Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

CZWARTA SEKCJA

SPRAWA DUDEK przeciwko POLSCE1

(SKARGA nr 2560/02)

WYROK – 5 października 2004 r.

W sprawie Dudek przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba złożona z następujących sędziów:

Sir Nicolas Bratza, Przewodniczący,

Pani V. Strážnická,

Pan S. Pavlovschi,

Pan L. Garlicki,

Pani E. Fura-Sandström,

Pani L. Mijović,

Pan D. Spielmann, sędziowie,

oraz Pan M. O’Boyle, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym 14 września 2004 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 2560/02) wniesionej 28 grudnia 2001 r. przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybunału Praw Człowieka na podstawie art. 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności („Konwencja”) przez obywatela polskiego, pana Henryka Dudka („skarżący”).

2. Rząd polski („Rząd”) był reprezentowany przez pełnomocnika, pana J. Wołąsiewicza z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. 9 października 2003 r. Przewodniczący Czwartej Sekcji podjął de­cyzję o zakomunikowaniu skargi dotyczącej długości trwania postępowania Rządowi. Na podstawie artykułu 29 § 3 Konwencji zdecydowano, że przed­miot skargi zostanie rozpatrzony równocześnie z kryterium dopuszczalności skargi. Przewodniczący Izby nadał ponadto skardze charakter priorytetowy, zgodnie z artykułem 41 Regulaminu Trybunału.

FAKTY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

4. Skarżący urodził się w 1920 r. i mieszka w Katowicach, w Polsce.

5. Od 1965 r. krewni skarżącego Z. D. i L. D. zajmowali, za zgodą skar­żącego, część nieruchomości skarżącego. Wydaje się, że Z. D. i L. D. dokonali rozbudowy części mieszkalnej obiektu gospodarczego bez zgody skarżącego. Spowodowało to konflikt pomiędzy nimi a skarżącym.

6. 4 stycznia 1994 r. skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Katowi­cach pozew, w którym domagał się eksmisji Z. D. i L. D. z nieruchomości.

7. 31 stycznia 1994 r. sąd przeprowadził rozprawę, na której wydał wy­rok zaoczny. Sąd uwzględnił pozew skarżącego i nadał wyrokowi rygor na­tychmiastowej wykonalności.

8. Pozwani złożyli sprzeciw.

9. 7 marca 1994 r. Sąd Rejonowy w Katowicach przeprowadził rozpra­wę i uwzględnił wniosek skarżącego o przesłuchanie świadków oraz przepro­wadzenie wizji lokalnej nieruchomości. Następnie sąd zwrócił się o kopię akt dotyczących innego postępowania cywilnego wszczętego przez pozwanych przeciwko skarżącemu.

10. 27 kwietnia 1994 r. sąd postanowił zawiesić postępowanie do czasu zakończenia drugiego postępowania wszczętego przez pozwanych, w którym domagali się stwierdzenia nabycia własności poprzez zasiedzenie.

11. Skarżący odwołał się od postanowienia o zawieszeniu postępowania, jed­nakże 6 lipca 1994 r. Sąd Wojewódzki w Katowicach oddalił jego zażalenie.

12. Następnie przy wielu okazjach skarżący zwracał się do sądu o podję­cie postępowania.

13. W sierpniu 1994 r., lutym 1995 r., lutym, czerwcu, październiku i grudniu 1996 r. oraz maju 1997 r. sąd zwracał się do Drugiego Wydziału Sądu Rejonowego w Katowicach o dostarczenie informacji dotyczących stanu postępowania o stwierdzenie nabycia własności poprzez zasiedzenie.

14. 10 października 1997 r. skarżący złożył wniosek o podjęcie postępowania. Twierdził, że drugie postępowanie dotyczące nabycia własności przez zasiedze­nie zakończyło się 24 września 1997 r. postanowieniem sądu drugiej instancji.

15. 15 października 1997 r. Sąd Rejonowy w Katowicach uwzględnił wniosek skarżącego i podjął postępowanie.

16. Na rozprawie 9 grudnia 1997 r. pozwani poinformowali sąd, że drugie po­stępowanie trwało nadal, ponieważ wnieśli o kasację. W konsekwencji 12 stycz­nia 1998 r. Sąd Rejonowy ponownie postanowił zawiesić postępowanie.

17. Skarżący złożył zażalenie na to postanowienie, ale 23 marca 1998 r. zo­stało ono odrzucone, ponieważ nie uiścił opłaty sądowej od wniesienia zażalenia.

18. Skarżący złożył następnie do sądu wniosek o wszczęcie egzekucji wy­roku zaocznego z 31 stycznia 1994 r. Sąd Rejonowy w Katowicach 22 maja 1998 r. oddalił jego wniosek, ponieważ postępowanie było zawieszone.

19. Skarżący odwołał się od tego postanowienia.

20. 8 października 1998 r. Sąd Wojewódzki w Katowicach uchylił posta­nowienie z 22 maja 1998 r. i przekazał wniosek o wszczęcie egzekucji do po­nownego rozpoznania.

21. 11 stycznia 1999 r. skarżący złożył wniosek o podjęcie postępowania. Twierdził, że drugie postępowanie zakończyło się postanowieniem Sądu Naj­wyższego z 14 października 1998 r.

22. 12 stycznia 1999 r. sąd uwzględnił wniosek i podjął postępowanie.

23. 26 lutego 1999 r. Sąd Rejonowy w Katowicach przeprowadził rozpra­wę i wydał wyrok. Utrzymał wyrok zaoczny z 31 stycznia 1994 r. i zawiesił nadany mu rygor natychmiastowej wykonalności.

24. Pozwani złożyli apelację od wyroku do Sądu Wojewódzkiego w Ka­towicach.

25. 17 grudnia 1999 r. sąd odwoławczy zawiesił postępowanie, ponieważ po­zwani wszczęli inne postępowanie przeciwko skarżącemu. Domagali się wydania wyroku stwierdzającego, że skarżący był zobowiązany do złożenia oświadcze­nia woli w formie zgody na sprzedaż spornej nieruchomości. Sąd Wojewódzki stwierdził, że postępowanie o eksmisję powinno zostać zawieszone, jako że roz­poznanie sprawy zależało od wyniku tego trzeciego postępowania.

26. W marcu 2001 r. skarżący złożył wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania.

27. Wielokrotnie w 2001 i 2002 r. sąd zwracał się o informację o stanie trzeciego postępowania. Jednakże w tym czasie toczyło się ono nadal.

28. 6 marca 2003 r. Sąd Wojewódzki w Katowicach poinformował, że za­kończyło się trzecie postępowanie. W konsekwencji 10 marca 2003 r. sąd podjął postępowanie o eksmisję.

29. 10 marca 2003 r. sąd przeprowadził rozprawę, na której wyznaczył pozwanym adwokata z urzędu.

30. 28 sierpnia 2003 r. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał wyrok, w któ­rym oddalił apelację pozwanych.

31. Wydaje się, że pozwani próbują obecnie doprowadzić do wznowienia postępowania.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE

33. Zgodnie z artykułem 173 i nast. kodeksu postępowania cywilnego sąd może zawiesić postępowanie z urzędu lub na wniosek stron.

34. Artykuł 177 § 1 kodeksu, we właściwym fragmencie przewiduje:

„1. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:

1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się po­stępowania cywilnego”.

35. Artykuł 180 § 1 kodeksu, we właściwym fragmencie przewiduje:

„1. Sąd postanowi podjąć zawieszone postępowanie z urzędu, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, w szczególności:

(...)

4) gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie”.

PRAWO

I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 § 1
KONWENCJI Z POWODU DŁUGOŚCI TRWANIA POSTĘPOWANIA

36. Skarżący zarzucał, że długość postępowania w jego sprawie była nie do pogodzenia z wymogiem „rozsądnego terminu” przewidzianym w ar­tykule 6 § 1 Konwencji, który w omawianym zakresie przewiduje:

„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym ..., każdy ma prawo do ... rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez ... sąd...”.

37. Rząd podważył ten argument.

38. Okres podlegający rozpatrzeniu rozpoczął się 4 stycznia 1994 r., kiedy skarżący wszczął postępowanie i zakończył się 28 sierpnia 2003 r. wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach. Postępowanie trwało więc dziewięć lat, siedem miesięcy i dwadzieścia cztery dni.

A. Dopuszczalność

39. Trybunał zauważa, że skarga nie jest oczywiście nieuzasadniona w ro­zumieniu artykułu 35 § 3 Konwencji. Ponadto zauważa, że nie jest ona nie­dopuszczalna z jakichkolwiek innych powodów. Dlatego też Trybunał uznaje skargę za dopuszczalną.

B. Przedmiot skargi

40. Trybunał przypomina, że rozsądna długość trwania postępowania musi być oceniona w świetle szczególnych okoliczności sprawy i z uwzględ­nieniem następujących kryteriów: stopnia skomplikowania sprawy, postępo­wania skarżącego i właściwych władz oraz wagi postępowania dla skarżą­cego (patrz m.in. wyroki Frydlender przeciwko Francji [WI], nr 30979/96, § 43 oraz Humen przeciwko Polsce [WI], nr 26614/95, § 60, z 15 października 1999 r.). Ponadto Trybunał zauważa, że artykuł 6 § 1 Konwencji zobowią­zuje państwa-strony do takiego zorganizowania ich systemu prawnego, aby sądy mogły spełniać wszystkie jego wymagania, w tym zobowiązanie do roz­strzygania spraw w rozsądnym terminie (patrz m.in. wyrok Duclos przeciw­ko Francji z 17 grudnia 1996 r., Reports 1996-VI, s. 2180-81, § 55 in fine).

41. Trybunał często stwierdzał naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji w sprawach, które dotyczyły podobnych problemów jak niniejsza (zob. Fry­dlender, cytowany powyżej oraz Uthke przeciwko Polsce, nr 48684/99, § 60, z 18 czerwca 2002 r.).

42. Po przeanalizowaniu całego przedłożonego materiału Trybunał uznaje, że Rząd nie przedstawił żadnych faktów czy argumentów zdolnych przekonać go, że w niniejszej sprawie należy dojść do innych wniosków. Opierając się na orzecznictwie dotyczącym tej problematyki, Trybunał uznaje, że w rozpa­trywanej sprawie długość postępowania była nadmierna i nie spełniała wymo­gu „rozsądnego terminu”.

Doszło więc do naruszenia artykułu 6 § 1.

II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 6 KONWENCJI Z POWODU PROWADZENIA POSTĘPOWANIA TAK, ŻE NIE SPEŁNIŁ WYMOGU „SPRAWIEDLIWEGO PROCESU”

43. Skarżący zarzucał ponadto na podstawie artykułów 3 i 6 Konwencji, że postępowanie nie spełniało wymogu „sprawiedliwego procesu” i był trak­towany przez sędziów w poniżający sposób.

44. Trybunał zauważa jednakże, że zarzuty skarżącego co do naruszenia powyższych postanowień Konwencji są całkowicie nieuzasadnione.

45. Wynika stąd, że ta część skargi jest oczywiście nieuzasadniona i musi być odrzucona zgodnie z artykułem 35 §§ 3 i 4 Konwencji.

III. ZASTOSOWANIE ARTYKUŁU 41 KONWENCJI

46. Artykuł 41 Konwencji przewiduje:

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony po­zwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

A. Szkoda

47. Skarżący domagał się 60 000 zł z tytułu szkód materialnych. Nie do­magał się żadnej szczególnej kwoty z tytułu szkód niematerialnych, jednakże zwrócił się do Trybunału o przyznanie mu zadośćuczynienia, biorąc pod uwagę uszczerbek, którego doznał z powodu długości postępowania w jego sprawie.

48. Rząd zwrócił się do Trybunału o orzeczenie, że samo stwierdzenie naruszenia stanowi wystarczające zadośćuczynienie. Jeśli nie, Rząd poprosił Trybunał o przyznanie zadośćuczynienia z uwzględnieniem innych decyzji wydanych w podobnych sprawach i sytuacji ekonomicznej Polski.

49. Odnosząc się do roszczenia za szkody materialne, Trybunał stwierdza w oparciu o przedstawione mu dowody, że skarżący nie wykazał, że rzekomo doznane przez niego szkody materialne spowodowane zostały przez nadmier­ną długość rzeczonego postępowania. W konsekwencji brak jest usprawie­dliwienia dla przyznania mu jakiegokolwiek świadczenia z tego tytułu (patrz mutatis mutandis, Kudła przeciwko Polsce [WI], nr 30210/96, § 164, ECHR 2000-XI).

50. Trybunał uważa jednak, że skarżący doznał szkód natury niematerial­nej, w postaci cierpienia i frustracji spowodowanych przedłużającym się po­stępowaniem, które nie mogą zostać zrekompensowane samym orzeczeniem naruszenia. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy oraz orzekając na zasadzie słuszności, Trybunał przyznaje skarżącemu z tego tytułu kwotę 5 000 EUR.

B. Odsetki za zwłokę

51. Trybunał uważa, że odsetki za zwłokę powinny być ustalone zgodnie z marginalną stopą procentową Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe.

Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje, że skarga jest dopuszczalna w zakresie zarzutu przewlekłości po­stępowania, a w pozostałym zakresie niedopuszczalna;

2. Uznaje, że doszło do naruszenia artykułu 6 § 1 Konwencji z powodu prze­wlekłości postępowania;

3. Uznaje, że

(a) pozwane państwo ma wypłacić skarżącemu z tytułu szkód niema­terialnych, w ciągu trzech miesięcy od dnia, kiedy wyrok stanie się prawomocny zgodnie z artykułem 44 § 2 Konwencji, kwotę 5 000 EUR (pięć tysięcy euro), które mają być przeliczone na wa­lutę polską według kursu z dnia realizacji wyroku, plus jakikolwiek podatek, jaki może być pobrany od tej kwoty;

(b) zwykłe odsetki według marginalnej stopy procentowej Europejskie­go Banku Centralnego plus trzy punkty procentowe będą płatne od tej sumy od wygaśnięcia powyższego trzymiesięcznego terminu do momentu zapłaty;

4. Oddala pozostałą część roszczenia skarżącego dotyczącą zadośćuczynienia.

Sporządzono w języku angielskim i obwieszczono pisemnie 5 października 2004 r., zgodnie z artykułem 77 § 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Michael O’BOYLE Nicolas BRATZA
Kanclerz Sekcji Przewodniczący

1 Wyrok ten stanie się prawomocny zgodnie z warunkami określonymi przez artykuł 44 § 2 Konwencji.