Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

13 grudnia 2018 r.

OSTATECZNY

13/03/2019

Wyrok ten stanie się ostateczny zgodnie z warunkami określonymi w art. 44 ust. 2 Konwencji. Wyrok może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Witkowski przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (sekcja pierwsza), zasiadając jako Izba w składzie:

Linos-Alexandre Sicilianos, Przewodniczący,
Ksenija Turković,
Krzysztof Wojtyczek,
Armen Harutyunyan,
Tim Eicke,
Jovan Ilievski,
Gilberto Felici, sędziowie,
oraz Abel Campos, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym 20 listopada 2018 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 21497/14) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, wniesionej do Trybunału na podstawie art. 34 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności („Konwencja”) przez obywatela polskiego Mariusza Witkowskiego („skarżący”) w dniu 5 marca 2014 r.

2. Skarżącego reprezentował T. Bacewicz, adwokat praktykujący w Krakowie. Rząd polski („Rząd”) był reprezentowany przez swoją Pełnomocnik J. Chrzanowską, którą później zastąpiła A. Mężykowska z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący zarzucił naruszenie jego prawa dostępu do sądu wskutek niemożności wniesienia apelacji od wyroku sądu karnego pierwszej instancji z 19 marca 2013 r. spowodowanej odmową przyjęcia przez ten sąd wniosku skarżącego o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, która to odmowa nastąpiła po upływie terminu do wniesienia apelacji.

4. W dniu 14 stycznia 2015 r. zarzut dotyczący naruszenia przysługującego skarżącemu prawa dostępu do sądu zakomunikowano Rządowi, a w pozostałej części skargę uznano za niedopuszczalną zgodnie z Regułą 54 § 3 Regulaminu Trybunału.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się w 1974 r. i mieszka w Wadowicach.

6. Oskarżono go o niewłaściwe ujawnienie informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem działalności zawodowej.

7. Mimo otrzymania zawiadomienia o wyznaczeniu terminu rozprawy skarżący nie stawił się na rozprawę w dniu 12 marca 2013 r. Z uwagi na to, że stawiennictwo skarżącego nie było obowiązkowe, sąd przeprowadził postępowanie.

8. W dniu 12 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Wadowicach („Sąd Rejonowy”) zamknął rozprawę i odroczył ogłoszenie wyroku do dnia 19 marca 2013 r. o godz. 10.45.

9. Skarżący, ze względu na jego nieobecność w domu w tym czasie, zwrócił się do osoby trzeciej z prośbą o złożenie w Sądzie Rejonowym jego wniosku z 18 marca 2013 r. o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku z 12 marca 2013 r. Wniosek został złożony w sądzie 19 marca 2013 r. o godz. 9.40.

10. Wyrokiem ogłoszonym 19 marca 2013 r. o godz. 10.45 Sąd Rejonowy uznał skarżącego winnym zarzucanych mu czynów, skazał go na karę grzywny oraz zasądził od niego zwrot kosztów postępowania.

11. W dniu 25 marca 2013 r., powołując się na art. 422 § 1 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.), Sąd Rejonowy odmówił przyjęcia złożonego przez skarżącego wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, ponieważ został on złożony przed ogłoszeniem przedmiotowego wyroku. Stwierdził, że wniosek ten był oświadczeniem woli dotyczącym wydanego wyroku, a złożenie go przez skarżącego przed ogłoszeniem wyroku pozbawiło go skuteczności, bowiem skarżący nie był nawet pewien, czy wyrok został wydany.

12. W dniu 8 kwietnia 2013 r. skarżący poinformował Sąd Rejonowy, że wniosek złożony przez niego 19 marca 2013 r. dotyczył wyroku ogłoszonego w tym dniu.

13. Doręczenie skarżącemu postanowienia Sądu Rejonowego z 25 marca 2013 r. nastąpiło 15 kwietnia 2013 r.

14. W dniu 22 kwietnia 2013 r. skarżący wniósł zażalenie. Twierdził, że zgodnie z art. 422 § 1 k.p.k. był on uprawniony do złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem w terminie siedmiu dni od daty ogłoszenia wyroku, który zapadł na jego niekorzyść.

15. W dniu 28 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie („Sąd Okręgowy”) oddalił wniesione przez skarżącego zażalenie, stwierdzając, że skarżący mógł podjąć decyzję o złożeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku dopiero po zapoznaniu się z jego treścią. Dodał, że ustawowy siedmiodniowy termin do złożenia takiego wniosku był wystarczająco długi, jego bieg rozpoczął się 19 marca 2013 r. o godz. 10.45, a przedmiotowy wniosek nie został w jego trakcie złożony. Ponadto wskazał, że skoro skarżący został zawiadomiony o wyznaczeniu terminu rozprawy na 12 marca 2013 r., to Sąd Rejonowy nie miał obowiązku informować go o dacie ogłoszenia wyroku. Zdaniem tego sądu to skarżący powinien zasięgnąć informacji o czynnościach procesowych, jakie zostały podjęte na rozprawie w dniu 12 marca 2013 r. Sąd Okręgowy stwierdził w tym kontekście, że brak staranności skarżącego pozbawił go możliwości wszczęcia postępowania odwoławczego w przepisanym terminie.

16. W międzyczasie, 22 kwietnia 2013 r., skarżący złożył wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Wskazał, że postanowienie Sądu Okręgowego z 25 marca 2013 r. o odrzuceniu przedmiotowego wniosku jako złożonego przedwcześnie zostało mu doręczone 15 kwietnia 2013 r. Następnie podniósł, że nie doręczono mu zawiadomienia o dacie ogłoszenia wyroku oraz że ogłoszenie wyroku nastąpiło pod jego nieobecność.

17. Postanowieniem z 30 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o przywrócenie terminu, stwierdzając, że nie miał obowiązku informować skarżącego o dacie ogłoszenia wyroku, bowiem skarżący został prawidłowo zawiadomiony o wyznaczeniu terminu rozprawy na 12 marca 2013 r., tj. na dzień, w którym zarządzono odroczenie ogłoszenia wyroku. W dniu 28 listopada 2013 r. sąd odwoławczy utrzymał w mocy postanowienie Sądu Rejonowego z 30 lipca 2013 r.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A.Właściwe przepisy Kodeksu postępowania karnego

18. Zgodnie z art. 411 § 1 k.p.k. w sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów sąd może odroczyć wydanie wyroku na czas nieprzekraczający siedmiu dni.

19. Zgodnie z art. 418 § 3 k.p.k. po ogłoszeniu wyroku przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje stronom ustnie najważniejsze powody wyroku.

20. Zgodnie z art. 422 § 1 k.p.k. uzasadnienie wyroku sporządza się na piśmie na wniosek zainteresowanej strony złożony w terminie siedmiu dni od daty ogłoszenia wyroku. Dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i który nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku, powyższy termin biegnie od daty doręczenia mu wyroku (art. 422 § 2 k.p.k.).

21. Zgodnie z art. 445 § 1 k.p.k. strona postępowania może wnieść apelację w terminie czternastu dni od daty doręczenia jej wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem.

22. Zgodnie z art. 445 § 2 k.p.k. w zw. z art. 445 § 1 i art. 422 § 1 k.p.k., jeżeli w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku strona postępowania wnosi apelację, nie żądając doręczenia jej wyroku wraz z uzasadnieniem (tzw. apelacja wprost), uznaje się, że apelacja obejmuje takie żądanie. Z powyższego wynika, że po doręczeniu zainteresowanej stronie wyroku z uzasadnieniem, strona ta ma możliwość zmiany apelacji w świetle wspomnianego uzasadnienia.

23. Zgodnie z art. 422 § 3 k.p.k. sąd odmawia przyjęcia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem, który został złożony przez stronę postępowania po upływie terminu wskazanego w § 1 tegoż artykułu lub który został złożony przez osobę nieuprawnioną.

24. Zgodnie z art. 123 § 1 k.p.k. bieg terminu rozpoczyna się od dnia następującego po dniu wystąpienia zdarzenia, które zgodnie z prawem skutkuje rozpoczęciem biegu terminu.

25. Zgodnie z art. 122 § 1 k.p.k. czynność procesowa dokonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna.

B. Orzecznictwo Sądu Najwyższego

26. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego złożony przez stronę postępowania wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem dotyczy wyłącznie wydanego wyroku, co oznacza, że składa się go dopiero po ogłoszeniu wyroku. W konsekwencji wniosek złożony jeszcze przed ogłoszeniem wyroku należy uznać za bezskuteczny, tj. taki, który nie wywołuje skutków prawnych. Ażeby przedmiotowy wniosek był skuteczny, strona postępowania powinna albo złożyć oświadczenie, iż podtrzymuje ów wniosek, albo go ponowić w terminie określonym w art. 422 § 1 k.p.k. (postanowienia Sądu Najwyższego z: 19 lutego 2013 r., nr II KZ 5/13, 11 października 2002 r., WA 53/02, OSNKW 2003/1-2/15, 19 sierpnia 2009 r., IV KZ 38/09, LEX 608562, 1 czerwca 2010 r., IV KZ 30/10 OSNwSK 2010/1/1142).

27. Jednocześnie postanowieniem z dnia 22 maja 2014 r. (III KZ 15/14) Sąd Najwyższy uznał, że ze względu na znaczenie, tak dla stron postępowania, jak i dla ogółu społeczeństwa, prawa do uzasadnionego wyroku, wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem nie może zostać odrzucony tylko z tego powodu, że został złożony przed ogłoszeniem wyroku. Sąd Najwyższy wskazał w tym kontekście, że w świetle brzmienia art. 422 § 3 k.p.k. sąd może odmówić przyjęcia przedmiotowego wniosku wyłącznie wówczas, gdy wniosek ten został złożony przez osobę nieuprawnioną lub po terminie.

28. W postanowieniu z dnia 26 lutego 2015 r. (sygn. akt III KZ 6/15) Sąd Najwyższy uznał, że wniosek o sporządzenie i doręczenie osobie zainteresowanej uzasadnienia wyroku, złożony w warunkach przewidzianych w art. 422 § 2 k.p.k., nie jest bezskuteczny, jeżeli został wniesiony po ogłoszeniu wyroku, ale przed jego doręczeniem osobie zainteresowanej.

PRAWO

I. ZARZUCANE NARUSZENIE ART. 6 UST. 1 KONWENCJI

29. Skarżący zarzuca naruszenie jego prawa dostępu do sądu wskutek niemożności wniesienia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji, który zapadł na jego niekorzyść w postępowaniu karnym. W tym względzie powołuje się na art. 6 ust. 1 Konwencji, który stanowi:

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy [...] przez sąd [...] przy rozstrzyganiu [...] o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej [...]”.

30. Rząd kwestionuje ten zarzut.

A. Dopuszczalność

31. Biorąc pod uwagę, że skarga nie jest w sposób oczywisty nieuzasadniona w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. a Konwencji oraz że nie jest ona niedopuszczalna na żadnym innym gruncie, Trybunał uznaje ją za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

1. Stanowiska stron

32. Skarżący zarzuca, że Sąd Rejonowy odmówił przyjęcia jego wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, pomimo że wniosek ten został złożony w dniu ogłoszenia wyroku. Twierdzi w tym względzie, że niezależnie od gwarancji proceduralnych przewidzianych w prawie krajowym, a mianowicie środków odwoławczych umożliwiających zaskarżanie rozstrzygnięć organów krajowych, jego sprawa nie mogła zostać rozpoznana przez sąd odwoławczy z uwagi na bardzo wąską wykładnię przepisów prawa procesowego, jaką w jego sprawie zastosował sąd krajowy.

33. Skarżący podnosi, że w niniejszej sprawie ograniczenie proceduralne zastosowane przez sąd krajowy, które ograniczyło jego prawo dostępu do sądu zagwarantowane przez art. 6 ust. 1 Konwencji, nie było podyktowane uprawnionym celem.

34. Wywodzi on, że podstawą odmowy przyjęcia jego wniosku przez Sąd Rejonowy nie były przepisy prawa procesowego, a mianowicie art. 422 § 3 k.p.k., który przewiduje jedynie dwa wymogi prawne związane z takim wnioskiem, a bardzo ścisła wykładnia prawa dokonana przez sądy krajowe. Skarżący twierdzi, że ograniczenie jego prawa dostępu do sądu było skutkiem zastosowania wąskiej wykładni prawa oraz że taka wykładnia była sprzeczna z brzmieniem przepisu.

35. Skarżący dodaje, że zastosowana w niniejszej sprawie wykładnia prawa była sprzeczna z wykładnią przyjętą przez Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III KZ 15/14 (zob. paragraf 27 powyżej).

36. Rząd wskazuje, że skoro prawo do sądu nie ma charakteru bezwzględnego, to w niniejszej sprawie należy zbadać, czy cel realizowany przez nałożone na skarżącego ograniczenia był uprawniony i czy zastosowane środki były proporcjonalne do realizowanego celu. W tym względzie skarżący wywodzi, że siedmiodniowy termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie stanowi nadmiernego ograniczenia i sam w sobie nie narusza treści prawa do rzetelnego procesu sądowego.

37. Rząd twierdzi, że w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy mógł odbyć rozprawę pod nieobecność skarżącego i odroczyć ogłoszenie wyroku do siedmiu dni bez informowania osoby zainteresowanej, która została prawidłowo zawiadomiona o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień 12 marca 2013 r.

38. Rząd wskazuje, że w swoim wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku skarżący nadmienił, iż ogłoszenie wyroku miało miejsce w dniu 12 marca 2013 r. Twierdzi, że skoro ogłoszenie wyroku miało miejsce w dniu 19 marca 2013 r. o godz. 10.45, to przedmiotowy wniosek został złożony przed jego ogłoszeniem, a zatem w ocenie Rządu brak było podstaw uzasadniających złożenie przedmiotowego wniosku. Dodaje, że w tych okolicznościach wniosek ten był przedwczesny i z tego względu sąd krajowy uznał go za bezskuteczny.

39. Ponadto Rząd zauważa, że skarżący mógł podtrzymać lub ponowić złożony przedwcześnie wniosek w terminie określonym w art. 422 § 1 k.p.k.

40. Zdaniem Rządu skarżący mógł skorzystać z gwarancji proceduralnych wynikających z k.p.k., a mianowicie mógł odwołać się od postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie odmowy przyjęcia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, złożyć wniosek o przywrócenie terminu oraz zaskarżyć wydane w tej sprawie orzeczenie sądu.

2. Ocena Trybunału

a) Zasady ogólne

41. Trybunał powołuje się na swoje ugruntowane orzecznictwo, zgodnie z którym jego zadaniem nie jest zastępowanie sądów krajowych. Wykładnia przepisów określających warunki dopuszczalności środków odwoławczych spoczywa przede wszystkim na organach krajowych ( García Manibardo przeciwko Hiszpanii, nr 38695/97, § 36, ETPCz 2000-II), przy czym wykładnia ta nie może prowadzić do pozbawienia strony możliwości skorzystania z dostępnego środka odwoławczego. Trybunał jest zobowiązany do zbadania zgodności z Konwencją skutków wykładni lub zastosowania przepisów prawa w szczególności, jeśli okazuje się, że skarżący mógł spotkać się z odmową ochrony prawnej (zob. Ben Salah, Adraqui i Dhaime przeciwko Hiszpanii (dec.), nr 45023/98, 27 kwietnia 2000 r., Sikorska przeciwko Polsce, nr 19616/08, § 32, 28 czerwca 2011 r.). Sytuacja taka ma miejsce w szczególności w przypadku sądowej wykładni przepisów prawa procesowego m.in. przepisów określających terminy składania pism lub wnoszenia środków odwoławczych (zob. m.in. Pérez de Rada Cavanilles przeciwko Hiszpanii, § 43, 28 października 1998 r., Zbiór 1998-VIII, oraz Běleš i Inni przeciwko Republice Czeskiej, nr 47273/99, § 60, ETPCz 2002–IX).

42. Ponieważ prawo dostępu do sądu nie ma charakteru bezwzględnego, może podlegać ograniczeniom, które są dopuszczone w sposób dorozumiany, bowiem ze swej istoty wymaga ono uregulowania przez państwo, które może różnić się w zależności od czasu i miejsca stosownie do potrzeb i zasobów społeczeństwa i poszczególnych osób. Układające się państwa posiadają pewien margines oceny przy konstruowaniu takich regulacji. O ile o zgodności z wymogami Konwencji ostatecznie rozstrzyga Trybunał, o tyle nie jest on władny zastąpić oceny organów krajowych inną oceną dotyczącą najbardziej właściwego sposobu postępowania w tym zakresie. Niemniej jednak zastosowane ograniczenia nie mogą ograniczać przysługującego jednostce dostępu w taki sposób lub do takiego stopnia, że dochodzi do naruszenia istoty samego prawa. Co więcej ograniczenia takie są zgodne z art. 6 ust. 1 Konwencji tylko wtedy, gdy dążą do realizacji uprawnionego celu i są proporcjonalne do zamierzonego celu (zob. m.in. Edificaciones March Gallego S.A. przeciwko Hiszpanii, 19 lutego 1998 r., § 34, Zbiór 1998-I, oraz Stanev przeciwko Bułgarii [WI], nr 36760/06, § 230, 17 stycznia 2012 r.).

43. Ponadto celem Konwencji jest ochrona praw, które nie są teoretyczne czy iluzoryczne, lecz praktyczne i skuteczne. Spostrzeżenie to dotyczy w szczególności prawa dostępu do sądów z uwagi na znaczące miejsce, jakie prawo do sprawiedliwego procesu zajmuje w demokratycznym społeczeństwie ( Airey przeciwko Irlandii, 9 października 1979 r., § 24, Seria A nr 32, oraz Stanev, op. cit., § 231).

44. Trybunał przypomina, że przepisy dotyczące wymogów formalnych związanych z wnoszeniem środków odwoławczych mają na celu zapewnienie należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności poszanowanie zasady pewności prawa. Zainteresowane osoby powinny móc oczekiwać egzekwowania przepisów. Trybunał wielokrotnie orzekał przy tym, że chociaż prawo do wniesienia środka odwoławczego niewątpliwie podlega wymogom prawnym, sądy powinny, stosując przepisy prawa procesowego, unikać zarówno nadmiernego formalizmu, który mógłby podważyć zasadę rzetelności postępowania, jak i nadmiernej elastyczności, która prowadziłaby do uchylenia przewidzianych przez prawo wymogów proceduralnych ( Walchli przeciwko Francji, nr 35787/03, § 29, 26 lipca 2007 r., Alvanos i inni przeciwko Grecji, nr 38731/05, § 25, 20 marca 2008 r., oraz Frida, LLC przeciwko Ukrainie, nr 24003/07, § 33, 8 grudnia 2016 r.).

b) Zastosowanie powyższych zasad w niniejszej sprawie

45. Wracając na grunt niniejszej sprawy, Trybunał zauważa, że Sąd Rejonowy odmówił przyjęcia wniosku skarżącego o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji i doręczenia go wraz z wyrokiem z tego względu, że wniosek został złożony na około godzinę przed ogłoszeniem wyroku. Trybunał zauważa, że w ocenie sądu krajowego przedmiotowy wniosek był bezskuteczny, ponieważ dotyczył wyroku, który nie istniał w chwili jego złożenia.

46. Trybunał zauważa, że w swoim wniosku złożonym do Sądu Rejonowego 19 marca 2013 r. skarżący wyraźnie zaznaczył, że wniosek dotyczy sporządzenia uzasadnienia wyroku z 12 marca 2013 r. Trybunał zauważa, że pomimo tego Sąd Rejonowy uznał, że wniosek ten dotyczy wyroku wydanego 19 marca 2013 r.

47. W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że wymóg złożenia przez skarżącego do sądu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku w terminie siedmiu dni od daty jego ogłoszenia wynikał z art. 422 § 1 k.p.k. (zob. część „Właściwe prawo krajowe” i paragraf 20 powyżej). Trybunał nie dostrzega powodu, aby wątpić w zasadność argumentu Rządu, że wymóg ten dąży do realizacji uprawnionego celu, jakim jest należyte sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.

48. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę szczególne okoliczności niniejszej sprawy, a mianowicie złożenie przez skarżącego przedmiotowego wniosku na około godzinę przed ogłoszeniem wyroku, Trybunał stawia sobie pytanie, czy sposób zastosowania przez sądy krajowe właściwych przepisów prawa procesowego w niniejszej sprawie nie skutkował pozbawieniem skarżącego dostępu do sądu odwoławczego.

49. Trybunał zauważa w tym kontekście, że w art. 422 § 3 k.p.k. wymieniono expressis verbis tylko dwie sytuacje, w których sąd może odmówić przyjęcia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, a mianowicie gdy wniosek został złożony przez osobę nieuprawnioną oraz gdy wniosek został złożony po upływie siedmiodniowego terminu od daty ogłoszenia wyroku. Kodeks postępowania karnego nie wspomina bynajmniej o możliwości odmowy przez sąd przyjęcia wniosku złożonego przed ogłoszeniem wyroku. Trybunał zauważa w tym względzie, że w niniejszej sprawie wykładnia przepisów prawa procesowego dotyczących złożenia przedmiotowego wniosku, zgodnie z którą sąd odmawia przyjęcia wniosku złożonego przed ogłoszeniem wyroku, skutkowała ograniczeniem prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy przez sąd odwoławczy.

50. W tym kontekście Trybunał zauważa, że sąd krajowy, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, które nie było jednolite (zob. paragrafy 24-26 powyżej), uznał wniosek skarżącego z dnia 19 marca 2013 r. za bezskuteczny z tego powodu, że w chwili złożenia wniosku przedmiotowy wyrok nie został jeszcze wydany ani nawet nie było pewności co do tego, czy został wydany. Jednocześnie Trybunał zauważa, że ogłoszenie wyroku nastąpiło w tym samym dniu co złożenie wniosku skarżącego o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz że w postępowaniach w obu instancjach sądy krajowe nie miały żadnych wątpliwości co do istnienia przedmiotowego wyroku. Trybunał zauważa ponadto, że sądy pozytywnie oceniły wniosek skarżącego, stwierdzając, że dotyczy on wyroku z dnia 19 marca 2013 r.

51. Trybunał zauważa, że dokonana przez sądy krajowe wykładnia właściwych przepisów prawa procesowego w niniejszej sprawie miała istotne konsekwencje dla skarżącego, bowiem tym samym pozbawiono go możliwości wniesienia apelacji w terminie czternastu dni od dnia doręczenia stronie wyroku sądu pierwszej instancji wraz z uzasadnieniem (zob. paragraf 21 powyżej).

52. Trybunał zauważa ponadto, że doręczenie skarżącemu postanowienia sądu z 25 marca 2013 r. w przedmiocie odmowy przyjęcia wniosku o sporządzenie i doręczenie skarżącemu uzasadnienia wraz z wyrokiem nastąpiło 15 kwietnia 2013 r., tj. po upływie siedmiodniowego terminu od daty ogłoszenia wyroku, w którym strona postępowania może wnieść apelację bez uprzedniego złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem (zob. paragraf 22 powyżej).

53. Trybunał zauważa, że Rząd, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego (zob. paragrafy 26 i 38 powyżej), stwierdził, że skarżący powinien podtrzymać lub ponowić przedmiotowy wniosek w terminie wskazanym w tym celu w art. 422 § 1 k.p.k. Tymczasem Trybunał zauważa, że doręczenie skarżącemu postanowienia o odmowie przyjęcia przedmiotowego wniosku nastąpiło po upływie tego terminu oraz że do czasu doręczenia skarżący mógł zasadnie przypuszczać, że działał zgodnie z zasadami postępowania karnego.

54. W ocenie Trybunału w niniejszej sprawie skarżący dochował staranności, której zazwyczaj wymaga się od strony postępowania, bowiem złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku jeszcze w tym samym dniu, w którym nastąpiło ogłoszenie wyroku, zgodnie z art. 422 § 1 k.p.k.

55. Tymczasem Sąd Rejonowy, na posiedzeniu niejawnym, wydał postanowienie o odmowie przyjęcia wniosku skarżącego sześć dni po ogłoszeniu wyroku, co wiązało się z koniecznością późniejszego doręczenia postanowienia skarżącemu pocztą. Sąd ten powinien był zatem wiedzieć, że skarżący nie będzie już dysponował żadnym skutecznym środkiem procesowym pozwalającym na rozpoznanie jego sprawy przez sąd drugiej instancji. Uściślając, powinno było być jasne dla Sądu Rejonowego, że w chwili doręczenia skarżącemu postanowienia z 25 marca 2013 r. siedmiodniowy termin do wniesienia zażalenia lub ponowienia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku (zob. paragrafy 22 i 26 powyżej) już upłynie. Trybunał zauważa, że władze krajowe nie wyjaśniły, dlaczego, w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy, nie można było zwrócić się do skarżącego o podtrzymanie, we wskazanym terminie, wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem, który złożył już 19 marca 2013 r. o godz. 9.40 i który uznano za przedwczesny.

56. Powyższe dowody są wystarczające do uznania przez Trybunał, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia prawa skarżącego, bowiem zastosowana przez sąd krajowy wykładnia, zresztą niejednolita (zob. paragrafy 26-28 powyżej), przepisów dotyczących przepisanego terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, przestała służyć pewności prawa i należytemu sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz stanowiła swoistą przeszkodę, która pozbawiła skarżącego możliwości rozpoznania jego sprawy przez sąd odwoławczy.

57. Tym samym w niniejszej sprawie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji.

II. ZASTOSOWANIE ART. 41 KONWENCJI

58. Zgodnie z art. 41 Konwencji:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeżeli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

59. Skarżący domaga się kwoty 32 188 euro (EUR) tytułem naprawienia szkód majątkowych i niemajątkowych, jakie w swojej ocenie poniósł.

60. Rząd domaga się od Trybunału oddalenia tych roszczeń, które uznaje za wygórowane i bezzasadne.

61. Trybunał nie dostrzega żadnego związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy stwierdzonym naruszeniem a rzekomą szkodą majątkową i oddala roszczenie w tym zakresie. Jednocześnie Trybunał uznaje, że skarżącemu należy przyznać kwotę 3 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową.

B. Koszty i wydatki

62. Skarżący domaga się również kwoty 474 EUR tytułem zwrotu kosztów i wydatków, jakie poniósł w związku z postępowaniem przed sądami krajowymi, oraz kwoty 2 495 EUR tytułem zwrotu kosztów i wydatków, jakie poniósł w związku z postępowaniem przed Trybunałem.

63. Rząd podnosi, że koszty związane z postępowaniem przed Trybunałem w kwocie 2 495 EUR, których zwrotu dochodzi skarżący, nie zostały jeszcze przez niego poniesione.

64. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarżący jest uprawniony do zwrotu kosztów i wydatków jedynie w zakresie, w jakim wykazano, że zostały one faktycznie poniesione, były konieczne oraz racjonalne pod względem wysokości ( Morice przeciwko Francji [WI], nr 29369/10, § 186, 23 kwietnia 2015 r.). W niniejszej sprawie, w świetle przedłożonych dokumentów i wyżej wymienionych kryteriów, Trybunał uznaje za racjonalną kwotę 1 537 EUR tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Trybunałem i zasądza ją na rzecz skarżącego.

C. Odsetki za zwłokę

65. Trybunał za słuszne uznaje wyznaczenie wysokości odsetek za zwłokę na podstawie marginalnej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego powiększonej o trzy punkty procentowe.

Z TYCH WZGLĘDÓW TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. uznaje skargę za dopuszczalną;

2. uznaje, że doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji;

3. uznaje

a) że pozwane państwo winno, w terminie trzech miesięcy od daty, w której niniejszy wyrok stanie się ostateczny zgodnie z art. 44 ust. 2 Konwencji, uiścić na rzecz skarżącego następujące kwoty, przeliczone na walutę pozwanego państwa według kursu obowiązującego w dniu płatności:

(i) 3 000 EUR (trzy tysiące euro), plus wszelkie należne podatki, tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową;

(ii) 1 537 EUR (tysiąc pięćset trzydzieści siedem euro), plus wszelkie należne podatki, tytułem poniesionych kosztów i wydatków;

b) że od upływu wyżej wskazanego terminu trzech miesięcy aż do momentu uregulowania należności, należne będą odsetki zwykłe od określonych powyżej kwot, naliczone według stopy równej marginalnej stopie procentowej Europejskiego Banku Centralnego obowiązującej w tym okresie, powiększonej o trzy punkty procentowe;

4. oddala pozostałą część roszczenia skarżącego w zakresie dotyczącym słusznego zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku francuskim i obwieszczono pisemnie 13 grudnia 2018 r., zgodnie z Regułą 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Abel Campos Linos-Alexandre Sicilianos
Kanclerz Przewodniczący