przybiciu, które wykłada się do wglądu na tablicy ogłoszeń sądu, a jego odpis doręcza się wszystkim stronom, którym doręczono postanowienie o sprzedaży, a także wszystkim osobom, które uczestniczyły w licytacji. [...]”

Art. 191

„Nabywca musi uiścić cenę sprzedaży w terminie określonym w postanowieniu o przeprowadzeniu sprzedaży. [...]”

Art. 192

„Po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu i uiszczeniu ceny sprzedaży sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności na rzecz nabywcy. Po uprawomocnieniu się tego postanowienia przeniesienie własności podlega wpisowi w księdze wieczystej…”

Art. 193

„Po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności na rzecz nabywcy uchylenie bądź zmiana tytułu wykonawczego nie ma wpływu na prawa nabyte przez nabywcę na podstawie art. 192 niniejszej ustawy.”

51. Zgodnie z art. 210 ustawy o egzekucji dłużnik ma prawo do pozostania w swoim domu lub mieszkaniu przez trzy lata po jego sprzedaży w drodze licytacji, pod warunkiem że dom lub mieszkanie jest jego miejscem zamieszkania i uiszcza on za nie czynsz rynkowy. Dłużnik musi złożyć wniosek o pozostanie w nieruchomości w ciągu sześćdziesięciu dni od dnia doręczenia mu tytułu wykonawczego lub najpóźniej przed terminem licytacji.

B. Ustawa o postępowaniu cywilnym

52. Ustawa o postępowaniu cywilnym (Dziennik Urzędowy nr 73/07, ze zmianami) określa zasady dotyczące doręczania dokumentów sądowych stronom. Przewiduje ona, że jeżeli adresata nie można zastać pod jego adresem, dokumenty można doręczyć dorosłemu domownikowi, który jest zobowiązany odebrać te dokumenty (art.140 ust.1). W razie niemożności doręczenia dokumentów w wyżej wymieniony sposób, można je pozostawić w skrzynce pocztowej adresata z pouczeniem, że dokumenty uważa się za doręczone w dniu, w którym zostały pozostawione w skrzynce pocztowej. Komornik musi odnotować na dokumentach oraz w formularzu zwrotu doręczanej przesyłki datę i przyczynę doręczenia dokumentów poprzez pozostawienie ich w skrzynce pocztowej (art. 141).

53. W szczególności orzeczenia sądu, które podlegają zaskarżeniu, wezwania i inne pisma sądowe, w odniesieniu do których sąd uważa, że należy zachować szczególną ostrożność, należy doręczać adresatowi osobiście. Oznacza to, że w przypadku niemożności doręczenia dokumentów osobiście lub m.in. za pośrednictwem innego dorosłego domownika, dokumenty pozostawia się w lokalnym urzędzie pocztowym, a w skrzynce pocztowej lub na drzwiach pozostawia się zawiadomienie informujące adresata, że ma on piętnaście dni na odbiór dokumentów w lokalnym urzędzie pocztowym. Komornik sądowy musi odnotować na dokumentach i we wspomnianym zawiadomieniu datę i powód pozostawienia zawiadomienia. Po upływie piętnastodniowego terminu dokumenty pozostawia się w skrzynce pocztowej, a doręczenie uznaje za skutecznie dokonane. Pouczenie adresata o powyższych konsekwencjach zawarte jest w treści wspomnianego zawiadomienia (art. 142).

C. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym

54. Art. 55b ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowi:

„(2) Skarga konstytucyjna podlega przyjęciu do rozpoznania:
- jeżeli doszło do naruszenia praw człowieka lub podstawowych wolności i rodzi to poważne konsekwencje dla skarżącego;

lub
- jeżeli dotyczy ona ważnego zagadnienia konstytucyjnego, które wykracza poza zakres danego przypadku.”

D. Od nośne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

55. Strony postępowania odniosły się w szczególności do dwóch orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. W orzeczeniach nr Up-35/98 i Up-77/04 odpowiednio z dnia 2 kwietnia 1998 r. oraz z dnia 11 października 2006 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargi konstytucyjne dotyczące kwestii uchylenia postanowień o przybiciu po umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Orzeczenie nr Up-35/98 dotyczyło skargi dłużniczki na postanowienie Sądu Wyższej Instancji oddalające jej zażalenie na postanowienie o przybiciu. Skarżąca wywodziła, że postanowienie o przybiciu nie powinno było zostać utrzymane w mocy, bowiem wierzyciele cofnęli wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego jeszcze przed uprawomocnieniem się postanowienia o przybiciu. Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że wydanie postanowienia o przybiciu było jedną z przesłanek prawnych prowadzących do własności nieruchomości nabytej na licytacji publicznej. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że po wydaniu postanowienia o przybiciu musi zostać wydane postanowienie o przysądzeniu własności, nastąpić samo przeniesienie oraz wpis własności do księgi wieczystej, który ma charakter deklaratoryjny. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że o ile prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności skutkuje nabyciem prawa majątkowego, o tyle postanowienie o przybiciu tworzyło po stronie nabywcy chronioną prawem ekspektatywę nabycia takiego prawa. W związku z powyższym do wstrzymania nabycia własności mogłoby dojść wyłącznie w razie stwierdzenia niezgodności z prawem licytacji lub gdyby nabywca nie uiścił ceny sprzedaży. Do wstrzymania nabycia własności nie mogły przyczynić się żadne inne następcze okoliczności, takie jak umorzenie postępowania egzekucyjnego. Orzeczenie nr Up-77/04 dotyczyło skargi osoby, która kupiła nieruchomość na licytacji publicznej, zapłaciła cenę sprzedaży oraz wobec której wydano już postanowienie o przybiciu, a także postanowienie o przysądzeniu własności. Po cofnięciu wniosku o wszczęcie egzekucji sąd miejski uchylił wszystkie postanowienia wydane na korzyść nabywcy. Trybunał Konstytucyjny, powołując się na orzecznictwo Trybunału dotyczące „prawnie uzasadnionej ekspektatywy”, orzekł, że postanowienie o przybiciu stworzyło po stronie nabywcy prawnie uzasadnioną ekspektatywę, że po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu jedynym warunkiem, który nabywca będzie musiał spełnić, będzie zapłata ceny sprzedaży. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że uchylenie czynności egzekucyjnych wskutek zapłaty długu po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu naruszyło prawnie uzasadnioną ekspektatywę skarżącego co do nabycia własności przedmiotowej nieruchomości.

E. Opracowanie sporządzone przez Sąd Najwyższy

56. Rząd przedłożył sporządzone przez Sąd Najwyższy w dniu 14 marca 2013 r. sprawozdanie, z którego wynika, że w okresie 1 stycznia 2008 r. – 1 marca 2012 r. w 574 przypadkach złożono wniosek o wszczęcie egzekucji w drodze sprzedaży nieruchomości z powodu zadłużenia w wysokości do 100 EUR, lecz tylko w jednym przypadku do sprzedaży nieruchomości doszło. W tym samym okresie wpłynęło 6663 wniosków o wszczęcie egzekucji w drodze sprzedaży nieruchomości z powodu zadłużenia w wysokości od 100 EUR do 1000 EUR, przy czym postanowienie o przysądzeniu własności wydano w 31 przypadkach.

PRAWO

I. ZARZUT NARUSZENIA ART. 1 PROTOKOŁU nr 1 DO KONWENCJI

57. Skarżący zarzucił, że sprzedaż jego domu w drodze licytacji publicznej tytułem zaspokojenia roszczenia o wartości 124 EUR stanowiła naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji, który brzmi następująco:

„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.

Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

A. Dopuszczalność

58. Rząd wywodził, że skarżący pominął szereg istotnych okoliczności faktycznych, takich jak inne toczące się przeciwko niemu postępowania egzekucyjne oraz możliwości wpływu na postępowanie, jakie miał. Rząd zasugerował oddalenie skargi na podstawie art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji z powodu nadużycia prawa do skargi.

59. Skarżący kwestionował zarzut Rządu dotyczący pominięcia w skardze istotnych okoliczności faktycznych. W swoim piśmie skarżący przytoczył fakty mające istotne znaczenie dla skargi, czyli fakty dotyczące postępowania wszczętego przez spółkę J. Tymczasem Rząd powoływał się na okoliczności faktyczne, takie jak postępowania wszczęte przez spółkę P. i przez wierzyciela A.A., które nie miały związku ze skargą wniesioną przez skarżącego. W szczególności postępowanie wszczęte przez spółkę P. zostało zakończone w sierpniu 2010 r., czyli na ponad dwa miesiące przed drugą licytacją publiczną. A.A. dochodził zaspokojenia roszczenia już po sprzedaży domu. Dług skarżącego wobec spółki J. był zatem jedynym powodem sprzedaży domu.

60. Trybunał stwierdza, że z wyjątkiem nadzwyczajnych przypadków, skarga podlega odrzuceniu wskutek nadużycia prawa do skargi, jeżeli skarżący świadomie przytoczył w niej nieprawdziwe okoliczności faktyczne (zob. Gross przeciwko Szwajcarii [WI], nr 67810/10, § 28, ETPC 2014 r.). Trybunał uważa, że chociaż argumenty skarżącego zawarte w jego pierwotnej skardze dotyczące prowadzonego przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego mogłyby być bardziej wyczerpujące, to nie stanowią one okoliczności uzasadniających wydanie decyzji o niedopuszczalności skargi wskutek nadużycia prawa do skargi indywidualnej.

61. Trybunał zauważa ponadto, że skarga nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji. W dalszej kolejności Trybunał stwierdza, że nie jest ona niedopuszczalna z żadnych innych powodów, a tym samym należy uznać ją za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1. Stanowiska stron

a) Skarżący

62. Skarżący twierdził, że z kilku powodów środki były nieproporcjonalne do zamierzonego celu. Po pierwsze, dom nie powinien był zostać sprzedany w celu zaspokojenia długu głównego opiewającego na zaledwie 124 EUR. Powinien istnieć ustawowy próg, poniżej którego egzekwowanie roszczeń w drodze sprzedaży nieruchomości nie byłoby możliwe. Skarżący, chociaż nie został pozbawiony dachu nad głową, wskutek utraty domu doznał poważnego uszczerbku majątkowego i psychicznego.

63. Po drugie, sądy nie działały z należytą starannością. W szczególności, zgodnie z art. 34 ustawy o egzekucji (zob. paragraf 45 powyżej), sądy nie miały obowiązku zaakceptowania jakichkolwiek sposobów egzekucji. W przypadku skarżącego skuteczna egzekucja mogłaby mieć miejsce np. w drodze sprzedaży ruchomości, których wartość była niewątpliwie wystarczająca, albo w drodze zajęcia wynagrodzenia skarżącego (jako że skarżący pozostawał w stosunku zatrudnienia) lub środków zgromadzonych na jego rachunku bankowym. W odniesieniu do tego ostatniego rozwiązania skarżący wskazał, że na dwadzieścia pięć dni przed drugą licytacją do sądu wpłynął wniosek spółki J. o skierowanie egzekucji do wynagrodzenia skarżącego i środków zgromadzonych na jego rachunku bankowym, ale sąd nie podjął niezwłocznych działań w tym zakresie. Sąd powinien był odroczyć licytację, zwrócić się do wierzyciela z zapytaniem, czy podtrzymuje swój wniosek o skierowanie postępowania egzekucyjnego do nieruchomości, oraz niezwłocznie rozstrzygnąć w przedmiocie wniosków. Uchybienie sądu doprowadziło do sprzedaży domu, co stanowiło najbardziej dotkliwy i zarazem niepotrzebny środek.

64. Skarżący twierdził również, że oddalenie jego zażalenia kwestionującego prawomocność postanowienia o przybiciu nastąpiło bez podstawy prawnej. Uprawomocnienie się postanowienia o przybiciu nie powinno było mieć miejsca, bowiem postępowanie egzekucyjne zostało umorzone dwadzieścia sześć dni wcześniej, wskutek spłaty długu. Skarżący powołał się na art. 189 ustawy o egzekucji (zob. paragraf 50 powyżej) i wywiódł, że postanowienie o przybiciu podlegało zaskarżeniu, a tym samym mogło stać się skuteczne dopiero po uprawomocnieniu się. Uchylenie postanowienia o przybiciu zabezpieczyłoby prawo majątkowe skarżącego i nie skutkowałoby, wbrew błędnemu stanowisku sądów, naruszeniem praw nabywcy. W związku z powyższym skarżący zarzucił dokonanie błędnej wykładni orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. W szczególności orzeczenie nr Up-77/04 dotyczyło prawomocnego, a nie jedynie ogłoszonego postanowienia o przybiciu.

65. W ocenie skarżącego jego sprawa była podobna do sprawy Rousk przeciwko Szwecji (nr 27183/04, 25 lipca 2013 r.), bowiem w przytoczonej sprawie skarżący również nie skorzystał ze wszystkich możliwości udaremnienia egzekucji, jednak Trybunał uznał sprzedaż jego domu za środek nakładający nań indywidualne i nadmierne obciążenie.

66. Wreszcie skarżący wywodził, że postępowanie wszczęte przez spółkę P. i przez A.A. nie miało wpływu na sprzedaż domu (zob. paragraf 59 powyżej). Jeżeli chodzi o odsetki i koszty postępowania egzekucyjnego, skarżący utrzymywał, że nie powinny one mieć szczególnej wagi przy ocenie kwestii proporcjonalności. Jednak, nawet gdyby zostały one wzięte pod uwagę, środek byłby nadal nieproporcjonalny.

b) Rząd

67. Rząd wywodził, że postępowanie egzekucyjne stanowiło integralną część prawa wierzyciela do dostępu do sądu. Dług opiewający na kwotę 124 EUR stał się wymagalny w dniu 5 stycznia 2008 r., a zanim dom skarżącego został sprzedany na publicznej licytacji minęły prawie trzy lata. Skarżący mógł spłacić swój dług w dowolnym momencie w toku postępowania, lecz uczynił to dopiero po sprzedaży jego domu. Z drugiej strony skarżący nigdy nie spłacił długu wobec A.A. dobrowolnie. Przed licytacją podjęto próbę egzekucji w drodze zajęcia majątku ruchomego skarżącego, ale próba ta okazała się daremna.

68. Skarżącemu prawidłowo doręczono wszystkie odpowiednie dokumenty i orzeczenia sądu. Ponadto skarżący miał szereg możliwości wypływania na przebieg postępowania egzekucyjnego i uniknięcia sprzedaży jego domu. W szczególności mógł on wystąpić o odroczenie postępowania egzekucyjnego zgodnie z art. 71 i 74 ustawy o egzekwowaniu roszczeń; oraz mógł on, zgodnie z art. 34 ustawy o egzekucji (zob. paragraf 45 powyżej), zażądać przeprowadzenia egzekucji wyłącznie w określony sposób i za pomocą środków innych niż te, o które wnosił wierzyciel. Mógł także skorzystać z art. 169 ustawy o egzekucji, który określa szczególne prawa dłużników w zakresie unikania zajęcia nieruchomości (zob. paragraf 49 powyżej). Skarżący nie skorzystał z żadnego z tych środków, z wyjątkiem wniesienia sprzeciwu wobec tytułu wykonawczego wydanego na wniosek A.A. Skarżący nie wniósł jednak następnie zażalenia na postanowienie o oddaleniu sprzeciwu.

69. Rząd twierdził, że biorąc pod uwagę wszystkie dostępne środki zaradcze, skarżący powinien był przynajmniej wnieść o skierowanie postępowania egzekucyjnego do jego wynagrodzenia lub do środków zgromadzonych na jego rachunku bankowym. Gdyby taki wniosek został złożony w terminie ośmiu dni od dnia doręczenia postanowienia z dnia 21 czerwca 2010 r., mógłby zapobiec skierowaniu postępowania egzekucyjnego do jego nieruchomości. Jeśli sam nie był w stanie tego zrobić, mógł ustanowić pełnomocnika lub wystąpić z wnioskiem o pomoc prawną, która była dostępna w ramach krajowego systemu pomocy prawnej. Skarżący nie tylko tego nie zrobił, lecz także nie wyjaśnił dlaczego.

70. W odniesieniu do wniosków spółki J. o objęcie zakresem postępowania egzekucyjnego wynagrodzenia skarżącego oraz środków znajdujących się na jego rachunku bankowym Rząd twierdził, że wierzyciel nie cofnął wniosku o skierowanie egzekucji także wobec nieruchomości skarżącego. Oznaczało to, że nawet gdyby sąd rozstrzygnął o dwóch powyższych wnioskach przed drugą licytacją, to było mało prawdopodobne, że dług zostanie spłacony do czasu przystąpienia do licytacji, w związku z czym sąd nie byłby w stanie unieważnić licytacji jedynie na podstawie jakiejś abstrakcyjnej możliwości uregulowania długu za pomocą nowych środków. W szczególności Rząd wskazał, że sąd nie miał żadnej podstawy prawnej do unieważnienia sądowej sprzedaży domu po złożeniu przez spółkę J. wniosków o objęcie zakresem postępowania egzekucyjnego środków na rachunku bankowym skarżącego oraz jego wynagrodzenia.

Rząd wskazał ponadto, że dług wobec spółki J. był wyższy niż wskazany przez skarżącego, bowiem na dzień 29 kwietnia 2010 r. opiewał na kwotę 516 EUR, a następnie w dalszym ciągu wzrastał. Ponadto środki uzyskane ze sprzedaży domu wykorzystano również na spłatę długu wobec A.A. Sam fakt rozstrzygnięcia przez sąd po licytacji wniosków o objęcie zakresem postępowania egzekucyjnego środków na rachunku bankowym skarżącego oraz jego wynagrodzenia nie mógł prowadzić do stwierdzenia naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

71. Jeśli chodzi o kwestionowane stanowisko judykatury, zgodnie z którym postanowienie o przybiciu nie mogło zostać uchylone ze względu na późniejszą spłatę długu, Rząd wskazał, że miało to na celu zapewnienie prawidłowego przebiegu licytacji. Miało to również na celu ochronę nabywców i wierzycieli oraz dłużników, ponieważ na cenę sprzedaży mogłaby mieć wpływ możliwość uchylenia postanowienia ze względu na późniejszą spłatę długu. Skarżący wiedział o wszystkich krokach podejmowanych w postępowaniu egzekucyjnym i został wezwany do udziału w licytacji, czego nie kwestionował w swoim zażaleniu na postanowienie o przybiciu.

72. Wreszcie Rząd twierdził, że skarżący nie został pozbawiony dachu nad głową oraz że faktycznie nabył nowy dom. Sytuacji skarżącego i jego zachowania w toku postępowania nie można było przyrównać do sytuacji skarżących w sprawach Rousk przeciwko Szwecji ( op. cit.) i Zehentner przeciwko Austrii (nr 20082/02, 16 lipca 2009 r.), które dotyczyły szeregu okoliczności, w tym stopnia bezbronności skarżących, które nie miały miejsca w niniejszej sprawie.

2. Ocena Trybunału

a) Kwestia, czy doszło do ingerencji w prawo skarżącego do poszanowania mienia

73. Trybunał zauważa, że własność domu skarżącego została przeniesiona na inną osobę w ramach sądowego postępowania egzekucyjnego wszczętego celem zaspokojenia należności, które skarżący był winien swoim wierzycielom. Trybunał badał już, w oparciu o art. 1 Protokołu nr 1, różne sytuacje dotyczące licytacyjnej sprzedaży domów skarżących i orzekał, że taka sprzedaż stanowi ingerencję w prawo skarżących do poszanowania ich mienia (zob. np. Zehentner, § 71, oraz Rousk, § 109, op. cit.). W niniejszej sprawie Trybunał nie dostrzega powodu, dla którego miałby odstąpić od przyjętej linii orzeczniczej. Ponadto w ocenie Trybunału licytacyjną sprzedaż należącego do skarżącego mienia należy rozpatrywać w ramach tzw. trzeciej zasady, zawartej drugim akapicie art. 1 Protokołu nr 1, dotyczącej prawa państwa do „stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym” (zob. m.in. jeden z ostatnich wyroków w sprawie Vrzić przeciwko Chorwacji, nr 43777/13, §§ 93-96, 12 lipca 2016 r.).

b) Czy ingerencja była przewidziana przez prawo i realizowała uzasadniony cel

74. Trybunał podkreśla, że pierwszym i najważniejszym wymogiem art. 1 Protokołu nr 1 jest to, że każda ingerencja władzy publicznej w poszanowanie mienia osób powinna być zgodna z prawem (zob. Iatridis przeciwko Grecji [WI], nr 31107/96, § 58, ETPC 1999-II).

75. Ponadto każda ingerencja w prawo własności, niezależnie od normy, pod którą podpada, może być uzasadniona tylko wtedy, gdy służy uprawnionemu interesowi publicznemu (lub powszechnemu). Trybunał podkreśla, że ze względu na bezpośrednią wiedzę organów krajowych na temat ich społeczeństwa i jego potrzeb, znajdują się one zasadniczo w lepszej pozycji niż każdy sędzia międzynarodowy przy podejmowaniu decyzji o tym, co leży „w interesie publicznym” (zob. jeden z ostatnich wyroków Matczyński przeciwko Polsce, nr 32794/07, § 99, 15 grudnia 2015 r.).

76. W odniesieniu do niniejszej sprawy Trybunał zauważa, że ingerencja w prawo skarżącego do poszanowania mienia znajdowała oparcie w odpowiednich przepisach ustawy o egzekucji (zob. paragrafy 43-51 powyżej) i służyła uprawnionemu celowi ochrony wierzycieli oraz nabywcy domu.

c) Czy ingerencja była proporcjonalna do realizowanego uprawnionego celu

(i) Zasady ogólne

77. Należy ustalić, czy zakwestionowany środek był proporcjonalny do realizowanego celu. Zgodnie z konsekwentnie zajmowanym przez Trybunał stanowiskiem, prawo do poszanowania mienia musi zapewniać „sprawiedliwą równowagę” pomiędzy wymogami ogólnego interesu wspólnoty a wymogami ochrony podstawowych praw jednostki (zob. m.in. Sporrong i Lönnroth przeciwko Szwecji, 23 września 1982 r., § 69, Seria A nr 52, oraz Jahn i Inni przeciwko Niemcom [WI], nr 46720/99, 72203/01 i 72552/01, § 93, ETPC 2005-VI). W odniesieniu do ingerencji, które wchodzą w zakres drugiego akapitu art. 1 Protokołu nr 1 musi istnieć odpowiedni stosunek proporcjonalności między zastosowanymi środkami a realizowanym celem (zob. JA Pye (Oksford) Ltd i JA Pye (Oksford) Land Ltd przeciwko Wielkiej Brytanii [WI], nr 44302/02, § 55, ETPC 2007-III). Ilekroć zarzuca się naruszenie art. 1 Protokołu nr 1, Trybunał musi ustalić, czy z powodu ingerencji państwa zainteresowany musiał ponieść nieproporcjonalne i nadmierne obciążenie. Przy ustalaniu, czy wymóg ten został spełniony, Trybunał ma na względzie, że państwo cieszy się szerokim marginesem oceny zarówno w zakresie wyboru środka egzekucyjnego, jak i w zakresie ustalenia, czy konsekwencje, jakie niesie ze sobą egzekucja, są uzasadnione interesem ogólnym, aby osiągnąć cel danego prawa (zob. Vrzić, op. cit., § 100).

78. Ponadto Trybunał podkreśla, że chociaż art. 1 Protokołu nr 1 nie przewiduje żadnych wyraźnych wymogów proceduralnych, przedmiotowe postępowanie powinno stwarzać jednostce uzasadnioną możliwość przedstawienia jej sprawy właściwym władzom w celu skutecznego zakwestionowania środków, które stanowią ingerencję w prawa zagwarantowane w tym przepisie. Przy ustalaniu, czy warunek ten został spełniony, Trybunał patrzy w sposób całościowy (zob. Zehentner, op. cit., § 73).

(ii) Zastosowanie powyższych zasad w niniejszej sprawie

79. Na wstępie Trybunał stwierdza, że jedynym celem licytacyjnej sprzedaży domu skarżącego była spłata jego długu wobec publicznej spółki wodociągowej J. W związku z tym, niezależnie od sposobu dokonania ostatecznego podziału uzyskanych ze sprzedaży środków (zob. paragrafy 8 i 38 powyżej), Trybunał musi zbadać, czy kwestionowana licytacyjna sprzedaż publiczna czyniła zadość wymogom określonym w art. 1 Protokołu nr 1.

80. Trybunał zauważa, z jednej strony, że skarżący nie spłacił długu wobec spółki J., który stał się wymagalny w dniu 5 stycznia 2008 r. (zob. paragraf 10 powyżej). Ponadto nie ustosunkował się w żaden sposób do tytułu wykonawczego, który został mu doręczony w dniu 24 czerwca 2009 r. (zob. paragraf 11 powyżej) ani do pism pozostawionych w jego domu w dniu 7 stycznia 2010 r. i ponownie w dniu 29 kwietnia 2010 r. przez komornika sądowego (zob. paragrafy 12 i 15 powyżej). Trybunał ponadto stwierdza, że skarżący pozostawał bierny po tym, jak sąd egzekucyjny uwzględnił wniosek spółki J. o przeprowadzenie licytacyjnej sprzedaży jego domu i nie skorzystał z różnych dostępnych mu proceduralnych możliwości jej uniknięcia, pomimo doręczenia mu wszystkich właściwych orzeczeń i wezwania go do stawiennictwa na licytacjach (zob., w szczególności, paragrafy 17, 22, 25, 44, 48 oraz 49). Dopiero po sprzedaży domu skarżący skorzystał z możliwości wniesienia środka odwoławczego, twierdząc, że miał trudności finansowe oraz że realizacja sprzedaży naraża jego rodzinę na utratę dachu nad głową (zob. paragraf 29 powyżej). W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że sąd krajowy najwyraźniej nie zbadał szczegółowo tych zarzutów (zob. paragraf 34 powyżej). Jednocześnie Trybunał wskazuje, że skarżący nie wykazał w postępowaniu przed sądem, że borykał się z trudnościami finansowymi, które uniemożliwiły mu spłatę przedmiotowego długu.

81. Z drugiej strony, Trybunał stwierdza, że dług, który spółka J. egzekwowała poprzez sprzedaży domu skarżącego, opiewał na 124 EUR, a wraz z odsetkami i kosztami egzekucji sięgał kwoty około 500 EUR. Jego dokładna, ostateczna wysokość nie jest Trybunałowi znana (zob. paragrafy 15 i 70 powyżej). Początkowo spółka J. podjęła próbę wyegzekwowania długu poprzez sprzedaż majątku ruchomego skarżącego, a gdy próba ta okazała się daremna, wniosła expressis verbis o sprzedaż domu skarżącego na publicznej licytacji (zob. paragraf 16 powyżej). Po wystąpieniu przez spółkę J. z wnioskiem o wszczęcie egzekucji długu poprzez sprzedaż domu w dniu 15 czerwca 2010 r. sąd egzekucyjny uwzględnił ten wniosek w terminie dwóch dni, a po pozostawieniu w dniu 20 września 2010 r. w skrzynce pocztowej skarżącego wezwania do stawiennictwa na licytacji, w dniu 7 października 2010 r. przeprowadził pierwszą licytację. Dom skarżącego sprzedano za połowę jego wartości rynkowej na następnej licytacji, która odbyła się w dniu 18 listopada 2010 r. (zob. paragrafy 16-25 powyżej). W tym samym czasie sąd egzekucyjny nie rozważył żadnych alternatywnych środków w stosunku do publicznej sprzedaży domu skarżącego, pomimo że skarżący pozostawał w stosunku zatrudnienia i uzyskiwał miesięczne dochody z tego tytułu, oraz tego, że w międzyczasie spółka P. skutecznie wyegzekwowała dług opiewający na znacznie większą kwotę poprzez zajęcie środków znajdujących się na rachunku bankowym skarżącego (zob. paragrafy 19, 27 i 63 powyżej).

82. Trybunał zauważa, iż właściwe przepisy krajowe, tj. ustawa o egzekucji (zob. paragrafy 43-51 powyżej), nie nakłada na sąd egzekucyjny expressis verbis obowiązku dokonania z urzędu wyboru mniej uciążliwych środków egzekucyjnych lub oddalenia wniosku wierzyciela, jeżeli wskazane sposoby egzekucyjne są nieproporcjonalne. Przepisy nie określają również żadnego minimalnego progu w odniesieniu do kwoty długu, więc zasadniczo nawet dług opiewający na niewielką kwotę może być dochodzony w postępowaniu egzekucyjnym w drodze licytacyjnej sprzedaży nieruchomości, takiej jak dom. Taki stan rzeczy potwierdzają również dane przekazane przez Rząd, z których wynika, że w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 1 marca 2012 r. postanowienia o przysądzeniu własności w następstwie licytacyjnej sprzedaży nieruchomości zapadło w trzydziestu dwóch sprawach, których przedmiotem były długi opiewające na kwotę niższą niż 1000 EUR (zob. paragraf 56 powyżej). Ponadto Trybunał stwierdza, że zgodnie z ustawą o egzekucji własność mienia sprzedanego w drodze licytacji przysądzono na rzecz nabywcy, a sądy krajowe w niniejszej sprawie dokonały wykładni tych przepisów w ten sposób, że w celu ochrony uprawnionych interesów nabywcy sprzedaż nie mogła zostać odwołana na tym etapie z takiej przyczyny jak późniejsza spłata długu (zob. paragrafy 34 i 37 powyżej).

83. Wprawdzie Trybunał przyznaje, że Układające się Państwa dysponują szerokim marginesem oceny w tej dziedzinie (zob. paragraf 77 powyżej), oraz że zamierzone przez odpowiednie ustawodawstwo cele mogą dotyczyć również kwestii innych niż sama spłata określonego długu, takich jak poprawa dyscypliny spłaty w danym kraju. Mimo to, w ocenie Trybunału, biorąc pod uwagę ogromne znaczenie środka egzekucyjnego zastosowanego wobec nieruchomości skarżącego, która była również jego domem, oraz oczywistą dysproporcję między wspomnianym środkiem a kwotą długu, która miała zostać przy jego pomocy spłacona, władze miały obowiązek skrupulatnie i expressis verbis rozważyć inne odpowiednie, a zarazem mniej uciążliwe sposoby (zob., mutatis mutandis, OAO Neftyanaya Kompaniya Yukos przeciwko Rosji, nr 14902/04, § 651-54, 20 września 2011 r.).

84. W związku z powyższym Trybunał zauważa, że ustawa o egzekucji przewidywała kilka sposobów prowadzenia egzekucji, w tym zajęcie środków znajdujących się na rachunku bankowym dłużnika lub części wynagrodzenia dłużnika (zob. paragrafy 45 i 47 powyżej). Ponadto Trybunał odnosi się do swojego wcześniejszego stwierdzenia, iż istniały wyraźne przesłanki wskazujące, że możliwa i skuteczna byłaby egzekucja poprzez zajęcie środków znajdujących się na rachunku bankowym skarżącego (zob. paragraf 81 powyżej), w szczególności gdyby przeprowadzono ją z zachowaniem pewnej elastyczności polegającej np. na rozłożeniu spłaty długu na odpowiednie raty. Co więcej, niemal na miesiąc przed drugą licytacją spółka J. wniosła o przeprowadzenie egzekucji poprzez zajęcie wynagrodzenia skarżącego i jego rachunku bankowego. Jednakże, mimo iż wnioski te wpłynęły odpowiednio w dniach 18 i 25 października 2010 r., sąd rozpoznał je dopiero w dniu 22 listopada 2010 r., tj. już po sprzedaży domu na drugiej licytacji (zob. paragrafy 24 i 27 powyżej). Zdaniem Trybunału zdumiewające jest to, że sąd egzekucyjny, który wcześniej wydawał orzeczenia w stosunkowo krótkim czasie (zob. paragraf 81 powyżej), potrzebował miesiąca na wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosków spółki J.

85. W rzeczy samej, biorąc pod uwagę nieodwracalne dla skarżącego skutki publicznej sprzedaży licytacyjnej, sąd powinien był w odpowiednim czasie rozstrzygnąć w przedmiocie wniosków J. oraz podjąć kroki w celu odroczenia bądź odwołania licytacji. Trybunał przyznaje, że brak podjęcia przez sąd kroków w celu odroczenia bądź odwołania licytacji, jak również brak dokonania wstępnej oceny kwestii proporcjonalności przy uwzględnianiu wniosku o przeprowadzenie kwestionowanej sprzedaży licytacyjnej, mogły – przynajmniej częściowo – wynikać z dokonanej przez sąd wykładni odpowiednich wymogów wynikających z prawa krajowego. Niemniej jednak Trybunał uznaje, że w okolicznościach niniejszej sprawy miało to ogólny negatywny wpływ na sposób prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko skarżącemu (zob., mutatis mutandis, OAO Neftyanaya Kompaniya Yukos, op. cit., § 656).

86. Wreszcie Trybunał przywiązuje dużą wagę do zapewnienia skutecznego postępowania egzekucyjnego na rzecz wierzycieli (zob., mutatis mutandis, Mindek przeciwko Chorwacji, nr 6169/13, § 82, z 30 sierpnia 2016 r.). Jednak w niniejszej sprawie nie wykazano, że licytacyjna sprzedaż domu skarżącego była środkiem koniecznym do zapewnienia takiej egzekucji.

87. Mając na uwadze powyższe rozważania, w szczególności niską wartość długu, który był egzekwowany poprzez licytacyjną sprzedaż domu skarżącego oraz brak uwzględnienia innych odpowiednich i mniej uciążliwych środków przez władze krajowe, Trybunał dochodzi do wniosku, że państwo nie osiągnęło właściwej równowagi między zamierzonym celem a środkiem zastosowanym w postępowaniu egzekucyjnym skierowanym przeciwko skarżącemu. Tym samym doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

88. W świetle powyższego stwierdzenia Trybunał nie uważa za konieczne zajęcie konkretnego stanowiska w przedmiocie zarzutu skarżącego odnoszącego się do jego daremnej próby doprowadzenia do uchylenia postanowienia o przysądzeniu własności domu na rzecz nabywcy.

II. ZARZUT NARUSZENIA ART. 13 KONWENCJI

89. Skarżący wywodził, że nie dysponował skutecznym środkiem odwoławczym w odniesieniu do zarzutu na podstawie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. W szczególności skarżył się, że nie był w stanie doprowadzić do unieważnienia sprzedaży jego domu na tej podstawie, że dług wobec spółki J. został spłacony. Skarżący powołał się w tym zakresie na art. 13 Konwencji, który stanowi:

„Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego, także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”.

90. Rząd kwestionował ten zarzut.

91. Trybunał zauważa, że skarga ta jest związany z zarzutem rozpatrywanym powyżej, a zatem należy ją uznać za dopuszczalną (zob. paragraf 61 powyżej).

92. Odnosząc się do swojej konkluzji w przedmiocie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji (zob. paragraf 87 powyżej), Trybunał stoi na stanowisku, że nie ma potrzeby odrębnego rozpatrywania skargi na podstawie art. 13 (zob. np. Zehentner, op. cit., § 82).

III. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

93. Art. 41 Konwencji stanowi:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.”

A. Szkoda

94. Skarżący domagał się kwoty 70 000 euro (EUR) z tytułu szkody majątkowej, odpowiadającej różnicy między szacowaną wartością rynkową jego domu a ceną jego sprzedaży (połowa tej wartości). Ponadto, powołując się na krajowe stawki ustawowe, skarżący domagał się odsetek za zwłokę za okres od daty drugiej licytacji publicznej do dnia 12 maja 2015 r., które według jego oświadczenia wyniosły 27 244 EUR, a po tym okresie odsetek w kwocie około 7 000 EUR w skali roku.

95. Skarżący domagał się również kwoty 15 000 EUR z tytułu szkody niemajątkowej. Twierdził, że utrata domu i uwaga mediów, jaka wiązała się z niniejszą sprawą, spowodowały u niego znaczne cierpienie psychiczne.

96. Rząd zakwestionował roszczenie o odszkodowanie majątkowe jako bezzasadne i wywodził, że skarżący nie przytoczył żadnej podstawy na poparcie swego roszczenia w wysokości 7000 EUR, które obejmowało roczne odsetki za zwłokę. Rząd zakwestionował również roszczenie dotyczące szkody niemajątkowej, wskazując, że nieuprawnione jest twierdzenie skarżącego, że doznał cierpienia z powodu uwagi mediów, skoro to właśnie on zabiegał o tę uwagę i przekazywał mediom informacje.

97. Trybunał podkreśla, iż stwierdził naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji wskutek sprzedaży nieruchomości skarżącego w drodze licytacji publicznej. Tym samym skarżący jest uprawniony do otrzymania odszkodowania za szkody majątkowe, o ile istnieje związek przyczynowo-skutkowy między stwierdzonym naruszeniem a poniesioną szkodą. Skarżący powinien również wykazać rozmiar doznanej szkody i wysokość poniesionych kosztów. Ze swej strony pozwane państwo ma prawny obowiązek zaprzestania naruszenia i usunięcia jego skutków w taki sposób, aby w jak największym stopniu przywrócić stan istniejący przed naruszeniem (zob. Rousk, op. cit., § 150, oraz Iatridis przeciwko Grecji (słuszne zadośćuczynienie) [WI], nr 31107/96, § 32, ETPC 2000-XI).

98. W sprawach, w których przedmiotowa ingerencja była przewidziana w ustawie i nie była arbitralna, Trybunał uznawał za słuszne odszkodowanie za szkodę majątkową na poziomie wartości rynkowej nieruchomości w momencie ingerencji (zob. Rousk, op. cit., § 151). Trybunał nie dostrzega powodu, dla którego miałby dokonać odmiennej oceny w niniejszej sprawie. Trybunał zauważa, że przed sprzedażą majątek skarżącego został wyceniony przez rzeczoznawcę majątkowego, a jego wartość rynkowa określono na 140 000 EUR (zob. paragraf 14 powyżej). Rząd nie przedstawił żadnych argumentów podważających wiarygodność tego oszacowania. A zatem skarżący powinien otrzymać odszkodowanie w kwocie odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością rynkową (tj. 140 000 EUR) a ceną, po której nieruchomość sprzedano (tj. 70 000 EUR), tj. w kwocie 70 000 EUR. Ponadto, zdaniem Trybunału, do powyższej kwoty należy doliczyć odsetki tytułem zrekompensowania utraty wartości nieruchomości w czasie. Stopa odsetek powinna uwzględniać koniunkturę krajową, m.in. poziom inflacji i stopy procentowe (zob. Ghigo przeciwko Malcie (słuszne zadośćuczynienie), nr 31122/05, § 20, 17 lipca 2008 r.). W związku z tym Trybunał zauważa, że skarżący domagał się odsetek na podstawie krajowych odsetek ustawowych za zwłokę. Jednak w okolicznościach niniejszej sprawy i przy uwzględnieniu inflacji w omawianym okresie (zob. Scordino przeciwko Włochom (nr 1) [WI], nr 36813/97, § 258, ETPC 2006-V) Trybunał uważa, że kwotę 70 000 EUR należy powiększyć o jednorazową płatność odsetek na poziomie 10%.

99. W świetle powyższego Trybunał za słuszne uznaje przyznanie skarżącemu łącznej kwoty 77 000 EUR z tytułu szkody majątkowej, powiększonej o wszelkie należne podatki

100. W odniesieniu do roszczenia skarżącego o zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową Trybunał uznaje, że skarżący musiał ponieść szkodę niemajątkową, w szczególności w postaci poczucia lęku i niepokoju związanego ze sprzedażą jego domu, nawet jeżeli sam mógł w pewnym stopniu przyczynić się do zaistniałej sytuacji. W związku z powyższym Trybunał przyznaje skarżącemu kwotę 3000 EUR tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, powiększoną o wszelkie należne podatki.

B. Koszty i wydatki

101. Skarżący domagał się kwoty 3680 EUR tytułem zwrotu kosztów i wydatków poniesionych w postępowaniu krajowym. Na kwotę tę składały się wpisy od zażalenia na postanowienie o przysądzeniu własności, wniosku o uchylenie prawomocnego postanowienia o przybiciu (zob. paragraf 36 powyżej), środków odwoławczych od postanowienia o eksmisji oraz od skargi konstytucyjnej (zob. paragrafy 39 i 40 powyżej). Skarżący domagał się również kwoty 1500 EUR tytułem zwrotu kosztów i wydatków poniesionych w związku z postępowaniem przed Trybunałem. Skarżący oparł swoje roszczenie na urzędowych stawkach wynagrodzenia dla profesjonalnych pełnomocników i wniósł o doliczenie do żądanych kwot podatku VAT.

102. Rząd nie zajął stanowiska w przedmiocie tego roszczenia.

103. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżącemu przysługuje prawo do zwrotu poniesionych kosztów i wydatków jedynie wówczas, gdy wykazał, że były one rzeczywiście i w sposób konieczny poniesione i były uzasadnione co do wysokości. W niniejszej sprawie, w świetle posiadanych dokumentów i powyższych kryteriów, Trybunał uważa za słuszne przyznanie kwoty 5000 EUR tytułem zwrotu wszystkich rodzajów kosztów i wydatków.

C. Odsetki za zwłokę

104. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. uznaje, że skarga jest dopuszczalna;

2. uznaje, że doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji;

3. stwierdza brak konieczności odrębnego badania zarzutu na podstawie art. 13 Konwencji;

4. uznaje,

a) że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy od daty, w której niniejszy wyrok stanie się ostateczny zgodnie z art. 44 ust. 2 Konwencji, uiścić na rzecz skarżącego następujące kwoty:

(i) 77 000 EUR (siedemdziesiąt siedem tysięcy euro), plus wszelkie należne podatki, tytułem odszkodowania za szkodę majątkową;

(ii) 3000 EUR (trzy tysiące euro), plus wszelkie należne podatki, tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową;

(iii) 5000 EUR (pięć tysięcy euro), plus wszelkie należne podatki, tytułem zwrotu kosztów i wydatków;

b) że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, przysługiwać będą odsetki zwykłe od określonych powyżej kwot, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

5. oddala pozostałą część żądania skarżącego w zakresie słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 25 kwietnia 2017 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Marialena Tsirli András Sajó
Kanclerz Sekcji Przewodniczący