Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

WYROK

STRASBURG

z dnia 16 września 2014 roku

OSTATECZNY

16/02/2015

Ten wyrok uprawomocni się na warunkach określonych w Artykule 44 § 2 Konwencji. Może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie P.F. przeciwko Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Sekcja Czwarta), zasiadając jako Izba w składzie:

Ineta Ziemele, Przewodniczący,
Päivi Hirvelä,
Ledi Bianku,
Nona Tsotsoria,
Paul Mahoney,
Krzysztof Wojtyczek,
Faris Vehabović, sędziowie,
oraz Françoise Elens-Passos, Kanclerz Sekcji,

Obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 sierpnia 2014 roku,

Wydaje następujący wyrok, który został przyjęty w tym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 2210/12) wniesionej do Trybunału w dniu 4 stycznia 2012 roku przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie Artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ("Konwencja") przez obywatela Polski, Pana P.F. (“skarżący”).

2. Skarżący, reprezentowany był przez Panią M. Gąsirowską, adwokata prowadzącego praktykę w Warszawie. Rząd polski („Rząd”) był reprezentowany przez pełnomocnika, Panią J. Chrzanowską, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący sformułował zarzut, na mocy Artykułu 8 Konwencji, że polskie władze nie podjęły skutecznych działań w celu wykonania jego prawa do kontaktów z córkami.

4. W dniu 24 września 2012 roku skarga została zakomunikowana Rządowi. Ponadto, w dniu 26 sierpnia 2014 roku zezwolono skarżącem ex officio na anonimowość na podstawie Reguły 47 ust. 4 Regulaminu Trybunału.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZNOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się w 1963 roku i mieszka w Warszawie.

A. Ustalenia dotyczące kontaktów z dzieckiem

6. Skarżący oraz A.W. byli ze sobą w związku, który trwał od maja 2003 roku. W dniu 13 kwietnia 2004 roku urodziły się ich córki bliźniaczki (A. i J.). Następnie, w lutym 2005 roku, skarżący oraz A.W. rozstali się.

7. W dniu 2 listopada 2007 roku skarżący wystąpił z wnioskiem do Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa o ustalenie kontaktów oraz wydanie postawienia zabezpieczającego kontakty z dzieckiem.

8. W tym samym czasie A.W. wystąpiła z wnioskiem do Prokuratora Rejonowego w Warszawie, podnosząc, że skarżący wykorzystywał seksualnie A. oraz J. W dniu 8 stycznia 2008 roku prokurator poinformował Sąd Rejonowy w Warszawie o zarzutach dotyczących wykorzystywania seksualnego. Sąd zlecił przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w sprawie, który odbył się w dniu 9 lutego 2008 roku. W dniu 19 lutego 2008 roku prokurator wszczął postępowanie karne dotyczące zarzutów wykorzystywania seksualnego.

9. W dniu 21 stycznia 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa wydał postanowienie zabezpieczające kontakty z dziećmi na czas trwania postępowania. Na mocy tego postanowienia, skarżącemu przyznano prawo do kontaktów z dziećmi co drugą niedzielę w godzinach 10:00 – 14:00.

10. W dniu 28 marca 2008 roku sąd zawiesił postępowanie dotyczące opieki nad dziećmi, ponieważ postępowanie karne w przedmiocie zarzutów wykorzystywania seksualnego było w toku.

11. W międzyczasie, w dniu 15 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy w Warszawie wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie ograniczenia skarżącemu prawa do opieki.

12. W toku postępowania karnego, prokurator otrzymał dwie opinie biegłych oraz przesłuchał licznych świadków. W dniu 31 października 2008 roku prokurator umorzył postępowanie karne w sprawie zarzutów dotyczących wykorzystywania seksualnego ze względu na brak wystarczających dowodów świadczących o tym, że rzekome przestępstwo zostało popełnione. Biegły sądowy ustalił, że A. i J. nie wykazywały objawów psychologicznych wskazujących na wykorzystywanie seksualne. Jednakże, zgodnie z prywatną opinią biegłego, która została przedstawiona przez A.W., stan faktyczny sprawy wskazuje, że dzieci były wykorzystywane seksualnie. A.W. odwołała się od postanowienia o umorzeniu postępowania. Postanowienie wydane przez prokuratora zostało utrzymane w mocy przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa.

13. W dniu 20 stycznia 2009 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa wznowił postępowanie w przedmiocie ustalenia kontaktów. W tym samym czasie sąd wznowił także postępowanie w przedmiocie ograniczenia prawa skarżącego do opieki.

14. W dniu 10 czerwca 2009 roku Sąd Rejonowy zmienił postanowienie zabezpieczające kontakty, w taki sposób, że zezwolił skarżącemu na spotkanie z córkami w każdą sobotę pomiędzy godziną 9:00 a 18:00 w ich domu. Ponadto, sąd nakazał A.W., by ustaliła inny dzień w przypadku, gdyby wizyta w sobotę nie była możliwa. Obie strony wniosły zażalenie. W dniu 9 listopada 2009 roku zażalenia zostały oddalone.

15. W dniu 3 września 2009 roku skarżący przedstawił sądowi dokument wskazujący, że matka nie wypełniała ustaleń dotyczących kontaktów z dziećmi. Pismo skarżącego zawierało także opis kilku wizyt, które miały miejsce w okresie pomiędzy majem 2008 roku a sierpniem 2009 roku.

16. W dniu 23 grudnia 2009 roku matka wniosła o zmianę ustaleń dotyczących kontaktów. Wystąpiła do sądu o wydanie postanowienia nakazującego, by kontakt z dziećmi miał miejsce co dwa tygodnie przez cztery godziny.

17. W dniu 24 lutego 2010 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa ponownie zmienił postanowienie zabezpieczające kontakty z dziećmi, w taki sposób, że zezwolił skarżącemu na spotkanie z dziećmi w każdą sobotę pomiędzy godziną 10:00 a 14:00 w ich domu. Sąd nakazał ponadto, by rodzice i dzieci zostali poddani konsultacjom specjalistycznym w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno-Konsultacyjnym (“RODK”). Sąd zlecił także przygotowanie kolejnej opinii biegłego.

18. Spotkanie wyznaczone z RODOK w czerwcu 2010 roku nie odbyło się, ponieważ córki były chore. Kolejne spotkanie miało miejsce w dniu 20 września 2010 roku. Według opinii biegłego, córki zostały zaangażowane w konflikt rodziców przez matkę. Obie córki szukały kontaktu z ojcem i chciały odwiedzać go w jego domu. Biegli zalecili terapię obejmującą zarówno rodziców, jak i dzieci.

19. Opinie sporządzone przez RODK oraz biegłych sądowych zostały przedstawione przed sądem w dniach 22 października 2010 oraz 7 lutego 2011 roku. W następstwie zmiany sędziego przewodniczącego, termin rozprawy został wyznaczony na dzień 2 marca 2011 roku.

20. Następnie, skarżący wniósł o zmianę ustaleń dotyczących kontaktów z dziećmi. W dniu 9 marca 2011 roku sąd wydał jeszcze kolejne postanowienie zabezpieczające kontakty z dziećmi oraz przyznał skarżącemu prawo do odwiedzin dzieci w co drugą sobotę oraz niedzielę pomiędzy godziną 10:00 oraz 16:00 poza ich domem. Sąd stwierdził, że istnieje więź emocjonalna pomiędzy skarżącym a jego córkami i ważnym jest, w celu jej utrzymania, by kontakt odbywał się poza domem dzieci. Sąd odniósł się następnie do opinii biegłego W.B., który potwierdził, że A. oraz J. nie wykazywały objawów świadczących o tym, by były ofiarami wykorzystywania seksualnego. Jednakże, matka odmówiła wykonania tego postanowienia i wniosła zażalenie. W dniu 25 lipca 2011 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił zażalenie na postanowienie Sądu pierwszej instancji.

21. Następnie, A.W. odwołała większość spotkań z uwagi na fakt, że dzieci wyjechały a od dnia 10 września 2011 roku odwołała wszystkie spotkania.

22. W dniu 7 października 2011 roku A.W. wniosła o zmianę ustaleń dotyczących kontaktów z dziećmi. W dniu 24 października 2011 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa oddalił jej wniosek.

23. W trakcie rozprawy, która odbyła się w dniu 11 października 2011 roku, A.W. wniosła ponownie o zmianę ustaleń dotyczących kontaktów z dziećmi. Zgodziła się wykonywać postanowienie zabezpieczające z dnia 9 marca 2011 roku, jednakże zwróciła się do sądu z wnioskiem, by kontakt odbywał się w obecności opiekunki dzieci lub kuratora ustanowionego przez sąd. W trakcie rozprawy sąd przeprowadził dowód z przesłuchania biegłego W.B., który potwierdził, że nie uważa, by A. i J. wykazywały zachowanie charakterystyczne dla dzieci wykorzystywanych seksualnie. Jego opinia była oparta na badaniach akt sądowych oraz nagraniach VHS z przesłuchań dzieci.

24. W dniu 16 grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa wydał końcowe postanowienie w sprawie. Nakazał, by skarżący mógł spotykać się z dziećmi w co drugą sobotę oraz niedzielę w godzinach 10:00 – 16:00. Spotkania winny odbywać się w domu dzieci w obecności matki bądź w domu skarżącego w obecności kuratora sądowego. W ocenie sądu skarżący powinien mieć możliwość widzenia się z córkami poza domem oraz pod nieobecność matki, ponieważ dziewczynki potrzebowały kontaktu z ojcem. Jednakże, podkreślił także, że z uwagi na fakt, iż kontakt skarżącego z córkami nie był regularny, nie znał ich dobrze. Skarżący wniósł zażalenie.

25. Po lutym/marcu 2012 roku, skarżący mógł ponownie korzystać z prawa do kontaktu z córkami co tydzień, w każdą sobotę w 9:00 – 13:00 w domu A.W.

26. W dniu 29 maja 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił postanowienie Sądu Rejonowego w Warszawie. Sąd stwierdził, że postępowanie w sprawie ograniczania prawa skarżącego do opieki nie powinno zostać połączone z postępowaniem w dotyczącym kontaktów z dziećmi. Ponadto, z uwagi na różne wymogi odnoszące się składu sędziowskiego w obu tych sprawach, Sąd Rejonowy orzekał w sprzecznym z ustawą składzie sędziowskim, a postępowanie zostało uznane za nieważne.

27. Na rozprawie wyznaczonej na dzień 30 listopada 2012 roku zarówno skarżący jak i A.W. złożyli zeznania. Skarżący stwierdził, że po ich rozstaniu w roku 2005, kontakt z dziećmi był nieregularny. We wrześniu 2007 roku A.W. (która jest aktorką) wzięła udział w programie telewizyjnym nagrywanym na żywo a dziewczynki przebywały w domu skarżącego w każdą sobotę i zostały odebrane przez matkę w niedzielę rano. Kiedy program telewizyjny dobiegł końca z początkiem października 2007 roku, skarżący chciał kontynuować ustalenia, jednakże A.W. nie wyraziła na to zgody. W konsekwencji, skarżący wystąpił z wnioskiem do Sądu Rejonowego. Podkreślił, że w następstwie wydania przez sąd pierwszego postanowienia zabezpieczającego (zob. paragraf 9 powyżej), wiele spotkań nie odbyło się, ponieważ A.W. była nieobecna w weekendy. Skarżący stwierdził ponadto, że postanowienie zabezpieczające z dnia 9 marca 2011 roku (zob. paragraf 20 powyżej) nie zostało nigdy wykonane, ponieważ za każdym razem, gdy przyjeżdżał, by odebrać dzieci albo A.W. nie było w domu albo odmawiała otwarcia drzwi. Na koniec, skarżący potwierdził, że w okresie pomiędzy wrześniem 2011 roku a lutym 2012 roku w ogóle nie widział dzieci. Od marca 2012 roku skarżący odwiedzał córki w każdą sobotę przez 4 godziny w ich domu. .

Matka dzieci A.W. potwierdziła przed Sądem Rejonowy, że w okresie pomiędzy rokiem 2005 a wrześniem 2007 roku wyraziła zgodę, by skarżący wielokrotnie kontaktował się z córkami. Jednakże, po tym jak odkryła, że skarżący mógł wykorzystywać seksualnie jej córkę A., zakazała jakiegokolwiek kontaktu. Wznowiono kontakt w styczniu 2008 roku. Nigdy nie wykonała postanowienia z dnia 9 marca 2011 roku, ponieważ była zaniepokojona o dobro córek. Poinformowała następnie sąd, że zamierza przeprowadzić się do Gdańska z córkami i nowym partnerem.

28. W dniu 3 grudnia 2012 roku Sąd Rejonowy w Warszawie wydał postanowienie. Sąd nakazał, by skarżący mógł spotykać się z dziećmi w co drugą sobotę i niedzielę w godzinach 10:00 - 16:00. Spotkania miały odbywać się poza domem dzieci i bez obecności matki. Ponadto, mógł spędzać z nimi Święta Bożego Narodzenia w każdym nieparzystym roku oraz Wielkanoc w każdym parzystym roku, a także część wakacji letnich i zimowych. Jednakże, skarżący mógł jedynie odwiedzać córki w godzinach 10:00 – 16:00 i nie mogły pozostawać na noc w jego domu.

29. Obie strony wniosły zażalenie.

B. Postępowanie w sprawie wykonania kontaktów z dziećmi

30. Skarżący wszczął postępowanie w sprawie wykonania postanowień zabezpieczających kontakty z dziećmi oraz wystąpił z kilkoma wnioskami o ukaranie A.W. grzywną na podstawie art. 1051 Kodeksu postępowania cywilnego.

31. W dniu 23 listopada 2009 roku skarżący wystąpił z wnioskiem o ukaranie A.W. grzywną za niewykonanie ustaleń dotyczących kontaktów z dziećmi, o jakich mowa w postanowieniu zabezpieczającym z dnia 10 czerwca 2009 roku.

32. W dniu 17 maja 2010 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa nakazał A.W. wykonanie postanowienia zabezpieczającego kontakty z dziećmi z dnia 27 lutego 2010 roku w terminie 30 dni, pod rygorem grzywny w wysokości 500 zł. Sąd ustalił, że początkowo kontakt odbywał się regularnie, co było zgodnie z warunkami określonymi w wydanym uprzednio postanowieniu zabezpieczającym z dnia 21 stycznia 2008 roku (w co drugą sobotę w godzinach 10:00 -14:00 w zamian za każdą sobotę w godzinach 9:00 – 18:00). Takie ustalenia wynikały z interpretacji przedstawionej A.W przez adwokatów z Biura Rzecznika Prawa Obywatelskich, którzy poinformowali ją, że nowe postanowienie zabezpieczające kontakty z dziećmi będzie skuteczne dopiero z dniem jego uprawomocnienia się. Sąd zauważy następnie, że kontakt odbywał się regularnie, większość spotkań została skrócona bądź odwołana przez skarżącego, a nie przez matkę. Na koniec, sąd nakazał matce wykonanie postanowienia zabezpieczającego z dnia 27 lutego 2010 roku.

33. W dniu 24 sierpnia 2010 roku skarżący wystąpił z wnioskiem o ukaranie A.W. grzywną. Stwierdził, że nie wykonała ona postanowienia z dnia 17 maja 2010 roku.

34. W dniu 15 marca 2011 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa umorzył postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dziećmi. Sąd uznał, że postanowienie zabezpieczające kontakty z dziećmi zostało w międzyczasie zmienione (w dniu 9 marca 2011 roku), a zatem nie istniała potrzeba wydania postanowienia w bieżącym postępowaniu. Skarżący wniósł zażalenie, zwracając się do sądu o ukaranie A.W. grzywną. W dniu 11 sierpnia 2011 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił jego zażalenie. Sąd powtórzył przesłanki przywołane przez Sąd Rejonowy oraz stwierdził, że postanowienie zabezpieczające z dnia 10 czerwca 2009 roku zostało zastąpione nowym rozstrzygnięciem z dnia 9 marca 2011 roku.

35. W listopadzie 2012 roku skarżący wystąpił z wnioskiem o ukaranie A.W. grzywną.

36. W dniu 4 stycznia 2013 roku sąd ukarał A.W. grzywną.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

A. Prawo do odwiedzin

37. Na mocy art. 106 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, orzeczenie sądu dotyczące władzy rodzicielskiej i sposobu jej wykonywania może podlegać zmianom w każdym czasie, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. Można tego dokonać na podstawie wniosku złożonego przez jednego z rodziców bądź przez działanie sądu z urzędu.

38. Zgodnie z art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego (“k.p.c.”) strona może żądać od sądu udzielenia zabezpieczenia, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia na przykład o ustalenie kontaktów.

B. Egzekucja kontaktów z dziećmi

39. Jeżeli rodzic, który jest zobowiązany na mocy postanowienia sądu do poszanowania praw drugiego rodzica do kontaktów z dzieckiem, uniemożliwia wykonanie tego postanowienia, postanowienia w przedmiocie kontaktów dzieckiem podlegają wykonaniu w drodze postępowania egzekucyjnego. Do sierpnia 2011 roku, przepisy ogólne k.p.c. o egzekucję roszczeń niepieniężnych miały zastosowanie do wykonania postanowień sądu dotyczących władzy rodzicielskiej lub prawa do kontaktów z dzieckiem. Jeżeli sąd nakłada na rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem obowiązek zapewnienia kontaktu dziecka z drugim rodzicem, artykuł 1050 Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się celem wykonania tego obowiązku. Artykuł ten stanowi:

“1. Jeżeli dłużnik ma wykonać czynność, której inna osoba wykonać za niego nie może, sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela po wysłuchaniu stron wyznaczy dłużnikowi termin do wykonania i zagrozi mu grzywną na wypadek, gdyby w wyznaczonym terminie czynności nie wykonał.

2. Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego dłużnikowi do wykonania czynności, sąd nałoży na dłużnika grzywnę i wyznaczy nowy termin do wykonania czynności.”

40. W dniu 13 sierpnia 2011 roku weszła w życie nowelizacja k.p.c. oraz dodano Oddział 6 “Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem”. Artykuły 598 ¹⁵ do 598 ²¹ wprowadziły odrębną procedurę w zakresie nakładania grzywny na rodzica, który nie wykonuje ustaleń w zakresie kontaktów z dzieckiem.

PRAWO

ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUŁU 8 KONWENCJI

41. Skarżący zarzucił, że polskie władze nie zastosowały skutecznych środków w celu egzekucji prawa do kontaktów z jego córkami. Sformułował zarzut naruszenia Artykułu 8 Konwencji, który stanowi:

“1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

42. Rząd zakwestionował to stanowisko.

A. Dopuszczalność skargi

43. Rząd stwierdził, że skarżący nie wykorzystał wszystkich środków odwoławczych dostępnych w polskim porządku prawnym, ponieważ wniósł skargę do Trybunału nie czekając na rozstrzygnięcie postępowania w sprawie ustalenia kontaktów z dzieckiem, a zatem skarga była przedwczesna.

44. Skarżący stwierdził, że podczas, gdy toczyło się postępowanie, nie wykonano postanowienia zabezpieczającego kontakty z dziećmi oraz nie nałożono grzywny na A.W.

45. Trybunał zauważył, że w przedmiotowej sprawie skarżący nie sprzeciwiał się ustaleniom dotyczącym kontaktów zgodnie z ustaleniami zawartymi w szeregu postanowień zabezpieczających (zobacz paragrafy 9, 14, 20, 24 oraz 28 powyżej). Skarżący utrzymywał jedynie, że polskie władze nie podjęły skutecznych działań w celu doprowadzenia do wykonania jego prawa dotyczącego kontaktu z córkami. W tym względzie Trybunał zauważa, że skarżący wszczął wielokrotnie postępowanie w sprawie egzekucji kontaktów z dzieckiem i wystąpił do sądów krajowych z wnioskiem o ukaranie A.W. grzywną za niewypełnianie ustaleń w sprawie kontaktów z dziećmi (zobacz paragrafy 30, 31, 33 i 35 powyżej).

Na tym tle, Trybunał stwierdza w konkluzji, że skarżący uczynił wszystko czego można by słusznie od niego oczekiwać w celu wyczerpania krajowych kanałów dochodzenia zadośćuczynienia. Trybunał oddala zatem sprzeciw Rządu.

46. Trybunał stwierdza, że skarga nie jest oczywiście bezzasadna w rozumieniu Artykułu 35 ust. 3 lit. a Konwencji. Trybunał stwierdza ponadto, że nie jest niedopuszczalna z jakichkolwiek innych przyczyn. Musi zatem zostać uznana za dopuszczalną.

B. Meritum sprawy

1. Stanowiska stron

(a) Skarżący

47. Skarżący stwierdził, że pomimo umorzenia postepowania w sprawie karnej, Sąd Rejonowy w Warszawie traktował go jako “podejrzanego” i ograniczył jego prawo do opieki oraz okres, kiedy mógł spotykać się z dziećmi. Skarżący podkreślił, że sądy krajowe były świadome, że matka przez długi okres uniemożliwiała mu kontakty z dziećmi, lecz niczego nie zrobiono w celu umożliwienia mu kontaktu. Aż do stycznia 2013 roku nie ukarano A.W. grzywną. Ponadto, Sąd Rejonowy nie pouczył matki w żaden sposób o obowiązku wykonywania postanowienia. W postępowaniach w sprawie o ustalenia kontaktów i egzekucji kontaktów doszło do zwłoki. Postępowanie dotyczące jego praw do kontaktu było przewlekłe. Sąd Rejonowy przesłuchiwał tych samych ekspertów i świadków. Ponadto, z uwagi na niewłaściwy skład Sądu Rejonowego, postepowanie w pierwszej instancji zostało uznane za nieważne przez Sąd Okręgowy i musiało zostać przeprowadzone ponownie.

(b) Rząd

48. Rząd stwierdził, że władze podjęły wszystkie odpowiednie działania, jakich można by słusznie od nich żądać w okolicznościach sprawy skarżącego. Rząd zakwestionował fakt, że skarżący mógł wykonywać regularnie prawo do kontaktu z córkami przez większość czasu, od momentu rozstania się z A.W., aczkolwiek z przerwami pod koniec 2007 roku, pomiędzy dniem 10 czerwca a 9 listopada 2009 roku, pomiędzy dniem 9 marca a wrześniem 2011 roku oraz po wrześniu 2011 roku.

49. Rząd podkreślił, że nie doszło do kontaktów pomiędzy październikiem 2007 roku a dniem 21 stycznia 2008 roku, po tym jak matka dowiedziała się o rzekomo niewłaściwym zachowaniu skarżącego, które stanowiło w jej ocenie wykorzystywanie seksualne. Ponadto, po dniu 9 marca 2011 roku, kiedy sąd wydał zgodę na przeprowadzenie spotkań bez nadzoru poza domem dzieci, A.W. sprzeciwiła się jakimkolwiek spotkaniom bez jej obecności, z powodu strachu o bezpieczeństwo dzieci.

50. W ocenie Rządu postępowanie toczyło się szybko a władze prowadziły je w sposób sumienny. Nie było żadnych okresów bezczynności. Postępowanie zostało wznowione niezwłocznie, po tym jak umorzono postępowanie w sprawie karnej wobec skarżącego. Uzyskano szereg opinii biegłych, w tym opinię Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno – Konsulatacyjnego (RODK), a także przeprowadzono wywiad środowiskowy.

51. Na koniec, Rząd zauważył, że ostatecznie ukarano A.W, grzywną wysokości 500 zł. Sąd nakładając grzywnę podkreślił, że kontakt odbywał się regularnie, jednakże nie był przeprowadzany w pełni zgodnie z warunkami określonymi w postanowieniu zabezpieczającym kontakty.

2. Stanowisko Trybunału

(a) Ogólne zasady

52. Więź pomiędzy skarżącym a jego córkami stanowiła “życie rodzinne” w rozumieniu Artykułu 8 ust. 1 Konwencji. Było to poza wszelką wątpliwością.

53. Trybunał przypomina, że zasadniczym celem Artykułu 8 Konwencji jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem władz publicznych. Dodatkowo zawarte są w nim pozytywne zobowiązania do skutecznego „poszanowania” życia rodzinnego. W obu obszarach należy mieć na względzie zachowanie właściwej równowagi pomiędzy konkurencyjnym interesem jednostki a interesem ogółu; poza tym w obu z nich Państwo dysponuje określonym marginesem uznania (zobacz, miedzy innymi, Dąbrowska przeciwko Polsce, skarga nr 34568/08, § 44, z dnia 2 lutego 2010 roku).

54. Trybunał wielokrotnie stwierdzał, iż w sprawach dotyczących opieki nad dzieckiem nadrzędne znaczenie ma dobro dziecka. Należy przede wszystkim uwzględnić najlepszy interes dziecka (zob., w tym celu, Gnahoré przeciwko France, skarga nr 40031/98, § 59, ECHR 2000-IX), który - w zależności od swojego charakteru i wagi - może być nadrzędny w stosunku do interesu rodziców (zob. Sahin przeciwko Niemcom [GC], skarga nr 30943/96, § 66, ECHR 2003-VIII). W szczególności, rodzic nie może na podstawie Artykułu 8 Konwencji być uprawniony do zastosowania środków, które byłyby szkodliwe dla zdrowia i rozwoju dziecka (zob. Scozzari i Giunta przeciwko Włochom [GC], skargi nr 39221/98 i 41963/98, § 169, ECHR 2000-VIII oraz P., C. i S. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 56547/00, § 117, ECHR 2002-VI).

55. Linia orzecznicza Trybunału konsekwentnie utrzymuje, że Artykuł 8 zawiera prawo rodzica do tego, aby podjęte zostały środki zmierzające do powtórnego połączenia go z dzieckiem, a także obowiązek organów krajowych do podjęcia takich działań, przy czym interes dziecka wskazuje, iż wszelkie działania należy podejmować w sposób chroniący relacje międzyludzkie oraz, jeżeli jest to właściwe i wtedy, gdy jest to właściwe, w sposób służący „odbudowaniu” rodziny; obowiązkiem państwa nie jest uzyskanie określonego rezultatu, lecz zapewnienie środków (zob., miedzy innymi, Ignaccolo-Zenide przeciwko Rumunii, skarga nr 31679/96, § 94, ECHR 2000–I; Nuutinen przeciwko Finlandii, skarga nr 32842/96, § 127, ECHR 2000–VIII; Hokkanen przeciwko Finlandii, z dnia 23 września 1994 roku, § 55, Seria A nr 299–A; Gnahoré przeciwko Francji, skarga nr 40031/98, § 59, ECHR 2000–IX oraz także Nistor przeciwko Rumunii, skarga nr 14565/05, §§ 70, 109, z dnia 2 listopada 2010 roku; Cristescu przeciwko Rumunii, skarga nr 13589/07, § 57, z dnia 10 stycznia 2012 roku). Powyższe dotyczy nie tylko przypadków przymusowego umieszczania dzieci w domach opieki i wdrażania środków opiekuńczych (zob., inter alia, Olsson przeciwko Szwecji (nr 2), z dnia 27 listopada 1992 roku, § 90, Seria A nr 250), lecz także spraw, w których spory dotyczące kontaktów i miejsca zamieszkania dzieci wynikają pomiędzy rodzicami i/lub pozostałymi członkami rodziny dzieci (zob. Hokkanen cytowany powyżej, § 55 oraz Zawadka przeciwko Polsce, skarga nr 48542/99, § 55, z dnia 23 czerwca 2005 roku).

56. W sprawach tych obowiązek podjęcia przez władze krajowe działań nie jest jednak absolutny. Zasadnicza kwestia dotyczy tego, czy władze podjęły wszelkie niezbędne kroki w celu ułatwienia kontaktu, jakich można by słusznie oczekiwać w szczególnych okolicznościach każdej tego typu sprawy (zobacz, mutatis mutandis, Hokkanen, cytowany powyżej, § 58). Innym ważnym czynnikiem, jaki należy uwzględnić w postępowaniach dotyczących dzieci jest to, że szczególnie istotną rolę odgrywa czas, ponieważ zawsze istnieje niebezpieczeństwo, że jakiekolwiek proceduralne opóźnienie doprowadzi de facto do rozstrzygnięcia danej kwestii przed sądem (zobacz W. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, wyrok z dnia 8 lipca 1987 roku, Seria A nr 121, ss. 28–29, §§ 62–64).

57. Trybunał zauważa, że istnieje szeroki konsensus – również w prawie międzynarodowym – wspierający tezę, że we wszystkich decyzjach dotyczących dzieci pierwszorzędne znaczenie musi mieć ich najlepiej pojęty interes (zobacz, miedzy innymi Neulinger i Shuruk przeciwko Szwajcarii [GC], skarga nr 41615/07, § 135, z dnia 6 lipca 2010 roku).

(b) Zastosowanie powyższych zasad w niniejszej sprawie

58. Decydującą kwestią w przedmiotowej sprawie jest to, czy polskie władze podjęły wszelkie niezbędne działania, jakich można było słusznie od nich żądać w celu umożliwienia wykonania ustaleń w zakresie kontaktu zgodnie z tym co zostało określone w dniach 21 stycznia 2008 roku, 10 czerwca 2009 roku, 24 lutego 2010 roku, 9 marca 2011 roku oraz 3 grudnia 2012 roku (zobacz paragrafy 9, 14, 17, 20 i 28 powyżej). Zgodnie z postanowieniami w sprawie kontaktów z dziećmi, skarżący miał na początku prawo spotykania się z córkami w ich domu w co drugą niedzielę, następnie w każdą sobotę a wreszcie w każdą sobotę i niedzielę poza ich domem.

59. W tym względzie Trybunał zauważa na początek, że skarżący i A.W. rozstali się w 2005 roku, gdy A. oraz J. miały mniej niż rok. Chociaż skarżący i A.W. początkowo osiągnęli porozumienie w sprawie terminów kontaktu, problem pojawił się krótko potem w związku z ich wykonaniem (zobacz paragraf 27 powyżej).

60. Trudności dotyczące zorganizowania kontaktu były rzeczywiście w dużej mierze spowodowane niechęcią pomiędzy byłą partnerką a skarżącym. Co więcej, przez pewien czas sam skarżący nie podejmował skutecznych działań w celu poprawy kontaktu z córkami, ponieważ wiele spotkań zostało odwołanych lub skróconych na jego życzenie (zobacz paragraf 32 powyżej). Trybunał jest świadomy faktu, że spory dotyczące kontaktu i miejsca zamieszkania stanowią z natury bardzo delikatną kwestię dla wszystkich rodziców, których dotyczą i nie jest to koniecznie łatwe zadanie dla władz krajowych, by zapewnić wykonanie postanowienia sądu w sytuacji, gdy zachowanie jednego lub obojga rodziców jest mniej niż konstruktywne. W przedmiotowej sprawie konflikt pomiędzy skarżącym a matką dziecka szczególnie utrudnił władzom krajowym podjęcie działań zmierzających do pełnego wykonania prawa skarżącego do kontaktu.

61. Trybunał zauważa, że podczas, gdy rzeczywiście były okresy kiedy kontakt skarżącego z córkami był nieregularny – jak zostało potwierdzone przez Rząd – był również okres, gdy do kontaktu nie dochodziło, w szczególności pomiędzy październikiem 2007 roku a styczniem 2008 roku oraz pomiędzy wrześniem 2011 roku a lutym 2012 roku (zobacz paragrafy 27, 48-49 powyżej). Jednakże, Trybunał zauważa, że w pierwszym okresie skarżący uczestniczył w postępowaniu w sprawie rzekomych zarzutów wykorzystywania seksualnego własnych dzieci. Podczas, gdy żaden biegły sądowy nie potwierdził, że dzieci były rzeczywiście wykorzystywane seksualnie, biegły powołany przez A.W. utrzymywał, że były ofiarami takiego wykorzystywania (zobacz paragraf 12 powyżej). W tym względzie Trybunał przypomina, że jego zadaniem nie jest zastępowanie właściwych organów krajowych w zakresie wykonywania obowiązku w obszarze władzy rodzicielskiej, lecz raczej zbadanie pod względem zgodności z Konwencją postanowień wydanych przez władze krajowe w ramach wykonywania ich swobody uznania (zobacz Olsson, cytowany powyżej, § 68).

62. Trybunał uznaje, że władze krajowe były zobowiązane do zapewnienia wykonania ustaleń dotyczących kontaktów, ponieważ to one sprawowały władzę publiczną i dysponowały środkami, by móc pokonać problemy stojące na drodze egzekucji kontaktów. W tym względzie Trybunał zauważa, że wniosek skarżącego w przedmiocie egzekucji kontaktów spowodował ostatecznie, że Sąd Rejonowy nakazał matce – w dniu 17 maja 2010 roku – wykonanie ustaleń dotyczących kontaktów i ukarał ją grzywną w dniu 4 stycznia 2013 roku (zobacz paragrafy 32 i 36 powyżej).

63. W świetle powyższego oraz mając na uwadze margines swobody uznania władz krajowych, Trybunał stwierdza, że prowadzenie przez władze sprawy skarżącego miało należyty wpływ na dobro dzieci oraz rodziny jako całość w zakresie podejmowanych działań zmierzających do wykonania prawa skarżącego do kontaktu, czego można było słusznie żądać w tej trudnej sytuacji.

W okolicznościach niniejszej sprawy zatem nie doszło do naruszenia Artykułu 8 Konwencji.

Z TYCH PRZYCZYN, TRYBUNAŁ JEDNOGŁOŚNIE

1. Uznaje skargę za dopuszczalną;

2. Stwierdza, że nie doszło do naruszenia Artykułu 8 Konwencji.

Sporządzono w języku angielskim oraz obwieszczono pisemnie w dniu 16 września 2014 roku, zgodnie z Regułą 77 ust. 2 i ust. 3 Regulaminu Trybunału.

Françoise Elens-Passos Ineta Ziemele
Kanclerz Sekcji Przewodniczący