Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

3 lutego 2022 r.

Niniejszy wyrok jest ostateczny, ale może podlegać korekcie wydawniczej .

W sprawie Łakatosz przeciwko Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Pierwsza), zasiadając jako komitet w składzie:

Péter Paczolay , Przewodniczący,
Alena Poláčková,
Davor Derenčinović, sędziowie,
oraz Liv Tigerstedt, Zastępca Kanclerza Sekcji,

mając na uwadze:

skargę (nr 27318/19) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesioną do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) w dniu 10 maja 2019 r. przez obywatela polskiego Arkadiusza Łakatosza, urodzonego w 1968 r. i osadzonego w Poznaniu („skarżący”), reprezentowanego przez P. Sołtysiaka, prawnika praktykującego w Poznaniu;

decyzję o zakomunikowaniu Rządowi RP („Rząd”), reprezentowanemu przez swojego pełnomocnika J. Sobczaka z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zarzutów dotyczących art. 5 ust. 3 i 4 Konwencji, oraz o uznaniu za niedopuszczalną pozostałej części skargi;

uwagi przedstawione przez strony;

obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 stycznia 2022 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

OKOLICZNOŚCI SPRAWY

1. Skarżący został tymczasowo aresztowany w toku śledztwa dotyczącego zakrojonych na dużą skalę oszustw na terytorium czterech różnych państw europejskich. Początkowo śledztwo dotyczyło jedenastu podejrzanych. W dniu 4 kwietnia 2016 r. skarżącego oskarżono o popełnienie trzech przestępstw dotyczących oszustwa. Rzekomo działał w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. Następnie kilkukrotnie zmieniano postawione mu zarzuty. Ostateczny akt oskarżenia dotyczył dziewięciu zarzutów oszustwa. Akta sprawy liczyły w końcu 236 tomów. Śledztwo wymagało współpracy czterech różnych jurysdykcji i opracowania licznych tłumaczeń wielojęzycznych (pierwotnie dowody sporządzono w języku niemieckim, polskim lub romskim).

2. W dniu 5 lutego 2017 r. sąd krajowy ustanowił poręczenie majątkowe w wysokości 300 000 polskich złotych (PLN) (około 75 000 euro (EUR)). W dniu 16 lutego 2017 r. sąd drugiej instancji zmienił postanowienie i zastosował wobec skarżącego środek tymczasowego aresztowania na okres trzech miesięcy, licząc od dnia zatrzymania. Skarżący ukrył się. Został zatrzymany w dniu 16 marca 2017 r. W dniu 27 marca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa utrzymał tymczasowe aresztowanie skarżącego w mocy.

3. Akt oskarżenia przeciwko skarżącemu wniesiono do sądu w dniu 27 sierpnia 2018 r. W dniu 18 września 2018 r. zwrócono go prokuratorowi z uwagi na brak różnych dokumentów niezbędnych do rozpoznania sprawy. W dniu 18 grudnia 2018 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał w mocy to postanowienie. Nowy akt oskarżenia wniesiono do właściwego sądu krajowego w dniu 19 listopada 2019 r.

4. W dniu 3 września 2019 r. w innym postępowaniu Sąd Okręgowy w Poznaniu skazał skarżącego i wymierzył mu karę siedmiu lat pozbawienia wolności.

5. W trakcie postępowania opisanego w paragrafach 2-3 powyżej systematycznie przedłużano okres tymczasowego aresztowania skarżącego. Sądy krajowe powoływały się na surowość kary, jaka groziła skarżącemu, ryzyko ucieczki, ryzyko zakłócenia prawidłowego przebiegu postępowania oraz na skomplikowany, międzynarodowy charakter sprawy. Skarżący bezskutecznie odwoływał się od wszystkich postanowień przedłużających aresztowanie. Podnosił, iż sądy krajowe opierały się na dowodach (przechwyconych rozmowach telefonicznych i tłumaczeniach ich transkryptów), które należało odrzucić ze względu na to, że uzyskano je niezgodnie z obowiązującymi procedurami. Sądy uznały, że uzasadnione podejrzenie wobec skarżącego opierało się na szeregu dowodów (w tym na zeznaniach skarżącego), a nie tylko na tych dowodach, które obrona kwestionowała ze względów formalnych.

6. W dniu 9 lipca 2019 r. skarżący odwołał się od postanowienia przedłużającego z dnia 3 lipca 2019 r. Odwołał się również od postanowienia wydanego w dniu 1 października 2019 r. Jego zażalenia oddalono odpowiednio w dniach 13 i 27 listopada 2019 r.

7. Na podstawie art. 5 ust. 3 Konwencji skarżący zarzucił nieuzasadnioną długość jego tymczasowego aresztowania, a na podstawie art. 5 ust. 4, że sądy krajowe nie rozpatrzyły „bezzwłocznie” jego zażaleń, o których mowa w paragrafie 6 powyżej.

%1  OCENA TRYBUNAŁU

I.  ZARZUCANE NARUSZENIE ART. 5 UST. 3 KONWENCJI

8. Skarżący zarzucił nieuzasadnioną długość jego tymczasowego aresztowania.

9. Rząd zgłosił zastrzeżenie wstępne dotyczące niewyczerpania krajowych środków prawnych, jako że skarżący nie odwołał się od postanowień z dnia 27 listopada 2019 r. i z dnia 25 lutego 2020 r. przedłużających stosowanie tymczasowego aresztowania. Przedmiotowe postanowienia wydano jednak po tym, jak skarżący został „skazany przez właściwy sąd” w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. a Konwencji (zob. paragraf 12). Wynika z tego, że należy odrzucić rzeczone zastrzeżenie wstępne.

10. Rząd podniósł dalej, iż skarga jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji.

11. Zasady ogólne dotyczące prawa do bycia „sądzonym w rozsądnym terminie” lub zwolnionym na czas postępowania, gwarantowanego przez art. 5 ust. 3 Konwencji, zostały podsumowane w sprawie Kudła przeciwko Polsce [WI], skarga nr 30210/96, § 110, ETPC 2000-XI.

12. Okres tymczasowego aresztowania skarżącego trwał od dnia 16 marca 2017 r. do dnia 3 września 2019 r., kiedy skarżący został skazany przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w innym postępowaniu (zob. paragraf 4 powyżej). Wynika z tego, że okres, który należy wziąć pod uwagę, wynosi dwa lata, pięć miesięcy i dziewiętnaście dni.

13. Podejrzenie, że skarżący dopuścił się oszustwa na szeroką skalę, zostało poparte dowodami, na które powołały się sądy krajowe (w tym dowodami, których skarżący nie kwestionował ze względów formalnych) i które początkowo uzasadniały jego aresztowanie.

14. Ryzyko ucieczki było uzasadnione faktem, iż skarżący ukrył się po ustanowieniu poręczenia majątkowego na wczesnym etapie postępowania (zob. paragraf 2 powyżej). Międzynarodowy charakter zarzucanego przestępstwa oraz zarzut działania w zorganizowanej grupie przestępczej były istotnymi czynnikami budzącymi zaniepokojenie i obawy, że skarżący może zakłócić prawidłowy przebieg postępowania, jeżeli zostanie zwolniony. Ponadto władze stanęły przed trudnym zadaniem przeprowadzenia międzynarodowego śledztwa w sprawie zorganizowanej grupy przestępczej, która od kilku lat działała w różnych krajach. Wynika z tego, że dalsze aresztowanie skarżącego było uzasadnione „istotnymi” i „wystarczającymi” przesłankami.

15. Skarżący twierdził również, że śledztwo przeprowadzono bez zachowania należytej staranności, co skutkowało zwrotem aktu oskarżenia prokuratorowi (patrz paragraf 3 powyżej). O ile prawdą jest, że wspomniane niedociągnięcie przyczyniło się do wydłużenia czasu trwania śledztwa i okresu aresztowania skarżącego, nie kwestionuje się, że złożone śledztwa o charakterze międzynarodowym są nieuchronnie czasochłonne. Rzeczone śledztwo początkowo dotyczyło jedenastu podejrzanych, a na późniejszym etapie sprawa skarżącego została wyłączona do odrębnego postępowania, co z pewnością umożliwiło szybsze sporządzenie aktu oskarżenia. W związku z tym Trybunał stwierdza, że śledztwo przeprowadzono z zachowaniem należytej staranności.

16. Z tego wynika, że zarzut ten jest w sposób oczywisty nieuzasadniony i musi zostać odrzucony zgodnie z art. 35 ust. 3 lit. a i art. 35 ust. 4 Konwencji.

II.  ZARZUCANE NARUSZENIE ART. 5 UST. 4 KONWENCJI

17. Skarżący ponadto zarzucił, że jego zażalenia od postanowień z dnia 3 lipca 2019 r. oraz z dnia 1 października 2019 r. przedłużających stosowanie tymczasowego aresztowania nie zostały rozpatrzone „bezzwłocznie”, jak wymaga tego art. 5 ust. 4 Konwencji.

18. Postanowienie z dnia 1 października 2019 r. wydano po tym, jak skarżący został skazany w równolegle prowadzonym postępowaniu (zob. paragraf 4 powyżej), a pozbawienie go wolności stało się zgodne z prawem na podstawie art. 5 ust. 1 lit. a Konwencji (zob. paragraf 12 powyżej). Zarzut skarżącego, że zażalenie od przedmiotowego postanowienia rozpatrzono z naruszeniem standardów przewidzianych w art. 5 ust. 4, należy zatem uznać za niedopuszczalny jako niezgodny ratione materiae z art. 5 ust. 4.

19. Przechodząc do zarzutu dotyczącego postanowienia z dnia 3 lipca 2019 r., Rząd złożył deklarację jednostronną obejmującą ten zarzut. Skarżący nie przedstawił uwag. Trybunał zauważa, że ta deklaracja jednostronna nie stanowiła wystarczającej podstawy do stwierdzenia, iż poszanowanie praw człowieka określonych w Konwencji nie wymaga dalszego rozpatrywania sprawy przez Trybunał (art. 37 ust. 1 in fine). Dlatego też Trybunał odrzuca wniosek Rządu o skreślenie zarzutu i w związku z tym będzie dalej rozpatrywał sprawę (zob. Tahsin Acar przeciwko Turcji (kwestia wstępna) [WI], skarga nr 26307/95, § 75, ETPC 2003-VI).

20. Ponieważ zarzut ten nie jest ani w sposób oczywisty nieuzasadniony w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji, ani niedopuszczalny z jakichkolwiek innych względów, należy uznać go za dopuszczalny.

21. Zażalenie skarżącego z dnia 9 lipca 2019 r. rozpoznano w dniu 13 listopada 2019 r., czyli cztery miesiące i pięć dni po jego wniesieniu (zob. paragraf 6 powyżej). W świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału (zob. m.in. Stettner przeciwko Polsce, skarga nr 38510/06, §§ 92-97, 24 marca 2015 r., oraz Baranowski przeciwko Polsce, skarga nr 28358/95, §§ 68-77, ETPC 2000-III) oraz po zbadaniu materiału przedłożonego Trybunałowi, Trybunał stwierdza, iż zarzut wskazuje na faktyczne naruszenie art. 5 ust. 4 Konwencji.

III.  ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

22. Skarżący domagał się kwoty 8 000 000 euro (EUR) z tytułu szkody niemajątkowej.

23. Rząd uznał, że przedmiotowa kwota jest wygórowana.

24. Trybunał zasądza na rzecz skarżącego kwotę 2000 EUR z tytułu szkody niemajątkowej, powiększoną o wszelkie należne podatki.

25. Trybunał nadto za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

%1  Z POWYŻSZYCH WZGLĘDÓW TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1.  odrzuca wniosek Rządu o skreślenie z listy spraw zarzutu z art. 5 ust. 4 dotyczącego postanowienia z dnia 3 lipca 2019 r;

2.  uznaje za dopuszczalny zarzut z art. 5 ust. 4 Konwencji dotyczący zażalenia skarżącego od postanowienia z dnia 3 lipca 2019 r., a za niedopuszczalną pozostałą część skargi;

3.  orzeka, że doszło do naruszenia art. 5 ust. 4 Konwencji;

4.  orzeka,

(a)  że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy, uiścić na rzecz skarżącego kwotę 2000 EUR (dwa tysiące euro), przeliczoną na walutę pozwanego państwa i powiększoną o wszelkie należne podatki, z tytułu szkody niemajątkowej;

(b)  że od momentu upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności należne będą odsetki zwykłe od określonej powyżej kwoty, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

1.  oddala pozostałe żądanie skarżącego dotyczące słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie dnia 3 lutego 2022 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Liv Tigerstedt Péter Paczolay
Zastępca Kanclerza Przewodniczący